در این نوشتار مختصر تلاش شده موضوع « ادعای بازبینی برجام از سوی دولت جدید آمریکا » در مقطع پس از انتخابات این کشور و به قدرت رسیدن ترامپ بررسی و در کنار آن مهم‌ترین واکنش‌های داخلی و خارجی ، همراه با بازتاب‌های رسانه‌ای آن ارائه شود.
پیشینه موضوع و و اکنش 1+5 به بازبینی برجام
دستیابی به توافق هسته ای میان جمهوری اسلامی ایران و 1+5 که با قطعنامه 2231 شورای امنیت تایید شده همواره یکی از مهم‌ترین اتفاقات عرصه بین الملل و در عین حال یکی از مناقشه برانگیزترین رویدادها در فضای سیاسی کشورهای مختلف به ویژه ایران و آمریکاست. واقعیت این است اختلاف نظر فعالان سیاسی آمریکا در خصوص توافق هسته‌ای هر چند به پیش از انتخابات ریاست جمهوری این کشور بر می گردد ولی واقعیت این است که با روی کارآمدن ترامپ که خود یکی از منتقدان مهم این توافق بود و همچنین موفقیت جمهوری خواهان در دو مجلس سنا و نمایندگان آمریکا ، فضای انتقادی درباره توافق هسته ای ، شدت قابل ملاحظه‌ای گرفته است. در دوره رقابت‌های انتخاباتی آمریکا برخی نامزدهای انتخاباتی شعار از فسخ یکطرفه برجام وحتی پاره کردن آن می‌دادند و انتظار می‌رفت ترامپ نیز برای عقب نماندن از رقیب موضع مشابه ی بگیرد اما وی پس از رسیدن به این سمت در اظهاراتی تنها از« بازنگری » در این توافقنامه سخن گفت. وزیرخارجه تازه کارِ وی نیز بار دیگر با تاکید بر بازبینی کامل توافق هسته‌ای ، احتمال هر گونه رد آن را نادرست خواند. رکس تیلرسون که در روزهای گذشته در نشست پرسش و پاسخ کمیته‌های مختلف مجلس سنا شرکت کرده بود، روز ۲۲ دی ماه گفت که توافق اتمی با ایران را مورد « بازنگری کامل» قرار می‌دهد ولی درخواست نمی‌کند تا این توافق رد شود. در این حال بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اشغالگرِ قدس ضمن ابراز خوشحالی از گفتگوی تلفنی با ترامپ تصریح کرد تلاش می کند تا ترامپ را برای بازبینی در توافق هسته ای با ایران راضی کند. علاوه بر این خبرگزاری ها از تهیه طرح جدیدی برای افزایش تحریم های غیرهسته ای ایران خبر دادند. در این حال مقامات 1+5 و اتحادیه اروپا در مقابل این اظهارات واکنش های در خورِ توجهی از خود بروز دادند که تعدادی از مهم ترینِ آنها در زیر آمده است:
واکنش داخلی به بازبینی برجام به موازات مطرح شدن « بازبینی برجام » چه در دوره رقابت های انتخاباتی آمریکا و چه در دوره پس از انتخابات ، تعدادی از مقامات کشورمان از رییس جمهوری تا مسئولین وزارت امورخارجه در این خصوص واکنش نشان دادند که در زیر تعدادی از مهم‌ترین و جدیدترین این واکنش ها را می بینیم.
یک خبر و چند ملاحظه
* احتمال بازبینی برجام هرچند (به دلایل مختلف همچون توافق بین المللی بودن ، چند جانبه بودن آن ، نیازِ واشنگتن به همکاریهای بین المللی با موافقان اروپایی برجام ) ناچیز است ولی ناممکن نیست . اما توجه به ملاحظات زیر خالی از فاید نیست :
1 ـ با توجه به گذشت زمان ، پایان انتخابات ریاست جمهوری و عقب نشینی اولیه از مواضع برجامی به نظر برخی صاحب نظران در این حوزه اظهارات ترامپ مبنی بر بازبینی برجام همگی در راستای مبارزه و شعار انتخاباتی بوده بنابر این کابینه ترامپ دنبال حفظ برجام است .
2ـ دامنه تحریم های غیرهسته ای افزایش خواهد یافت .
3ـ آمریکا در اجرای تعهدات برجامی خود همچون اجرای قرارداد اقتصادی مانند فروش هواپیما و یا خودداری از مانع تراشی در راه همکاریهای اقتصادی – بانکی ایران با سایر کشورها بدعهدتر از سابق ظاهر خواهد شد.
پژوهش خبری صدا و سیما// پژوهشگر: مرتضی هوشیار