پژوهش خبری صدا وسیما: ترامپ که بعد از پیروزی در انتخابات تلاش کرده است چهره‌ای متعادل از خود به نمایش بگذارد، اکنون برای انتخاب وزیر امور خارجه‌اش با چالش مواجه شده است. اگرچه رئیس جمهور جدید در دوران رقابت­ های انتخاباتی بر اولویت مسائل داخلی آمریکا تاکید کرد، اما این بدان معنا نیست که وی به مسائل سیاست خارجی توجه کمتری خواهد داشت. به ویژه اینکه اظهارات مسالمت‌جویانه او درباره روسیه، یکی از حساسیت برانگیزترین مواضع یک نامزد انتخاباتی در ایالات متحده آمریکا در سال های اخیر بوده است. اکنون مسئله این است که چه کسی باید سکان وزارت خارجه آمریکا را در دوران ترامپ بر عهده بگیرد؟ منطقاً می‌بایست کسی به این سمت منصوب شود که همسویی نظری بیشتری با ترامپ دارد، تا شعارهای انتخاباتی ترامپ عملیاتی شود. تاکنون نام پنج نفر برای تصدی وزارت خارجه آمریکا مطرح شده است: میت رامنی،‌ رودلف جولیانی، ‌باب کورکر، جان بولتون و نیوت کینگریچ. در بین این پنج نفر، میت رامنی بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است.

رامنی نه تنها هوادارِ وفادار ترامپ در دوره مبارزات انتخاباتی نبود، بلکه بعد از رسوایی اخلاقی ترامپ، آشکارا علیه او موضع گرفت و خواستار کناره‌گیری‌اش از کارزار انتخاباتی شد. حامیان گزینه رامنی معتقدند انتخاب مردی که شدیدترین انتقادات را از ترامپ می‌کرد، نشانه‌ای از سعه صدر رئیس جمهور منتخب خواهد بود؛ ضمن اینکه انتخاب رامنیِ میانه‌رو هم جمهوری‌خواهان نگران و هم متحدان مضطرب آمریکا را آرام می‌کند. بنابراین حضور رامنی در کابینه ترامپ، می‌تواند تصور موجود در خصوص غیر قابل پیش‌بینی و بی‌تجربه بودن ترامپ و تندروی مایکل فلین (گزینه معرفی شده برای مشاور امنیت ملی) را تلطیف نماید، زیرا رامنی فردی قابل پیش‌بینی و اهل مشورت به شمار می‌آید.  در مقابل مخالفان از جمله گینگریچ معتقدند رامنی با سیاست خارجی ترامپ هماهنگ نیست و عملکرد او نمونه‌ای از عملکرد جان کری خواهد بود: رفتن از "هتل پنج ستاره به هتل پنج ستاره و داشتن شام لذیذ با وزرای خارجه. 

هنوز مشخص نیست آیا رامنی که خود نامزدی حزب جمهوری‌خواه را در انتخابات 2012 بر عهده داشت به عنوان وزیر امور خارجه ترامپ معرفی خواهد شد یا خیر، اما ‌بسیاری از هواداران رئیس جمهور جدید از او خواسته‌اند با توجه به عدم همسویی رامنی با برنامه‌های ترامپ، از این گزینه صرفنظر کند.

 ترامپ چه مواضعی در حوزه سیاست خارجی دارد؟

روسیه: ترامپ خواستار کاهش تنش و بهبود روابط با روسیه است. او معتقد است اگر بتوانیم با روسیه همراه شویم؛ ‌می‌توانیم با هم علیه داعش بجنگیم. 

چین: ترامپ به ویژه در مسائل اقتصادی، چین را دشمن ایالات متحده خطاب و تهدید کرده است بر کالاهای وارداتی از چین تعرفه وضع خواهد کرد. او می­گوید: چین ارزش واحد پولی­اش را پایین نگاه می‌دارد. با وجود این، دولت ما با آنها (چین) مقابله نمی‌‌کند. حال آنکه مبارزه خوبی مطرح است و ما می‌توانیم در این مبارزه پیروز شویم. آنها (چین) از کشور ما همانند قلکی به شکل خوک برای بازسازی چین استفاده می‌کنند. (اولین مناظره انتخاباتی، 5/ 7/ 95)

اروپا: ترامپ کشورهای اروپایی را برای حملات تروریستی در این کشورها مقصر می‌داند و معتقد است آنها باید قوانین ورود به کشورشان را دشوارتر کنند. ترامپ همچنین از انگلیسی‌ها به خاطر خروج از اتحادیه اروپا قدردانی کرد. او همچنین ناتو را «منسوخ» و گفته است آلمان و دیگر کشورها باید بابت حفاظت آمریکا از این کشورها پول بیشتری پرداخت کنند یا خطر از دست دادن حمایت ایالات متحده را پذیرا باشند: آمریکا برای دفاع از متحدان خود بار سنگینی به دوش گرفته‌است.... (اگر این طور باشد) من آماده‌ام که به این کشورها بگویم شما باید از خودتان دفاع کنید.

