یادداشت پژوهشی
ویروس تاجدار؛ تاج را از سر ترامپ برداشت
انتخابات آمریکا همچنان که پیش‌بینی می‌شد هم شکاف‌های جامعه آمریکا را آشکار کرد و هم بر عمق گسل‌ها افزود. ترامپ، به جای همزیستی و کثرت‌گرایی، سیاست‌های نژادپرستانه و یک‌سویه‌ای در پیش گرفت؛ با متحدان خارجی‌اش درافتاد، و از بسیاری پیمان‌های بین‌المللی خارج شد.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: هنگامی که دونالد ترامپ چهار سال پیش برخلاف نتایج بیشتر نظرسنجی‌ها که هیلاری کلینتون را برنده انتخابات اعلام می‌کردند؛ کلید کاخ سفید را از اوباما تحویل گرفت و با شعار بازگرداندن عظمت به آمریکا؛ یک‌جانبه‌گرایی را در پیش گرفت، شاید تصور نمی‌کرد با همه تکبر و غرور شاهانه‌ای که در رفتار و سبک گفتارش با رقبا موج می‌زد، مستأجر یک دوره‌ای کاخ سفید باشد.
انتخابات آمریکا همچنان که پیش‌بینی می‌شد هم شکاف‌های جامعه آمریکا را آشکار کرد و هم بر عمق گسل‌ها افزود. ترامپ، به جای همزیستی و کثرت‌گرایی، سیاست‌های نژادپرستانه و یک‌سویه‌ای در پیش گرفت؛ با متحدان خارجی‌اش درافتاد، و از بسیاری پیمان‌های بین‌المللی خارج شد. او که با افتخار از فرصت‌های شغلی جدید سخن می‌گفت و رقبایش را تحقیر می‌کرد، به ناگاه با کرونا مواجه شد.
در این شرایط خطای راهبردی تعطیل کردن برنامه مراقبتی اوباما، تنبیه جبران‌ناپذیری برای ترامپ پدید آورد و دستاورهایش را مانند کوه برف آب کرد. رشد اقتصادی کند شد، بسیاری از فرصت‌های شغلی نابود شد، صادرات آمریکا کاهش یافت و همه نشانه‌هایی که هابرماس سال‌ها پیش از بحران در سرمایه‌داری متاخر از آن سخن گفته بود، آشکار شد. سیاست مالی همراه با افزایش مخارج دولت و کاهش مالیات دریافتی و در نتیجه افزایش کسری بودجه دولت، به همراه بحران هویت و توزیع که بخصوص در شعار‌های جنبش عدالتخواهی نمودار شد، بحران مشروعیت را برای ترامپ به دنبال داشت.
البته در اثرات بحران کرونا امریکا تنها نبود تاثیرات همه‌گیری ویروس کرونا از پیامد‌های ویرانگر بحران مالی سال ۲۰۰۸ بسی بیشتر بوده است. بیماری کووید-۱۹ در آسیا پدید آمد و به همه جهان گسترش یافت.
نتیجه نخست شیوع ویروس کرونا این بود که کشور‌های صنعتی یک شبه شریان سرمایه‌گذاری در کشور‌های در حال رشد و فقیر را مسدود کردند. به جز چین بیشتر اقتصادی‌های دنیای سرمایه داری رکودی بی سابقه را تجربه کردند کاهش رشد اقتصاد در تاریخ آلمان پس از جنگ و به‌ویژه در آلمان متحد بیسابقه است. علت اصلی کاهش نرخ رشد اقتصادی آلمان ناشی از کاهش صادرات این کشور است.
این در حالی بود که متوسط رشداقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ منفی ۹/ ۴ بوده است. درتاریخ امریکا متوسط رشد اقتصادی فصلی آمریکا در بازه زمانی ۱۹۴۷ تا ۲۰۱۹ معادل ۳.۲۱ درصد بوده است که بالاترین رشد ثبت شده مربوط به رشد ۱۶.۷ درصدی سه ماهه نخست سال ۱۹۶۷ و کمترین رشد ثبت شده نیز مربوط به سه ماهه نخست سال ۱۹۵۸ با منفی ۱۰ درصد بوده است.
کرونا یک سوم تولید ناخالص ملی امریکا را نابود کرده است. سقوط حدود ۳۲درصدی تولید ناخالص داخلی ایالات متحد کابوس شکست را برای ترامپ رقم زد.
آمار تلفات کرونا که از رقم ۲۲۰ هزار تن هم گذشت به رقم تلفات امریکا در جنگ دوم جهانی یعنی تلفات ۴۲۰ هزار نفری نزدیک میشود. اثرات اقتصادی و تلفات انسانیِ کرونا و همزمان شکاف‌های هویتی و گفتمانی که همه روزه ترامپ بر تعمیق آن‌ها اصرار داشت وی را از ادامه قدرت بازداشت.
نظام دو حزبی امریکا درکشوری که الگوی حکومتی ریاستی را در پیش گرفته اگرچه د رمقایسه بانظام‌های پارلمانی سیمای مقتدرتری از دولتی که بوسیله یکی از دو حزب فعال در کشور تشکیل می شود بدست می دهد، اما درهر حال نمی توان به قطع از بالاتربودن اتحاد ملی در چنین نظام دو حزبی سخن گفت.
اگرچه پیش از این تصور می‌شد که نظام های دو حزبی شکاف‌های سیاسی جامعه را به دو شکاف اصلی منحل و محدود ساخته اند، اما اگر به هر علتی تداول قدرت در چنین نظامی که با، اما واگر‌ها و حرف و حدیث‌های بسیاری که در باره صحت و سلامت آن از سوی اردگاه انتخاباتی ترامپ شنیده می شود تداوم داشته باشد نه تنها نتیجه آن تمکین به انتخابات به منزله عرصه همزیستی و تداول قدرت و وفاق و همبستگی و اتحاد نیست که میتواند به عرصه تعمیق دو قطبی خصومت و نفرت و تفرقه و آشوب نیز تبدیل بشود.
از منظر جامعه شناسی سیاسی شکاف های اجتماعی چند دسته اند شکاف‌های طبقاتی شکاف‌های قومی ؛ شکاف‌های ایدئولوژیک؛ شکاف‌های مذهبی و شکاف‌های نسلی می‌توان گفت دوران ریاست جمهوری ترامپ همه این گسل‌ها تقویت شدند و با مواضع احساسی و تحریک کننده وی در نپذیرفتن شکست د رانتخابات و کوبیدن بر طبل تقلب؛ فضای دو قطبی جامعه امریکا را به نحو خطرناکی تشدیدکرده و به سمت خطرناکی سوق داده است د ردوره ترامپ نه تنها برای تقویت تکثر و همزیستی و اتحاد و همبستگی درداخل امریکا و ایجاد همبستگی درسیاست خارجی موفقیت درخوری حاصل نشد که با در پیش گرفتن سیاست‌های یک جانبه به تقویت و تمیق این شکاف‌ها نیز دامن زده شد.
اقلیت‌ها و سیاه پوستان احساس حقارت و بیگانگی کردند. شرکا و متحدان خارجی ترامپ از سیاست‌های وی دورشدند. حال با وضعیت کرونا زده امریکا بایدن با چالش بزرگی برای کاستن از بار و اثرات مخرب شکاف‌ها و گسل‌های سیاسی و اجتماعی امریکا روبروست که تا مدت‌ها حرارت و داغی شعله اختلافات و منازعات برافروخته شده بوسیله ترامپ را بر خود و دولت تازه اش احسا س خواهد کرد.
پژوهشگر: دکتر حسن مجیدی