نگاهی به روند اجرای پروژه های ابلاغی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت

یکی از مخاطبین ابلاغیه های ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، وزارت نفت بوده است. در قالب ابلاغیه 30 فروردین ماه امسال این ستاد، 11 پروژه برای این وزارتخانه به عنوان اولویت های اجرایی سال 95 در زمینه اقتصاد مقاومتی مشخص شده اند. تمامی این پروژه ها، مرتبط با برنامه ملی «توسعه ظرفیت تولید نفت و گاز و تکمیل زنجیره پایین‌دستی و توسعه بازار» است. در جدول زیر، فهرست پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت و ارتباط هر یک از پروژه ها با بندهای مختلف سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تبیین شده است:

برخی از پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت مانند پروژه های شماره 1 و 2 (تکمیل فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس و راه اندازی 12 واحد پتروشیمی)، 3 و 4 (صادرات گاز ایران به عراق و پاکستان) و نهایتا 7 و 8 (افزایش تولید نفت از میادین مشترک غرب کارون و افزایش تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی) ارتباط زیادی با اقتصاد مقاومتی دارند و تکمیل آنها در سال جاری اقدام مهمی در راستای اجرای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در کشور محسوب می شود. از سوی دیگر، 2 پروژه از پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت (پروژه های شماره 9 و 10 که مرتبط با گازرسانی و اجرای پروژه های عام المنفعه هستند) ارتباط خاصی با سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و حتی برنامه ملی «توسعه ظرفیت تولید نفت و گاز و تکمیل زنجیره پایین‌دستی و توسعه بازار» ندارد. در واقع، این 2 پروژه جزو وظایف مرسوم وزارت نفت و شرکت‌های زیرمجموعه آن مطابق با قوانین بودجه سالیانه و ... است و مشخص نیست بر چه مبنایی در فهرست پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت قرار گرفته اند.

نگاهی به روند اجرای پروژه های وزارت نفت در نیمه نخست امسال

تمام ابلاغیه های ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به دستگاه های مختلف از جمله وزارت نفت برای تعیین اولویت‌های اجرایی (پروژه های اولویت دار) آنها در سال 95 در زمینه اقتصاد مقاومتی شامل یک بخش مشترک 5 بندی است. براساس بندهای مذکور، دستگاه های مختلف موظف شدند اقدامات زیر را در رابطه با اجرای پروژه های مذکور مدنظر قرار دهند :

1- اجرا و تکمیل پروژه های مصوب برای اجرا در سال 95 توسط «دستگاه مجری»با اولویت و در چارچوب «نظام یکپارچه پیشبرد و پایش اقتصاد مقاومتی»

2- صدور حکم برای معاون و یا معاونین ذیربط «دستگاه مجری» بعنوان مجری هر یک از این پروژه ها و معرفی آنها به دبیرخانه ستاد با قید فوریت و حداکثر ظرف مدت دو روز پس از ابلاغ این مصوبه

3- تهیه «برنامه عملیاتی» برای هر یک از پروژه ها در چارچوب منشور پروژه مندرج در «نظام یکپارچه پیشبرد و پایش اقتصاد مقاومتی» توسط مجری منصوب از سوی وزیر و یا بالاترین مقام «دستگاه مجری» و ارائه آنها به دبیرخانه ستاد پس از تایید رئیس دستگاه اجرایی ظرف مدت یک هفته پس از ابلاغ این مصوبه

4- انجام کلیه اقدامات لازم برای تأمین مالی هر یک از پروژه های مصوب توسط «دستگاه مجری» با هدف اجرای این پروژه ها طبق زمانبندی مصوب

5- گزارش اقدامات بعمل آمده برای اجرای هر یک از پروژه ها و عملکرد در چارچوب «نظام یکپارچه پیشبرد و پایش اقتصاد مقاومتی» و شاخص های مصوب ستاد به دبیرخانه ستاد توسط «دستگاه مجری» هر دو هفته یکبار به صورت مستمر