ایران: رئیس جمهور منتخب آمریکا با توافق هسته‌ای ایران و کشورهای پنج بعلاوه یک، مخالف و معتقد است می‌بایست امتیازات بیشتری از ایران گرفته می‌شد. بنابراین او ضمن انتقاد از بازپرداخت میلیاردها دلار پول ایران بر تغییر مفاد توافق تاکید کرده و مدعی شده است می‌تواند با این «مشکل» مقابله کند.

اسرائیل: ترامپ بر حمایت بیشتر از اسرائیل تاکید کرده و گفته است اسرائیل در دوران ریاست جمهوری او موقعیت بهتری خواهد یافت.  اگر چه ترامپ در ابتدای کارزار انتخاباتی رویه خود را بی‌طرفی در مذاکرات صلح اعلام کرد اما بعد از اعلام نگرانی اسرائیل از این موضع، با حضور در اجلاس ایپک تاکید کرد"بزرگترین متحد ما در منطقه است."

داعش، عراق و سوریه: از نظر ترامپ حمله بوش به عراق باعث بی‌ثباتی خاورمیانه شده است. ترامپ می‌گوید آمریکا عراق را به داعش واگذار کرد و زمینه‌های بی‌ثباتی کنونی را در عراق فراهم کرد. طرح ترامپ برای برخورد با داعش در دوران مبارزات انتخاباتی اعلام نشد. توجیه وی این بود که در صورت اعلام این طرح عنصر غافلگیری آن که نقش مهمی در شکست داعش دارد، از بین خواهد رفت. ترامپ همچنین از حملات هوایی روسیه در سوریه حمایت کرده و گفته است سرنگونی بار اسد اولویت اول نخواهد بود، بلکه ابتدا باید بر شکست داعش تمرکز شود که این مهم نیز با کمک روسیه قابل دسترسی است.

مکزیک: ساخت دیوار در مرز آمریکا و مکزیک از محوری‌ترین وعده‌های ترامپ در دوران رقابت‌های انتخاباتی بود. به اعتقاد ترامپ مکزیک نه بهترین مردمان خود، بلکه گروهی از مردمان را به آمریکا می‌فرستد که مشکلاتی همچون مواد مخدر، جرم و جنایت و تجاوزگری را به آمریکا می‌آورند.  افزایش سه برابری تعداد افسران مهاجرت و گمرک و همچنین اخراج مهاجران غیرقانونی از دیگر وعده های ترامپ در این حوزه است.

حفظ نیروهای آمریکایی در افغانستان، فشار بر کره‌شمالی از طریق چین،  خروج از پیمان تجاری و سرمایه‌گذاری ترنس-آتلانتیک (برای مقابله با رشد قدرت و نفوذ اقتصادی چین) و هزینه بیشتر ژاپن برای حفظ پایگاه‌های نظامی آمریکا در خاک خود دیگر مواضع ترامپ در حوزه سیاست خارجی است.

 آیا مواضع رامنی با ترامپ همسو است؟

رامنی به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری 2012 در مناظره انتخاباتی با باراک اوباما ، دیدگاه­ های خود را در حوزه سیاست خارجی مطرح کرد.

روسیه:‌ رامنی،‌ روسیه را دشمن ژئوپولتیک آمریکا و ایران را بزرگ‌ترین تهدید امنیت ملی آمریکا خواند و گفت روسیه همچنان و بارها در سازمان ملل متحد با آمریکا مقابله کرده ... بنابراین وقتی که مسئله به روسیه یا آقای پوتین مربوط می‌شود، او عینک خوش‌بینی نمی‌زند و در صورت پیروزی درانتخابات بسیار سرسختانه رفتار خواهد کرد.

ایران: رامنی از بکارگیری تمام ابزار آشکار و پنهانی برای متوقف کردن آنچه برنامه هسته‌ای تسلیحاتی ایران می‌نامید،‌ حمایت و از دولت آمریکا به دلیل حمایت نکردن از جنبش سبز نیز انتقاد کرد. رامنی مفتخر بود که تحریم‌های فلج کننده علیه ایران را نخستین بار او مطرح کرده است؛ ضمن اینکه تاکید می‌کرد باید تحریم‌های دیپلماتیک علیه ایران (همانند رژیم آپارتاید در آفریقای جنوبی) در دستور کار قرار گیرد و رئیس جمهور ایران (احمدی‌نژاد) طبق کنوانسیون نسل‌کشی محاکمه شود. به نظر رامنی در صورت شکست این اقدامات، می‌بایست علیه ایران اقدام نظامی صورت گیرد. نگرانی دیگر رامنی این بود که ایران به آمریکا به چشم یک دولت قوی نگاه نمی‌کند که البته آن را ناشی از عملکرد دولت اوباما می‌دانست.

