پخش زنده
امروز: -
در این نوشتار تلاش می شود، علاوه بر بررسی سهم ایران از مصرف و واردات فرآورده های آرایشی و بهداشتی، عوامل فرهنگی – اجتماعی موثر بر مصرف فرآورده های آرایشی و اثرات آن بر سلامت انسان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
پژوهش خبری: استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی به منظور حفظ زیبایی از دیرباز مورد توجه انسان بوده است، اما امروزه مصرف روزافزون این نوع محصولات، صنعت فرآورده های آرایشی و بهداشتی را به یکی از پرسودترین و جذاب ترین صنایع در دنیا تبدیل کرده است. اگرچه مهم ترین برندهای لوازم آرایشی و بهداشتی متعلق به کشورهای آمریکایی و اروپای غربی است اما بیشترین آمار مصرف به کشورهای اروپای شرقی و پس از آن به خاورمیانه تعلق دارد. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران پس از عربستان دومین کشور مصرف کننده لوازم آرایشی است که باعث شده ایران یکی از بازارهای اصلی محصولات آرایشی و بهداشتی را به خود اختصاص دهد و شرکت های بزرگ تولید کننده از ایران به عنوان یک بازار هدف استفاده کنند. اما با توجه به سهم عمدهای که فرآوردهای آرایشی و بهداشتی از بازار دارد، سهم تولیدکنندگان داخلی در این صنعت بسیار ناچیز است و از طرفی، گرایش روزافزون به مصرف این فرآوردهها در کشور معضل قاچاق و برندهای تقلبی پیش روی فروشندگان و مصرف کنندگان این فرآورده ها قرار داده است. در این نوشتار تلاش می شود، علاوه بر بررسی سهم ایران از مصرف و واردات فرآورد های آرایشی و بهداشتی، عوامل فرهنگی– اجتماعی موثر بر مصرف فرآورده های آرایشی و اثرات آن بر سلامت انسان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
با توجه به اینکه فرآورد های آرایشی و بهداشتی سهم عمدهای از بازار مصرفی دارد، اما تاکنون درخصوص میزان مصرف فرآورده های آرایشی و بهداشتی آمار رسمی از سوی مراجع ذی صلاح داخلی ارائه نشده و آمار ارائه شده مربوط به مراکز تحقیقاتی اروپایی است. بنابر گزارش یورومونیتور کل مصرف فرآورده های آرایشی در خاورمیانه در سال 2008 حدود 2/7 میلیارد دلار بوده است که در میان کشورهای منطقه، ایران با 1/ 2 میلیارد دلار با فاصله کمی از عربستان(2/2 میلیارد دلار) و در رده هفتم دنیا قرار دارد.
براساس گزارشی که مرکز تحقیقات بهارات، مستقر در لندن، نیز ارائه کرده است، رشد سالیانه مصرف فرآورده های آرایشی در عربستان 11 و در ایران 12 درصد تخمین زده شده است.
با این حال، شاید تنها مرجعی که می توان براساس آن میزان مصرف فرآورده های آرایشی در ایران را تخمین زد متوسط هزینه و درآمد خانوار دانست؛ براساس آمار مرکز آمار، متوسط هزینه سالانه هر خانوار شهری و روستایی به قیمت جاری در سال ٩٠ به ترتیب بیش از ١٣٢میلیون و ٧١٦ هزار ریال و ٨٣ میلیون و ٩٧٣ هزار ریال و برای کل کشور ١١٩ میلیون و ٣٤١ هزار و ٣١ ریال برآورد شده است. با توجه به اینکه متوسط هزینه سالانه هر خانوار شهری و روستایی و کل کشور به قیمت جاری در سال ٩٠ برای خرید لوازم آرایشی به ترتیب سه میلیون و ٢٨٨ هزار ریال و دو میلیون و ٥٨٠ هزار ریال و سه میلیون و ٩٥ هزار ریال برآورد شده، به این ترتیب هر خانواده ایرانی به طور متوسط در سال ٩٠ حدود ٢،٥ درصد از هزینه هایش را صرف خرید فرآورده های آرایشی کرده است . رئیس انجمن واردکنندگان آرایشی و بهداشتی و عضو هیات رئیسه مجمع واردات، نیز معتقد است حداقل حدود 15 میلیون نفر مصرف کننده روزانه اقلام آرایشی در ایران هستند.
در یک نگاه کلی می توان گفت: ایران هفتمین کشور مصرف کننده مواد آرایشی در جهان و دومین کشور در خاورمیانه محسوب می شود اما اغلب محصولات آرایشی موجود در بازار وارداتی هستند.
واردات و مافیای قاچاق در صنعت لوازم آرایشی
در حالی که میزان واردات انواع لوازم آرایشی و بهداشتی در سال 93، هفده میلیون و 855 هزار و 218 کیلوگرم به ارزش 118 میلیون و 81 هزار و 99 دلار بوده است، این رقم در شش ماهه اول سال 94 به حدود 9 میلیون و 985 هزار و 677 کیلوگرم به ارزش 59 میلیون و 808 هزار و 490 دلار رسیده است.