با این وجود، تاکنون هیچ گزارشی از سوی وزارت نفت و یا ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی درباره روند اجرای 11 پروژه تعیین شده توسط این ستاد برای این وزارت‌خانه در نیمه نخست سال جاری منتشر نشده است. علاوه بر این، همچنان اطلاعات خاصی درباره مجری و برنامه عملیاتی این پروژه ها توسط وزارت نفت و یا ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی رسانه ای نشده است. در ادامه، نگاهی به روند اجرای پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت در نیمه نخست سال جاری می اندازیم (به غیر از پروژه های 9 و 10 که ارتباط خاصی با اقتصاد مقاومتی ندارند):

1- پروژه های تکمیل زنجیره ارزش (پروژه های شماره 1 و 2):

الف- پروژه شماره 1 (راه اندازی فاز اول پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس):

پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس، پالایشگاه 360 هزار بشکه ای است که از سال 85 تاکنون در سه فاز در حال احداث است و اولویت اصلی دولت یازدهم در صنعت پالایش محسوب می شود. قرار است این پالایشگاه، روزانه 36 میلیون لیتر بنزین تولید نماید و زمینه ساز قطع وابستگی کشور به واردات این فرآورده نفتی شود. مهمترین اقدامات صورت گرفته در نیمه نخست امسال برای راه اندازی فاز اول این پالایشگاه تا پایان سال جاری عبارتست از:

الف- ورود برخی از تجهیزات اصلی مورد نیاز این پالایشگاه در شرایط پسابرجام: یکی از دلایل مهم تاخیر در راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، روند کند تامین تجهیزات این پالایشگاه بود که یکی از دلایل آن، تشدید تحریم های غرب از اواخر دهه هشتاد بود. پس از رفع برخی از تحریم ها به دلیل اجرایی شدن برجام (اواخر دی ماه 94)، برخی از مشکلات مذکور برطرف شده و برخی از تجهیزات مهم این پالایشگاه در حال ورود به کشور هستند. به عنوان مثال، محمد حسن پیوندی، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) (به عنوان بزرگترین سهامدار این پالایشگاه) اخیرا اعلام کرده است که کمپرسور اصلی واحد بنزین سازی فاز یک پالایشگاه ستاره خلیج فارس اواسط مردادماه، وارد کشور شده و نصب گردیده است.

ب- انتشار و فروش 300 میلیارد تومان اوراق سلف برای تامین مالی این پالایشگاه: از ابتدای امسال بحث استفاده از ظرفیت‌های بورس انرژی برای کاهش مشکلات تامین مالی ریالی پالایشگاه ستاره خلیج فارس مطرح بود و در نهایت، 2 شهریورماه امسال، 300 میلیارد تومان اوراق سلف بنزین اکتان ٩٠ پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بورس انرژی عرضه شد و ظرف مدت چند ثانیه به فروش رسید.

علی رغم تلاش های صورت گرفته، وعده وزیر نفت مبنی بر راه اندازی فاز اول این پالایشگاه تا نیمه نخست سال جاری محقق نشد به گونه ای که مطابق با آمارهای اعلام شده توسط محمد حسن پیوندی، مدیرعامل شرکت تاپیکو در اوایل مهرماه امسال، پیشرفت کل پالایشگاه ستاره خلیج فارس (مجموع سه فاز)، 87 درصد و میزان پیشرفت فاز اول این پروژه 95 درصد است. این آمار حاکی از آن است که پیشرفت این طرح در یک سال اخیر، تنها 2 درصد و در سه سال اخیر (دولت یازدهم)، تنها 17 درصد بوده است. هرچند مدیرعامل شرکت تاپیکو و مقامات ارشد وزارت نفت وعده راه اندازی فاز اول این پالایشگاه تا پایان سال جاری را می دهند اما با توجه به روند فعلی و تداوم مشکلاتی مانند روند کند و پیچیده تخصیص وام 650 میلیون یورویی صندوق توسعه ملی به این پالایشگاه، امید چندانی به تحقق این وعده ها وجود ندارد .

