- برای مبارزه مؤثر با قاچاق باید به جای کنترل ایستگاه آخر که سطح عرضه است، ایستگاه اول که همان مبادی ورودی است کنترل شود؛ در این صورت سطح عرضه نیز سالم می­ شود.

- حجم بازار محصولات آرایشی و بهداشتی در کشور حدود 150 هزار میلیارد ریال برآورد می­شود که در این میان، تولید داخلی حدود 25 درصد از نیاز کشور به این محصولات را به خود اختصاص داده است.

- ظرفیت تولید محصولات آرایشی و بهداشتی در کشور، سالانه 900 هزار تن بوده، اما به دلیل مشکلات متعدد تنها از 237 هزار تن از این ظرفیت استفاده می ­شود.

پژوهش خبری صدا وسیما:بیش از یک سال از فعالیت ­ها و اقدامات جدی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای مبارزه با قاچاق در راستای سیاست­ های کلی اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید می ­گذرد، در این میان، دستگاه ­های مرتبط نیز برای اثربخشی بیشتر مبارزه با قاچاق به میدان آمده و فعالیت ­هایی را هم­ راستا با این ستاد انجام داده­ اند؛ اما مشاهدات میدانی حکایت از آن دارد که در برخی حوزه­ ها از جمله حوزه لوازم آرایشی و بهداشتی، با وجود نظارت ­های جدی و مستمری که برای جلوگیری از عرضه محصولات قاچاق صورت می ­گیرد، به دلایل متعدد، همچنان محصولات قاچاق در سطح عرضه که بخش عمده آن به بازار غیررسمی اختصاص دارد، قابل مشاهده است. در این راستا، ضمن بررسی میزان قاچاق و سهم تولید داخلی از بازار لوازم آرایشی و بهداشتی، در گفت­ وگو با مهرداد کریمی، نائب رئیس اتحادیه صنف خرازی فروشان تهران، علل کم­رنگ جلوه دادن مبارزه با قاچاق در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی مورد بررسی قرار گرفته است.

 کاهش روند قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی

آمار کشفیات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز حکایت از آن دارد که طی یک سال اخیر، روند پدیده قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی با کاهش چشمگیری مواجه بوده است، به طوریکه، ارزش ریالی کالاهای مکشوفه از 730 میلیارد ریال در سال 93 به 604 میلیارد ریال در سال 94 کاهش پیدا کرده و این موضوع بیانگر کاهش 17 درصدی قاچاق این محصولات می­ باشد. این آمار در سال 92 نیز 890 میلیارد ریال و در شش ماهه نخست سال 95، 375 میلیارد دلار برآورد شده است.[1] با این حال، فعالان حوزه آرایشی- بهداشتی با اذعان به اقدامات مثبت ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در این زمینه، معتقدند این اقدامات تاکنون نتوانسته در حمایت از تولید این نوع محصولات در کشور و تأمین نیاز بازار گام­ های مؤثری بردارد. به همین دلیل، با وجود نظارت مؤثر برای جلوگیری از عرضه محصولات آرایشی- بهداشتی قاچاق، اما همچنان شاهد عرضه محصولات قاچاق و تقلبی در سطح عرضه می­ باشیم.

دلایل کم رنگ­ جلوه دادن مبارزه با قاچاق در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی

مهرداد کریمی، نائب رئیس اتحادیه صنف خرازی فروشان تهران، معتقد است دلایل متعددی باعث شده تا اثرات محسوس اقدامات و تلاش­ های مؤثر مبارزه با قاچاق لوازم آرایشی و بهداشتی در سطح عرضه قابل مشاهده نباشد. مهم ترین و اصلی­ترین دلیل شاید ضعف در تولید لوازم آرایشی- بهداشتی در کشور باشد که به شکل ­گیری پدیده قاچاق و عرضه محصولات تقلبی در کشور دامن زده است. چراکه، لوازم آرایشی و بهداشتی از جمله بازارهای پرطرفدار در هر کشوری از جمله ایران است و تا زمانی که تولید داخلی متناسب با نیاز بازار وجود نداشته باشد و از طرفی، سازوکارهای مناسب برای واردات رسمی فراهم نباشد، قاچاق تنها گزینه تأمین نیاز بازار متناسب با سلیقه مشتری می­ شود.

دلیل دیگر، توجه به سطح عرضه به جای مبادی ورودی در برخورد با پدیده قاچاق است؛ تا زمانی که اقدامات گسترده برای برخورد با قاچاق در سطح عرضه ادامه یابد و مبادی ورودی به شکل مؤثر و جدی نظارت و کنترل نشود، محصولات قاچاق به طرق مختلف راهی بازار خواهند شد. بنابراین، باید به جای کنترل ایستگاه آخر که سطح عرضه است، ایستگاه اول که همان مبادی ورودی است کنترل شود؛ در این صورت سطح عرضه نیز سالم می ­شود.

یک بحث دیگر، مسئله تحریم و محدودیت حضور نمایندگی رسمی نام­نشان(برند)های معتبر لوازم آرایشی و بهداشتی در کشور است؛ به طوریکه، تقاضای بازار برای استفاده از محصولات معتبر و باکیفیت، زمینه را برای قاچاق این محصولات به کشور فراهم می­ کند. همچنین، ضعف در معرفی نمایندگی­ های رسمی و معتبر به فروشندگان لوازم آرایشی و بهداشتی برای تهیه اجناس مورد نیاز بازار و اطلاع نداشتن واحدهای صنفی درخصوص تفکیک و شناسایی لیبل­ های مجاز از غیرمجاز از دیگر دلایل داستان دنباله­ دار قاچاق در بازار این محصولات است.