از این میزان واردات 53 هزار و 629 کیلوگرم به ارزش 954 هزار و 124 دلار، معادل بیش از دو میلیارد و 700 میلیون تومان به انواع لوازم آرایش لب؛ 155 هزار و 163 کیلوگرم به ارزش بیش از سه میلیون دلار، معادل بیش از 9 میلیارد تومان به انواع لوازم آرایش چشم؛ 647 هزار و 378 کیلوگرم به ارزش 5 میلیون و 451 هزار و 660 دلار، معادل 16 میلیارد تومان به انواع فرآورده های آرایش ناخن و دست؛ 78 هزار و 457 کیلوگرم به ارزش 725 هزار و 873 دلار، معادل دو میلیارد و 100 میلیون تومان به انواع پودر آرایشی و بهداشتی و دو میلیون و 363 هزار و 437 کیلوگرم به ارزش بالغ بر 26 میلیون دلار و معادل بیش از 75 میلیارد تومان به دیگر اقلام زیبایی، آرایشی و مراقبت از پوست اختصاص داشته است.
واردات فرآورده های آرایش مو نیز شامل بیش از 73 هزار و 629 کیلوگرم «فیکساتور مو» به ارزش 157 هزار و 578 دلار، معادل حدود 457 میلیون تومان و چهار هزار و 59 کیلوگرم «فرآورده فر و بازکردن فر مو» به ارزش حدود 22 هزار دلار یا 61 میلیون تومان و سایر فرآوردههای بهداشتی و آرایشی مو غیر از شامپو به مقدار دو میلیون و 123 هزار و 116 کیلوگرم به ارزش بیش از 31 میلیارد تومان یا 10 میلیون و 745 هزار و 894 دلار میشود. همچنین در این مدت 4 میلیون و 485 هزار و 973 کیلوگرم شامپو به ارزش بیش از 35 میلیارد تومان یا 12میلیون و 354 هزار و 781 دلار، وارد کشور شده است.
اگرچه آمار روند کاهشی واردات محصولات آرایشی و بهداشتی را نشان می دهد، اما به دلیل سوددهی بالا بازار آن همچنان داغ است که این موضوع معضل قاچاق و وادات این محصولات را از مبادی غیر رسمی جدیتر مینماید. به طوریکه، مسئولان این بخش معتقدند بین 80 تا 90 درصد لوازم و کالاهای آرایشی به صورت قاچاق و از طریق مرزهای غربی و شرقی وارد ایران میشوند و آن دسته از این لوازم که دارای مارک های معروف اروپایی یا آمریکایی هستند تقریبا تماماً قلابی بوده و به طرز ماهرانه ای در چین، تایلند و ترکیه جعل و روانه بازار ایران میشوند. براساس آمار منتشر شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز فرآوردههای آرایشی و بهداشتی بعد از انواع تلفن و لوازم جانبی در سال 91 در رتبه دهم اقلام مکشوفه قرار دارد؛ به عبارتی، حدود 85/ 1 درصد کل قاچاق کشور را به خود اختصاص داده است و تنها در سال 91 در مقایسه با سال 90، از نظر ارزش ریالی، میزان کشفیات فرآوردههای آرایشی 471 درصد رشد داشته است که به معنای بیش از چهار برابر شدن کشفیات قاچاق فرآردههای آرایشی در یک سال است.
عوامل فرهنگی ـ اجتماعی موثر بر مصرف لوازم آرایشی
مسئله آرایش در ایران از دو جنبه قابل بررسی است، نگاه پاتولوژیک و آسیب شناسانه به این پدیده و نگاه عرفی و طبیعی بودن آن دو منظری است که می توان از هر یک از این زوایا، مسئله استفاده از لوازم آرایشی را در کشور تحلیل کرد. افرادی که با نگاه آسیب شناسانه به این مسئله نگاه می کنند، گاهی معتقدند افزایش مصرف لوازم آرایشی به خصوص در زنان، به علت کمبود اعتماد به نفس و برای جبران این کمبود است. در واقع، لوازم آرایشی از این منظر، کارکرد تهسیل زنان سازی در روابط اجتماعی را دارند و به منظور کسب هویت و پذیرش اجتماعی صورت می گیرد. از دیگر علل افزایش مصرف فرآورده های آرایشی از دیدگاه آسیبشناسانه می توان نوعی بازار رقابتی برای جلب نظر جنس مخالف، بحران هویت، افسردگی، اختلالات شخصیتی و ... را نام برد.