ب- پروژه شماره 2 (راه اندازی پتروشیمی های لرستان (خرم‌آباد)، کردستان (سنندج)، مهاباد، شهدای مرودشت (شیراز)، کارون (ماهشهر)، کاوه (دیر)، و کاویان ۲، پردیس ۳،‌ مروارید، انتخاب، تخت جمشید، دالاهو، در عسلویه):

با توجه به جدول زیر، در نیمه نخست امسال 3 مجتمع پتروشیمی (مجتمع های لرستان، مهاباد و شهدای مرودشت) با ظرفیت تولید حدود 2.43 میلیون تن به بهره برداری رسیده است. پیش بینی می شود در نیمه دوم امسال هم 6 مجتمع پتروشیمی دیگر به صورت کامل (مجتمع های کردستان، کارون 2، کاویان 2، مروارید، انتخاب و تخت جمشید) و بخشی از 1 مجتمع پتروشیمی دیگر (مجتمع پردیس) به بهره برداری برسد و ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی کشور حدود 3 میلیون تن دیگر افزایش یابد.

لازم است این نکته نیز خاطرنشان گردد که مطابق با آمارهای رسمی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در پایان سال 92، پتروشیمی های مهاباد، تخت جمشید و شهدای مرودشت بین 80 تا 90 درصد و پتروشیمی های کارون 2، لرستان و کاویان بین 90 تا 99 درصد پیشرفت داشته اند.

2- پروژه های افزایش صادرات گاز (پروژه های شماره 3 و 4):

الف- پروژه شماره 3 (احداث خط لوله و ایجاد امکان صادرات گاز به کشور عراق به ظرفیت ۵ میلیون متر مکعب در روز):

به گفته مسئولین شرکت ملی گاز ایران، صادرات گاز به عراق یکی از اولویت های اصلی این شرکت در سال جاری است . با این وجود و علی رغم تلاش های صورت گرفته توسط وزارت نفت در این زمینه، صادرات گاز به کشور عراق در نیمه نخست امسال هم محقق نشد هرچند مقدمات آن از طرف این وزارتخانه کاملا فراهم شده است.

تفاهم‌نامه صادرات گاز ایران به کشور عراق در سال 88 امضا شد  و این تفاهم نامه در اواخر تیرماه 92 تبدیل به قراردادی بین شرکت ملی گاز ایران و وزارت برق و نیروی عراق شد . از سوی دیگر، در آبان‌ماه 94 نیز الحاقیه‌ای در زمینه افزایش حجم و مدت زمان این قرارداد که به عنوان قرارداد اصلی صادرات گاز ایران به عراق (منطقه بغداد) شناخته می شود، به امضای طرفین رسید. براساس این قرارداد، صادرات گاز از هفت میلیون مترمکعب در روز آغاز و پس از ٢١ ماه به سقف قرارداد خواهد رسید. در فصول گرم ٣٥ و در فصول سرد ٢٥ میلیون مترمکعب به منطقه بغداد صادر خواهد شد. هدف از این قرارداد گازرسانی به نیروگاه‌های بغداد و المنصوره است. از سوی دیگر هم در آبان ماه 94 قرارداد صادرات گاز به منطقه بصره، هم به عنوان دومین قرارداد فروش گاز به عراق سال ٢٠١٥ میلادی امضا و بر اساس آن، در فصول گرم ٣٥ و در فصول سرد ٢٠ میلیون مترمکعب به این منطقه ارسال خواهد شد. البته زمان تحویل گاز در قرارداد بصره عقب‌تر از قرارداد اصلی (قرارداد بغداد) است ولی حجم صادرات مشابه قرارداد اصلی است .

