موانع و چالشهای نشانسازی در محصولات کشاورزی
هرچند ایران در تولید محصولات کشاورزی سرآمد است، متأسفانه بسیاری از محصولات که از نظر کیفی نیز در سطح بالایی قرار دارند، بهصورت فلهای خریداری و به دیگر کشورها صادر میشود تا با نشان تجاری شرکتهای خارجی عرضه شوند.
روند معاملات و بازاریابی به گونهای پیش میرود که به شیوه سنتی نمیتوان در این بازارها حضور داشت، زیرا «نشان تجاری»، قابلیت پس زدن رقبا را دارد. امروز که عصر جدال نشانهای تجاری برای ماندگاری در بازار است، بخش کشاورزی کشورمان جایگاه درخوری در این بازار ندارد.
هرچند ایران در تولید محصولات کشاورزی سرآمد است، متأسفانه بسیاری از محصولات که از نظر کیفی نیز در سطح بالایی قرار دارند، بهصورت فلهای خریداری و به دیگر کشورها صادر میشود تا با نشان تجاری شرکتهای خارجی عرضه شوند. بسیاری از فعالان اقتصادی بر این باورند که کارآفرینی و فروش محصول بدون توجه به محوریتِ نشان تجاری اشتباهی بزرگ است؛ زیرا گام برداشتن در راه نشانسازی تجاری، ورود به بازارهای جهانی را راحتتر خواهد کرد.
وقتی کالایی دارای نشان تجاری باشد به این معناست که برای تولید آن برنامهریزی و فکر شده و بازارهای مصرف خارجی، کالا را با آن نشان میشناسند. در همین حال، شناسایی و معرفی محصولات هر منطقه و نشانسازی تجاری آنها به توسعه اشتغال پایدار نیز میانجامد.
برند (نشان تجاری) و اهمیت آن
برند یا نشان، ترکیبی از نام، کلمه، نماد یا طرحی است که معرف محصول و شرکت است و آن را از محصول رقبا متمایز میکند؛ به طوریکه مشتری به راحتی آن را تشخیص دهد و خریداری نماید. در واقع، کیفیت اصلی و برتر محصول را باید در قالب نشان تجاری به مخاطب معرفی و برجسته کرد، زیرا «تمایز بصری» از روشهای مهم نمایش کیفیت است.
نشان تجاری، ارزش کالا را فراتر از ویژگیهای کاربردی آن نشان میدهد و در نتیجه مزیت رقابتی بلندمدت و پایدار به وجود میآورد. از آن جهت که نشانسازی تجاری و ایجاد تمایز، هزینه بردار است، باید لوگویی (نشانواره) انتخاب شود که از جهات زیادی نماینده شرکت متبوع باشد. لوگو در صنعت کشاورزی باید بتواند ارزشها و خواستههای مشتری هدف را به خوبی منعکس کند. البته همواره باید به اصول اولیه نشانسازی تجاری شامل؛ اعتمادسازی، اقتصادی بودن و امنیت است، توجه شود.
اهمیت نشان سازی تجاری در بخش کشاورزی
نشانسازی تجاری، یکباره اتفاق نمیافتد؛ شرکتها باید راهبرد داشته باشند. در واقع، اولین عامل موفقیت نشان تجاری، تصویر شهر، استان و کشور سازنده یا صادرکننده در ذهن دیگران است. ایران تولیدکننده بلامنازع محصولات استراتژیکی مانند خشکبار، میوههای خشک، زرشک و مانند آن است که بهدلیل تقاضای بالای جهانی و فقدان رقیب جدی و نیز میزان تولید بهسادگی میتواند نشان تجاری خود را در تولید این محصولات جا بیاندازد. در کنار اینها انواع میوههای هستهدار ایرانی، انگور و فرآوریهای وابسته مثل کشمش، صیفیجات و حتی برخی محصولات مهجورمانده مثل دستنبویه در سیستانوبلوچستان و ... هم ظرفیت نشانسازی تجاری را حداقل در عرصه منطقه دارند. افزایش میزان وفاداری مشتریان از مهمترین دلایل نیاز به نشانسازی تجاری است.
زیرساختهای ضروری برای صنعت نشانسازی تجاریفراهم کردن زیرساختهای مورد نیاز صنعت نشانسازی، اقدامات تشویقی و تنظیمی برای رفع موانع موجود، تقویت محرکها و استفاده فعال از آنها، معرفی مزیتهای نسبی شهرستانها، افزایش بهرهوری و کاهش هزینهها از راهکارهای نشانسازی تجاری موفق به حساب میآید که در صورت توجه به آنها، و با توجه به ظرفیتهای موجود در بخش کشاورزی میتوان چندین نشان تجاری معتبر ایرانی در سطح بینالملل ایجاد کرد. برای این منظور لازم است زیرساختهایی فراهم شود:
کلام آخر
توجه به تجارت کشاورزی به دلیل ارزآوری بالای این بخش، حائز اهمیت است. ضروری است متولیان امر با در نظر گرفتن اصول علمی و بهره بردن از بحثهای کارشناسی در زمینه نشانسازی محصولات کشاورزی و سپس صادرات آن گام بردارند. مهمترین عامل افزایش فروش محصولات کشاورزی، اعتماد است. صنعت غذا و مهمترین بخش آن یعنی محصولات کشاورزی در حالی از سوی سیاستگذاران در میان صنایع اولویتدار صادراتی قرار گرفته است که براساس هدفگذاریهای پیشبینیشده، کسب جایگاه دوم برای صنعت غذا و آشامیدنی در افق ۱۴۰۴ تعیین شده است و در این میان نشانسازی تجاری جایگاه خاصی پیدا میکند، زیرا مهمترین دلیل انتخاب محصول، درک مشتری از نشان تجاری آن است. از این رو نشانسازی تجاری فراتر از محصول است، و باعث شکلگیری تصویر ذهنی از محصول میشود. در مجموع تصمیم سازان و متولیان امر برای فراهم آوردن زیرساخت¬ها و الزامات رشد صادرات صنایع غذایی و کشاورزی باید مجموعهای از اقدامات «سلبی» و «ایجابی» را در دستور کار قرار دهند.
پژوهشگر: فرشته مقدم