گزارش مکتوب:"چاله گرمی" رسمی گرم در آخرین شب زمستان

"چاله گرمی" آخرین شب زمستان در کهگیلویه و بویراحمد با رسوم خاص مردم این استان همراه است.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد،فرهنگ غنی ایرانی مملو از آداب و رسومی است که هر کدام در مناسبت های مختلف ، در طول سال در میان مردم و همراه مردم بوده است.

در این بین عشایر و روستائیان، گنجینه ای از این آداب و فرهنگ ها را سینه به سینه و نسل به نسل همراه خود داشته و منتقل می کرده اند.

مردم کهگیلویه و بویراحمد نیز، در طول تاریخ ، آداب و رسومی را با خود داشته اند که هر کدام از این رسوم ، نشان از منش و مرام مردانگی و غلبه عقل و خرد بر نفسانیات و خصلت های اهریمنی دارد.

مشهدی بیت اله که از افراد مسن و قدیمی روستای پر کنجی است و زندگی های سخت و طاقت فرسای عشایری و روستایی را همراه با کمبودهای فراوان تجربه کرده در خصوص آئین های عشایر و روستائیان می گوید: برخی از این آیین ها رابطه مستقیمی با کمبود و فقر و لزوم شاد بودن و داشتن بهترین ها در روز نوروز دارد.

یکی از رسوم قدیمی و بسیار پسندیده ی مختص به ایام نوروز ، رسم زیبای "چاله گرمی" است که نشانه ای روشن از خردورزی و نوع دوستی اهالی کهگیلویه و بویراحمد است.

مردم این استان در این شب که به «چاله گرم کِنون» معروف است تلاش می کنند با گرم نگه داشتن اجاق خانه و استفاده از غذاهای گرم که با خواندن یار یار،شاهنامه و نی زدن هم همراه است سرمای زمستان را فراموش کنند و خانواده ها در کنار هم بهار را زیباتر حس کنند.
باقر فتحی کارشناس جامعه شناسی استان گفت:این شب بهانه ای است تا صله رحم که همواره مورد تاکید ائمه اطهار بوده است به جای آورده شود و مردم کمی خوشحال تر و پر شور تر هستند چرا که هم دورهمی های بیشتری دارند و هم یادی از گذشته ها می کنند.

وی افزود: کهگیلویه و بویراحمدی ها نیز که مردمی لر زبان هستند در این شب آداب خاصی دارند که باعث می شود این شب یکی از به یاد ماندنی ترین شب ها در طول سال باشد.
روشن کردن آتش و نشستن دور این آتش از قدیم ها مرسوم بوده و هنوز هم در میان برخی از خانواده ها دیده می شود یکی از اهداف این آتش روشن کردن دوری از اهریمن و زنده داری یک خانواده است.
یکی از اهالی روستای پر اشکفت بویراحمدگفت:خانواده های کهگیلویه و بویراحمدی این شب را به واسطه داستان ها و دورهمی هایش می شناسند افسانه هایی که توسط پدربزرگ ها نقل می شود و کودکان و بزرگترها برای شنیدن این داستان ها سر تا پا گوش می شوند.
یکی دیگر از زیبایی های این شب داستان سرایی مادر بزرگها برای نوه ها است، در ایام قدیم با جمع شدن نوه ها دور مادر بزرگ، او برایشان از متیل ها و داستان های باستانی سخن به میان می آورد و آنها را مجذوب این داستان سرایی ها می کرد که تا سالها در ذهن خردسالان جاری باشد و بماند.

بی بی ماه شکر از اهالی روستای خلیفه ای می گوید: از خوراکی محبوب مردم کهگیلویه و بویراحمد در این شب آش دوغ، آش ماش(شله ماشکی) است.
وی افزود:البته مردم کهگیلویه و بویراحمد نیز برای این شب آجیل خاص خودشان را دارند که همان گندم برشته است؛ گندم را چند روز در آب نگه می دارند، بعد روی تابه می گذارند که برشته شود و سپس موادی از جمله کلخنگ، بادام و کشمش به آن اضافه می کنند و جلوی مهمانان می گذارند.

انار و سایر میوه ها نیز در این شب مردم استان استفاده می شود که هر کدام نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند که انار با رنگ سرخش نماینده خورشید در شب به‌شمار می‌رود.
شب چاله گرم کنون برای همه مردم کهگیلویه و بویراحمد در کنار پدر بزرگ و مادربزرگ ها لذت بخش و فراموش نشدنی است در کنار بزرگترها سپری می شود تا به آنها بگویند ما قدردان زحماتتان هستیم و هیچ گاه فراموشتان نخواهیم کرد.