قرار بود انتقال گاز ایران به نیروگاه‌های بغداد در بهار 94 محقق شود و کشورمان آمادگی لازم برای تحقق این امر را داشت، اما به دلیل شرایط نامناسب امنیتی عراق (فعالیت گروه تروریستی داعش)، اجرای آن به سال 95 موکول شد. علی رغم مذاکرات انجام شده بین ایران و عراق در اواخر اردیبهشت ماه امسال و اعلام مدیران شرکت ملی گاز ایران مبنی بر آغاز صادرات گاز ایران به عراق از مردادماه امسال، این قرارداد تاکنون اجرایی نشده است. بنابر اظهارات مسئولان وزارت نفت، دو طرف خطوط لوله خود را برای انتقال گاز آماده کرده‌اند و ایران در انتظار اعلام آمادگی طرف عراقی برای آغاز صادرات گاز (فاز نخست صادرات گاز به منطقه بغداد) هست(19 و 22). بنابر اظهارات حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در مصاحبه با روزنامه ایران در تاریخ 19 مهرماه امسال ضمن تاکید بر آمادگی کامل ایران برای صادرات گاز به بغداد، درباره دلایل عدم اجرایی شدن این امر گفت : «ماه هاست که عراقی‌ها پرداخت پول را به تأخیر انداخته‌اند و از آنجایی که مجری این طرح صادرات گاز پیمانکار بخش خصوصی است، نمی‌توانیم بدون مشخص شدن شیوه پرداخت و دریافت پول گاز را صادر کنیم».

ب- پروژه شماره 4 (احداث خط لوله و صادرات گاز به پاکستان(ادامه خط لوله هفتم سراسری)):

پروژه صادرات گاز ایران به پاکستان که در سال 2009 به امضا رسید و قرار بود تا پایان سال 2014 میلادی (دی‌ماه 93)، اجرایی شود. اگرچه ایران تعهدات خود در این رابطه را در سال های گذشته اجرا کرد و احداث ادامه خط لوله هفتم سراسری از عسلویه تا ایرانشهر (نزدیکی مرز پاکستان) را به اتمام رساند اما متأسفانه طرف پاکستانی به بهانه تحریم ایران، خط لوله خود را برای دریافت گاز ایران آماده نکرد و در نتیجه، این قرارداد تاکنون اجرایی نشده و متوقف باقی مانده است. به گفته مقامات پاکستانی، حتی در دوران پسابرجام نیز همچنان تحریم‌های آمریکا مانع از اجرای این پروژه هستند. در نیمه نخست امسال هم تحول خاصی در این زمینه رخ نداد و همچنان ایران آمادگی دارد که گاز خود را بعد از اعلام آمادگی پاکستان برای دریافت آن، به این کشور صادر کند ولی پاکستان تحرک چندانی برای اجرای این قرارداد نشان نمی دهد.

3- پروژه های افزایش تولید نفت و گاز از میادین مشترک (پروژه های 7 و 8):

الف- پروژه شماره 7 (افزایش ظرفیت تولید نفت خام میادین مشترک غرب کارون به میزان ۹۰ هزار بشکه در روز):

در نیمه نخست امسال، ظرفیت تولید نفت خام میادین مشترک غرب کارون صرفا حدود 30 هزار بشکه در روز افزایش یافت ولی پیش بینی می شود در نیمه دوم امسال حدود 60 هزار بشکه در روز دیگر افزایش یابد و این پروژه ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت به صورت کامل محقق شود.

ماجرا به این صورت است که مطابق با برنامه ریزی های وزارت نفت قرار بود تا پایان امسال، برداشت نفت از میدان آزادگان جنوبی به صورت پلکانی (دو مرحله ای) ٦٠ هزار بشکه در روز افزایش یابد و برداشت نفت از هر یک از میادین یاران شمالی و آذر ٣٠ هزار بشکه نفت در روز افزایش یابد.