فرهنگ مصرف لوازم وارداتی از دیگر دلایل کم­رنگ جلوه دادن مبارزه با محصولات قاچاق است؛ چراکه به دلیل ضعف در تولید لوازم آرایشی، از جمله کیفیت و بسته ­بندی مناسب، تقاضا برای محصولات خارجی روز به روز بیشتر شده و همین امر، فرصت مناسبی برای سودجویان و قاچاقچیان این نوع محصولات فراهم کرده است.

همخوانی نداشتن عرضه و تقاضا و گسترش شبکه دست­فروشی را نیز می­ توان از دیگر دلایل این بحث دانست، که همگی دست به دست هم داده­ اند تا با وجود اقدامات و تلاش­ های گسترده­ ای که برای مبارزه با قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی در سطح عرضه صورت گرفته، اما همچنان مسیر عرضه محصولات قاچاق و تقلبی در بازار، باز باشد.

راهکارهای عملی اثرگذار برای مبارزه با قاچاق

قاچاق در واقع، معلول شرایط نابسامان در بخش­ های مختلف اقتصادی از جمله تولید است و اگر بخواهیم مبارزه­ ای جدی و اثرگذار در این حوزه صورت پذیرد که علاوه بر امنیت اقتصادی بازار، تقویت تولید را نیز به دنبال داشته باشد، باید به دنبال راهکارهای عملی مؤثر برای برخورد با این پدیده متناسب با شرایط و مختصات هر بخش باشیم. در حوزه محصولات لوازم آرایشی و بهداشتی، از مهم ترین راهکارهای مؤثر در موفقیت مبارزه با قاچاق می­ توان اصلاح ساختارهای قانونی در بخش واردات، کنترل جدی و مؤثر مبادی ورودی به­ خصوص در مناطق آزاد و مناطقی مثل مریوان و چابهار که از مبادی اصلی قاچاق این محصولات به شمار می­ روند، ساماندهی شبکه دست ­فروشی، افزایش سطح ریسک برای قاچاقچیان، حمایت و تقویت تولیدکنندگان محصولات لوازم آرایشی و بهداشتی داخلی و شناسایی و معرفی و ساماندهی مراکز رسمی توزیع عمده لوازم آرایشی و بهداشتی را نام برد که می­ تواند نقش قابل توجهی در کنترل عرضه محصولات قاچاق در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی داشته باشد؛ اگرچه در حال حاضر، نظارت و بازرسی مستمر بر سطح عرضه برای جلوگیری از فروش محصولات قاچاق ادامه دارد، اما این امر به تنهایی تأثیر چندانی بر کاهش این نوع محصولات ندارد و فقط محل توزیع محصولات قاچاق را به سمت بازارهای غیررسمی که مهم ترین آن شبکه دست فروشی است، سوق خواهد داد.

سهم ناچیز تولید داخل از بازار محصولات آرایشی و بهداشتی

حجم بازار محصولات آرایشی و بهداشتی در کشور حدود 150 هزار میلیارد ریال برآورد می ­شود که در این میان، تولید داخلی حدود 25 درصد از نیاز کشور به این محصولات را به خود اختصاص داده است و حدود 8 تا 10 درصد از نیاز بازار نیز به واردات رسمی اختصاص دارد و مابقی از طریق قاچاق تأمین می­ شود. این در حالی­ست که ظرفیت تولید محصولات آرایشی و بهداشتی در کشور، سالانه 900 هزار تن بوده، اما به دلیل مشکلات متعدد تنها از 237 هزار تن از این ظرفیت استفاده می­ شود.[2]

همچنین، بیش از 50 کارخانه لوازم آرایشی و بهداشتی در کشور مشغول به فعالیت هستند که از این میزان، "حدود 20 کارخانه فقط در حوزه محصولات آرایشی فعالیت می­ کنند و حجم کل تولید محصولات آرایشی آنها حدود 18 هزار میلیارد ریال برآورد می­ شود".[3]

کلام آخر

محصولات آرایشی و بهداشتی جزو پرطرفدارترین کالاها در جهان و از جمله کشور ما به شمار می­ رود و از آنجا که، از یک سو، بستر و شرایط مناسب برای تولید این نوع محصولات در کشور فراهم نیست و از سوی دیگر، فرهنگ پرمصرف وارداتی، زمینه قاچاق این محصولات را فراهم کرده است، لازم است حال که اقدامات جدی برای مبارزه با قاچاق از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و دیگر نهادهای ذیربط در حال پیگیری است، دیگر دستگاه­ ها و وزارتخانه ­های متولی در امر تولید، توزیع و واردات محصولات آرایشی و بهداشتی نیز با رفع موانع و مشکلات اساسی که این بخش را با چالش مواجه کرده است، زمینه تقویت تولید و جلوگیری از عرضه محصولات قاچاق و تقلبی را در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی فراهم آورند.

پژوهش خبری صدا وسیما// فاطمه حسینی