از سوی دیگر، گروهی که نگاه عرفی و طبیعی به این مسئله دارند نیز معتقدند مصرف لوازم آرایشی یک امر طبیعی است و توجه به زیبایی ظاهری از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. اما در هر حال، راه حل معضل گرایش روزافزون به مصرف فرآورده های آرایشی افزایش سطح آگاهی، دانایی و شعور اجتماعی از طریق گسترش فرهنگ مطالعه و بهره گیری مناسب از ابزارهای رسانه ای، تعریف سیاستهای فرهنگی فعال و همچنین تأمین بهداشت روان و تعیین جایگزین های مناسب کسب هویت و پذیرش اجتماعی برای جوانان و زنان جامعه است تا بیش از آنکه افراد به ظاهرشان اهمیت بدهند به مهارتهای زندگی و توانایی های خود متکی باشند.
رابطه مصرف فرآورده های آرایشی با سلامت
مصرف لوازم آرایشی از جنبه پزشکی نیز قابل بحث است؛ بسیاری از مواد تشکیل دهنده لوازم آرایشی ممکن است عوارض پوستی داشته باشد و خطراتی برای سلامت ایجاد کند. کارشناسان پزشکی معتقدند ترکیبات سرب و آرسنیک که در داخل کرم های آرایشی، رژ لب و غیره به کار میرود باید به ترتیب زیرppm 2 و 10pmm باشد، در این صورت مصرف این مواد آرایشی هیچ عارضه ای به دنبال ندارد. اما از آنجا که حجم بیشتر لوازم مصرفی آرایشی موجود در بازار را کالاهای تقلبی که از مبادی غیر رسمی وارد کشور میشوند و معمولاً کیفیت پایینی نیز دارند، تشکیل میدهند و از طرفی، با توجه به اینکه بسیاری از افراد که سطح درآمد پایینی دارند به این نوع لوازم آرایشی روی میآورند، سلامت این فرآوردهها و اثرات مخرب آن بر سلامت پوست و مو نیز مورد سؤال است که در این زمینه باید از اظهارنظر متخصصان پوست و مو بهره برد.
همچنین مقاله های زیادی درباره خطر استفاده از برخی روانسازها در مواد آرایشی منتشر شده است.خشکی و التهاب پوست و مخاطها، التهاب چشم، نازک شدن پلکها، حساسیتهای گوارشی و تنفسی، اختلال در فعالیتهای غددی و ضعف عمومی از جمله خطراتی است که در صورت استفاده بلند مدت از لوازم آرایشی سلامت انسان را تهدید میکند.
کلام آخر
گرایش روزافزون به مصرف فرآورده های آرایشی در کشور از جمله مسائل مهمی است که از منظر اجتماعی، فرهنگی، سلامت و البته اقتصادی قابل بررسی است. اگرچه گرایش و توجه انسان به زیبایی یک امر طبیعی محسوب می شود، اما امروزه ماهیت و کارکرد زیبایی و همچنین کاربرد لوازم مورد استفاده در آن تغییر یافته است. این موضوع، ایران را نیز به یکی از کشورهای اصلی مصرفکننده فرآورده های آرایشی و بهداشتی تبدیل کرده است و از آنجا که در صنعت تولید لوازم آرایشی دچار ضعف های اساسی هستیم و از سوی دیگر مصرف فرآورده های آرایشی در کشور حجم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده است، زمینه استفاده سودجویان و قاچاقچیان برای عرضه محصولات بی کیفیت و تقلبی فراهم شده است که این امر سلامت انسان را به مخاطره می اندازد. بنابراین لازم است مسئولان امر علاوه بر بررسی و ریشهیابی دلایل موثر بر رشد مصرف فرآوردههای آرایشی در کشور و ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از تبدیل شدن این موضوع به نوعی ناهنجاری در جامعه، بستر ایجاد و تقویت صنعت فرآورده های آرایشی و بهداشتی متناسب با نیاز جامعه را فراهم کنند تا علاوه بر تأمین امنیت سلامت افراد جامعه، مانع از سودجویی قاچاقچیان و هدررفت فرصت های اقتصادی داخلی شوند.
پژوهش خبری// فاطمه حسینی
1- مصرف محصولات آرایشی در خاور میانه اشتباه تایپی دارد.
2-محصولات آرایشی مثل ضد آفتابها / پاک کننده ها و... برای نگهداری پوست و مو لازم است و در نظر گرفتن محصولات آرایشی فقط بعنوان زیبا کننده خطاست.
3- زیبایی و اهمیت دادن به آن ایرادی ندارد بلکه افراط در توجه به هر چیزی بیمار گونه خواهد شد.
4- درصد سرب و آرسنیک در محصولات مختلف متفاوت است بعنوان مثال در استاندارد ایران فلزات سنگین در شامپو حد مجاز 20 قسمت در میلیون را دارد. و عدد ذکر شده در مقاله اولا جابجا بوده و ضمنا فقط برای محصولات چشمی و لب ذکر گردیده است.و در استاندارد جهانی در حال حاضر متفاوت از اعداد فوق است.