نگاهی به روند توسعه میادین مذکور در نیمه نخست امسال نشان می دهد که برنامه ریزی های وزارت نفت درباره میادین آزادگان جنوبی و یاران شمالی تا حدود زیادی محقق شده و در آستانه تحقق کامل است ولی امید چندانی به تحقق تولید روزانه 30 هزار بشکه ای از میدان آذر تا پایان امسال وجود ندارد. به عبارت دقیق تر، وضعیت هر یک از میادین مذکور به شرح زیر است:

1- میدان آزادگان جنوبی: براساس اظهارات سید محمود مرعشی، مجری طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی، از اوایل شهریورماه، برداشت نفت از این میدان نفتی به طور پلکانی از ٣٠ هزار بشکه در روز آغاز شده و به مرور (تا پایان امسال) به ٦٠ هزار بشکه در روز می رسد.

2- میدان یاران شمالی: براساس اظهارات ناجی سعدونی، مدیرعامل شرکت نفت وگاز پرشیا (مجری طرح توسعه میدان یاران شمالی) برداشت روزانه ٣٠ هزار بشکه نفت از این میدان در پایان مهرماه امسال محقق می‌شود . بی‍ژن زنگنه، وزیر نفت نیز اواسط مهرماه تایید کرد که برداشت روزانه ٣٠ هزار بشکه نفت از این میدان ظرف چند هفته آینده محقق می شود.

3- میدان آذر: هرچند کیوان یار احمدی، مجری طرح توسعه میدان آذر وعده تولید روزانه 30 هزار بشکه ای از این میدان نفتی تا پایان امسال را داده است ولی با توجه به میزان پیشرفت این طرح در پایان شهریورماه امسال (78 درصد)، تحقق وعده مذکور بعید به نظر می رسد.

ب- پروژه شماره 8 (افزایش سطح تولید گاز در میدان مشترک پارس جنوبی به ۵۶۷ میلیون متر مکعب در روز):

با راه اندازی رسمی فازهای 12، 15 و 16 پارس جنوبی و همچنین راه اندازی غیر رسمی بخش هایی از فازهای 17 و 18 پارس جنوبی در سال های 93 و 94، تولید گاز از این میدان مشترک در زمستان 94 به حدود 400 میلیون متر مکعب در روز رسید (میزان دقیق تولید گاز از پارس جنوبی در اسفندماه پارسال به 404.6 میلیون متر مکعب در روز رسید).

مطابق برنامه ریزی های وزارت نفت قرار است که تا پایان سال جاری علاوه بر بخش های باقی مانده فازهای 17 و 18 پارس جنوبی، فازهای 19 (معادل 2 فاز استاندارد) و همچنین فازهای 20 و 21 پارس جنوبی به صورت کامل به بهره برداری برسد. در صورت تحقق این هدف، تولید گاز از میدان پارس جنوبی به حدود 530 تا 550 میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید.

نگاهی به روند توسعه میادین مذکور در نیمه نخست امسال نشان می دهد که برنامه ریزی های وزارت نفت درباره میدان مشترک پارس جنوبی تا حدودی محقق شده و تولید این میدان در اوایل شهریورماه امسال به 430 میلیون متر مکعب در روز رسیده است. با توجه به روند مذکور، پیش بینی می شود، هدفگذاری این وزارتخانه مبنی بر تولید حدود 530 تا 550 میلیون متر مکعب در روز تا پایان امسال محقق شود؛ رقمی که اختلاف اندکی نسبت به هدف کمی تعیین شده در این پروژه ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت دارد. نگاهی به وضعیت هر یک از فازهای 17 تا 21 نشان میدهد که اکثر سکوهای فازهای 17 تا 19 نصب شده و به بهره برداری رسیده اند یا در آستانه قرار دارند. سکوی فاز 21 هم در اواسط مردادماه نصب شده و سکوی فاز 20 هم در آستانه نصب قرار دارد. همچنین بخش اعظم پالایشگاه های فازهای 17 تا 19 به بهره برداری رسیده اند و پالایشگاه های فازهای 20 و 21 هم در آستانه بهره برداری قرار دارند.