رامنی پس از توافق هسته‌ای، در مقاله‌ای در وال‌استریت‌ژورنال برجام را «فاجعه اوباما»‌ نامید و نوشت فاجعه‌ای که برای نسل‌ها به دلیل توافق هسته‌ای اوباما با ایران حاصل خواهد شد برای مدت ها باقی خواهد ماند و ایران را به هیولایی هسته ای تبدیل خواهد کرد.

رامنی سوریه را پل ارتباطی ایران و حزب ا.. عنوان و تاکید کرد برکناری اسد در سوریه اولویت بالایی برای وی خواهد داشت. از نظر وی آمریکا می‌بایست بدون مداخله نظامی و با همکاری هم‌پیمانان از جمله اسرائیل، مخالفان سوری را شناسایی کند و تسلیحات لازم را در اختیار آنان قرار دهد تا آنان به عنوان دولتی دوست، جایگزین بشار اسد شوند.

رامنی تاکید دارد آمریکا باید در کنار متحدان (در اروپا) و نیز اسرائیل بایستد؛ در حوزه انرژی استقلال یابد؛ تجارت را افزایش دهد؛ از فرصت‌های آمریکای لاتین از جمله در بعد اقتصادی استفاده و به جای چین، بر این منطقه تمرکز کند؛ پاکستان را به حال خود رها نکند؛ روابط تاریخی و استراتژیک اسرائیل با آمریکا و حفظ امنیت تل آویو مورد توجه قرار گیرد، ضمن اینکه به تشکیل کشور مستقل فلسطین متعهد باشد. 

با بررسی دیدگاه ­های ترامپ و رامنی این نکته آشکار می‌شود که این دو به ویژه در خصوص روسیه و متحدان اروپایی با هم اختلاف نظر دارند. البته ممکن است معرفی گزینه رامنی برای حضور در وزارت خارجه سیاست ترامپ برای کاستن از التهابات بعد از انتخابش باشد، اما اگر این گزینه نهایی شود چند احتمال برای روابط رامنیِ وزیر و ترامپِ رئیس جمهور مطرح است:

- رامنی فردی میانه‌رو است و انتصاب وی باعث کاهش نگرانی‌ها و نیز همگرایی بیشتر جمهوری‌خواهان حول ترامپ خواهد شد. ضمن اینکه رامنی به عنوان فردی قابل پیش بینی، فرمول مشخصی را برای روابط آمریکا با دیگر مناطق جهان ارائه خواهد کرد. به این ترتیب ترامپ هم می­تواند با اطمینان خاطر بیشتری برنامه ­های خود را در عرصه داخلی دنبال نماید.

- رامنی به لحاظ مذهبی یک مورمون به شمار می‌آید که از جمله اصول آن اطاعت از مافوق است؛ بنابراین ممکن است با تبعیت از دیدگاه­ های ترامپ در سیاست خارجی در جهت بهبود روابط با وی گام بردارد تا بدین طریق بتواند قدرت و نفوذ خود را افزایش دهد.

- این احتمال وجود دارد که رامنی در مقابل ترامپ مواضع انتقادی در پیش بگیرد، در این صورت توجه رسانه‌ها و مردم به شکاف­های درون حزبی جمهوری‌خواهان جلب و موجبات تضعیف حزب و نیز بوروکراسی آمریکا فراهم خواهد شد.

نکته

تضمینی وجود ندارد که وزیر خارجه در دوره ترامپ تاثیرگذار باشد؛‌ در ایالات متحده آمریکا مشاوران امنیت ملی با وزرای خارجه برای تاثیرگذاری بر روسای جمهور در رقابت هستند. در برخی دوره‌ها نوع برخورد آمریکا در مسائل خارجی را نه وزرای خارجه بلکه مشاوران امنیت ملی تعیین کرده‌اند. در این چارچوب تاثیر برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر در خصوص تحولات ایران یا نقش هنری کیسینجر در روابط آمریکا و چین قابل ذکر است. در حال حاضر گزینه مشاور امنیت ملی ترامپ،‌ مایکل فلین است که گفته می‌شود شخصی بسیار قدرتمند است. بنابراین زورآزمایی این دو فرد در تعیین مواضع خارجی کاخ سفید احتمالا به سود فلین خواهد بود. بعد از 11 سپتامبر قدرت روسای جمهور در آمریکا به ویژه در عرصه سیاست خارجی افزایش یافته است، اما با توجه به اینکه ترامپ فاقد تجربه و سابقه مدیریت سیاسی است، محتمل است که به مشاور امنیت ملی خود که از نظر فکری به وی نزدیکتر نیز هست، تکیه دهد.

پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر:دارابی

* منابع در آرشیو در دسترس است.