کارشناس فرهنگی استان گفت:در خصوص آئین کهن و زیبای " چاله گرمی " دو نقل وجود دارد که هر دو نقل ، نشانه ای از نوعی انسجام اجتماعی و توجه ویژه مردم به خانواده،جامعه و طبیعت دارد.

آقای داوری افزود: افراد در روزهای سرد و کمبود های غذایی در زمستان به هر طریق ممکن پلو و مرغی را تهیه و در شب عید با عنوان "چاله گرمی" در کنار هم جمع می شدند و غذایی لذیذ را میل می کردند.

کیامرث رسم اهل روستای بن کبوتری کهگیلویه که یکی از افراد مسن روستای خود است و حدود 80 سال سن دارد گفت: از وجود این نعمت های بی شمار ، خدا را شاکر باشید چرا که "چاله گرمی " تنها وعده ای بود که همه ی مردم روستایی و عشایری ، فقیر و غنی ، بر سفره ی خود غذای گرانقیمت آنروز(پلو مرغ) را داشتند و یکی از به یادماندنی ترین لحظات بود.

این هم استانی در ادامه توضیحات خود با بیان اینکه چاله گرمی در شب چله(شب یلدا) نیز مرسوم بوده است افزود: در میان مردم شعری محلی بود که می گفت (اول چله ، آخر شله) که به زبان فارسی (اول چله ی زمستان ، آخرین برنج موجود ) را معنی می دهد و منظور این بود که در نزدیکی های زمستان و یا آغاز چله ی زمستان ، معمولا برنجی در خانه ها موجود نبود و مردم در زمانی که به ته ذخیره ی غذایی خود نزدیک می شدند ، مقداری از آن ذخیره ی غذایی را برای شب عید نگه می داشتند تا بتوانند چاله ی گرمی داشته باشند.

کارشناس فرهنگی استان با بیان اینکه در این آئین کهن مردم کهگیلویه وبویراحمد به ویژه در روستاها و مناطق عشایری با برگزاری اجاق گرم یا چاله گرمی،سردی زمستان را با طراوت بهار پیوند می زنند گفت:این آئین با هدف تقویت صمیمیت، همدلی، محبت و گرمی بین اهالی بعد از سرمای زمستان و همگام شدن با بهار طبیعت انجام می شود.

داوری افزود: اهالی دور یک اجاق آتش معمولاً در محیط بیرون ویا خانه یکی از اهالی جمع می شوند و غذایی گرم مانند آش دوغ، آش کارده تهیه و با هم شام را صرف می کند.

وی اضافه کرد:شاهنامه خوان مجلس هم هر چندگاه یکبار شاهنامه می خواند و خوانندگان محلی نیز آواز محلی سر می دهند و در ادامه حاضران همه با هم برای سالی پربارش دعا می کنند و با صفا و صمیمیت وشادی از خاطرات خوش سال گذشته می گویند وشبی به یاد ماندنی در کنار چاله گرم ماندگار می شود.

در گذشته به علت اینکه وسايل ارتباط جمعي وجود نداشت معمولاً ساكنان منطقه از لحظه تحويل سال نو بی اطلاع بودند، از اين رو معتقد بودند كه حيواناتي نظير گوسفند ، اسب و يا پرندگاني چون مرغ و خروس در لحظه تحويل سال حركاتي از خود نشان مي دهند. مثلاً اسب يا خروس صداي خاص خود را سر مي دهند اكنون با استفاده از راديو و تلويزيون اين مشكل رفع شده است.

گفته شده قبل از سال نو به خصوص در مناطق روستايي مراسم سفره پركنون نیز مرسوم است معمولا در چاله گرمي هر خانواده علاوه بر پخت غذاي گرم سفره خود را از نان پر مي كرد به اين اميد كه سال پرخيز و بركتي داشته باشد.

گاهی روستائیان فرآورده‌هاي لبنی خود همچون ماست ، شير ، كَلگ( نان بلوط) و كشك‌ را به میهمانان خود که معمولا شهرنشین بوده و به دیدار آنها می آیند نیز هدیه می دهند.

عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد نیز رسوم خاص خود را دارند و هر ایل با بزرگان خود جشنی ساده در سیاه چادرهای خود برپا می کنند و به انجام بازی های محلی می پردازند.