4- سایر پروژه ها (پروژه های 5، 6 و 11):

الف- پروژه شماره 5 (انتقال و توسعه فناوری بخش بالادست شامل بهبود تولید و ازدیاد برداشت (EOR/IOR) در۲۰ میدان نفتی و گازی شامل۵۲ مخزن با ۹ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی):

اواسط مهرماه پارسال موافقتنامه ۱۰ ساله همکاری تحقیقاتی میان شرکت ملی نفت ایران با 8 دانشگاه و پژوهشگاه معتبر کشور با هدف مطالعه 54 مخزن نفتی و ارائه راهکارهای افزایش ضریب بازیافت آنها به امضا رسید. در حاشیه این مراسم که با حضور وزرای نفت و علوم، تحقیقات و فناوری بود، موافقتنامه های بین روسای دانشگاه ها و و پژوهشگاه های مذکور با مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به امضا رسید و هر یک از این مراکز پژوهشی مسئول بررسی برخی از مخازن نفتی و ارائه راهکارهای افزایش ضریب بازیافت آنها شد. به عنوان مثال، یکی از این موافقتنامه ها بین رئیس دانشگاه صنعتی شریف و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران امضا شد و در قالب آن، مقرر گردید که این دانشگاه میدان کوپال- مخزن نفتی آسماری، میدان کوپال- مخزن نفتی بنگستان، میدان رگ سفید- مخزن نفتی آسماری، میدان رگ سفید- مخزن نفتی بنگستان و میدان شادگان، مخازن نفتی آسماری فوقانی و تحتانی را مورد مطالعه قرار دهد.

هرچند در راستای اجرای موافقتنامه های مذکور در نیمه نخست امسال، اقداماتی توسط برخی دانشگاه ها مانند امضای توافقنامه همکاری میان پژوهشکده صنایع بالادستی دانشگاه شریف و کنسرسیوم نفتی اروپایی و کانادایی با هدف انتقال فناوری در طرح توسعه فناورانه مخزن کوپال در اواسط خردادماه امسال صورت گرفت (37) اما همانطور که انتظار می رفت، روند اجرای این موافقتنامه‌ها در نیمه نخست امسال با کندی خاصی همراه بود و وزارت نفت دغدغه خاصی نسبت به این موضوع به صورت عملی نداشت. واگذاری مطالعه و افزایش ضریب بازیافت میدان کوپال-مخازن نفتی آسماری و بنگستان توسط وزارت نفت به شرکت نفت و گاز پرشیا در قالب توافقنامه ای در اواسط مهرماه امسال که بدون هماهنگی با دانشگاه صنعتی شریف صورت گرفت، علامت آشکاری از اوج بی تفاوتی این وزارتخانه به موافقتنامه‌‎های امضا شده با دانشگاه های کشور برای بررسی مخازن نفتی و ارائه راهکارهای افزایش ضریب بازیافت آنها در مهرماه 94 بود.

ب- پروژه شماره 6 (اصلاح ساختار قراردادهای نفتی جدید (IPC) برای انتقال فناوری و انعقاد شش قرارداد مهم نفتی و گازی):

وزارت نفت در این زمینه کارنامه قابل قبولی در نیمه اول امسال بر جای نگذاشت زیرا:

1- مدل جدید قراردادهای نفتی اشکالات مهمی داشت و همین قضیه موجب شد تا انتقادات فراوانی درباره این مدل قراردادی از سوی کارشناسان و نهادهای نظارتی مطرح شود و حتی مقام معظم رهبری هم در نامه 13 تیرماه امسال به رئیس جمهور تذکرات 15 گانه ای درباره این موضوع به دولت بدهند. در نتیجه، مصوبات دولت درباره این مدل قراردادی به عنوان تنها مبنای حقوقی و قانونی آنها، دو بار در تاریخ 13 مردادماه و 7 شهریورماه امسال اصلاح شد و تقریبا به نیمی از تذکرات مقام معظم رهبری و برخی از انتقادات اصلی کارشناسان در این زمینه تا حدودی توجه شد. با این وجود، همچنان اشکالات وارده بر این مدل قراردادی در زمینه انتقال فناوری برطرف نشد و هیچ سازوکاری برای این موضوع در مصوبه دولت درنظر گرفته نشد. سازوکار انتقال فناوری تصریح شده در ماده 4 مصوبه اصلی دولت («شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز»)، کلی و مبهم است و تنها به طرح موضوعاتی چون ارائه برنامه انتقال و توسعه فناوری توسط پیمانکار نفتی، اجرای قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی و ... اشاره شده و جزئیات موضوع برای تحقق این هدف روشن نیست. به عبارت دیگر، هیچگونه سازوکار مشخص و تضمین شده ای برایانتقال فناوری از شرکت خارجی به طرف ایرانی در این مدل قراردادی تعریف نگردیده و هیچ مکانیزم تنبیهی برای عدم تحقق این موضوع در نظر گرفته نشده است .

2- با توجه به طولانی شدن فرآیند اصلاح مصوبات دولت درباره مدل جدید قراردادهای نفتی و نهایتا تایید آن توسط هیئت بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین که اواسط شهریورماه صورت گرفت ، عملا فرصت امضای هیچ قراردادی در حوزه نفت و گاز در نیمه نخست امسال فراهم نگردید و صرفا در اواخر تابستان، مقدمات لازم برای برگزاری مناقصات برای امضای قرارداد میادین نفت و گاز با شرکت ها فراهم شد.

بنابر اظهارات غلامرضا منوچهری، معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در امور توسعه و مهندسی پیش بینی می شود که تا پایان امسال حداکثر 3 قرارداد با استفاده از مدل جدید قراردادی امضاشود . 3 قرارداد مذکور احتمالا قراردادهای توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی با شرکت های خارجی (احتمالا شرکت فرانسوی توتال) یا یک شرکت داخلی (شرکت نفت و گاز پرشیا)، قرارداد توسعه میدان گازی فرزاد بی با شرکت های هندی و نهایتا قرارداد توسعه لایه نفتی پارس جنوبی با یک شرکت دانمارکی (شرکت مرسک) خواهد بود .

ج- پروژه شماره 11 (کاهش نیم واحد درصد هدررفت گاز طبیعی از گاز فرآورش شده):

اطلاعات خاصی درباره مجری و جزئیات این پروژه و روند اجرای آن در نیمه نخست امسال در رسانه ها وجود ندارد.

جمع بندی:

روند اجرای پروژه های مختلف ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت در نیمه نخست سال جاری، به شدت متفاوت بوده است. از سویی، برخی از پروژه ها مانند راه اندازی 12 مجتمع پتروشیمی و افزایش ظرفیت تولید نفت از میادین مشترک غرب کارون و افزایش ظرفیت تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی روند خوب و قابل قبولی داشته اند و این امیدواری وجود دارد که تا پایان سال اهداف کمی درنظر گرفته شده برای این پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نفت تا حدود زیادی محقق شود. از سوی دیگر، برخی از پروژه های مهم و اولویت دار مانند راه اندازی فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس روند کندی داشته اند و امید چندانی به تکمیل آنها تا پایان امسال وجود ندارد. همچنین وزارت نفت در زمینه اجرای پروژه های مرتبط با انتقال فناوری و مدل جدید قراردادهای نفتی هم در نیمه نخست امسال کارنامه قابل قبولی نداشته است. موارد مذکور نشان می دهد که علی رغم تلاش های وزارت نفت، نمی توان نمره چندان مناسبی به عملکرد این وزارتخانه در زمینه اجرای پروژه های ابلاغی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی داد.

پژوهش خبری صدا وسیما//

*منابع در آرشیو در دسترس است.