نقش سامانه جامع کشاورزي در توسعه و رشد بخش کشاورزي

چکیده نشست پژوهشی:
بخش کشاورزی یکی از قطب های اساسی اقتصاد کشور جمهوری اسلامی ایران محسوب می گردد و سرمایه گذاری و توجه ویژه به این بخش امری اجتناب ناپذیر می باشد.
هدف کلی سامانه جامع کشاورزی ایران، رصد زنجیره تامین نهاده ها و محصولات کشاورزی است.
سامانه جامع کشاورزی ایران تشکیل شده از زیرسامانه های مختلف، که خودش یک سامانه نیست بلکه به نوعی یک زیرساخت قلمداد می شود.
سامانه پهنه بندی و مدیریت داده های کشاورزی اولین سامانه کشاورزی در سال 1394 و به آدرس www.poud.maj.ir فعال شد. در این سامانه اطلاعات کلیه کشاورزان و حوزه های فعالیت و تولیداتشان ثبت می شود.
دومین سامانه پنجره واحد خدمات الکترونیکی با آدرس www.eagri.maj.ir است. و در آنجا هر کسی که مجوزی از وزارت جهاد کشاورزی بخواهد و سرمایه گذاری انجام دهد مراجعه می کند.
سامانه پایگاه اطلاعات مکانی این سامانه با هدف بارگذاری نقشه های کاداستر(نقشه برداری ثبتی) اراضی کشاورزی و همچنین توسعه کاربرد و به کارگیری از علوم و فناوری های نوین در مدیریت، ساماندهی و بهره برداری از داده ها و اطلاعات مکانی بخش کشاورزی ایجاد گردیده است.

پژوهش خبری صدا و سیما: امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف قرار گرفته است. در دنیای پرشتاب امروز، عامل سرعت در انجام مکاتبات، مبادله اسناد و اطلاعات و کاهش مدت زمان تشریفات نقش تعیین کننده ای در توفیق کارها ایفاء می نماید. بخش کشاورزی یکی از قطب های اساسی اقتصاد کشور جمهوری اسلامی ایران محسوب می گردد و سرمایه گذاری و توجه ویژه به این بخش امری اجتناب ناپذیر می باشد. چرا که اقتصاد ایران را باید اقتصادی برپایه کشاورزی دانست. اقتصاد مبتنی بر کشاورزی است که امنیت غذایی، توسعه اقتصادی و اشتغال و استقلال کشور را به دنبال خواهد داشت. برکسی پوشیده نیست که تحقق این امر تاثیر مستقم بر حفظ امنیت ملی، ابعاد سیاسی و اجتماعی کشور دارد و عامل بازدارنده مهمی در برابر قدرت های جهانی است. بخش کشاورزی جهت حصول به اهداف تعریف شده، وظیفه مدیریت و راهبردی یک زنجیره بسیار گسترده و پیچیده از تولید تا توزیع و مصرف محصولات را داراست که اولین و کلیدی ترین حلقه مدیریت این زنجره، داشتن آمار و اطلاعات دقیق و بهنگام است.
در همین راستا، گروه اقتصاد پژوهش خبری در ادامه سلسله نشست های کارشناسی خود در راستای بررسی سامانه های مبارزه با قاچاق کالا و ارز در نشستی با حضور آقایان مهندس کریم احمدی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت جهاد کشاورزی و مهندس شاهرخ رمضان نژاد، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی به بحث و بررسی درباره وضع سامانه جامع کشاورزی ایران پرداخته است . 

 معماری سامانه جامع کشاورزی ایران
آقای مهندس کریم احمدی، رئیس مرکز فن آوری اطلاعات و ارتباطات وزارت جهاد کشاورزی در خصوص اهداف سامانه جانع کشاورزی گفت : در وزارت جهاد کشاورزی با توجه به فعالیت های مرتبط در این حوزه از نظر فن آوری اطلاعات و دسترسی راحت مدیران و برنامه ریزان به اطلاعات مورد نیازشان در حقیقت، یک برنامه ای تدوین شده که در ابتداء خلاصه ای از آن برنامه مطرح می شود:  سامانه جامع کشاورزی ایران با هدف کلی رصد زنجیره تامین نهاده ها و محصولات کشاورزی برنامه ریزی شد. یعنی اینکه چه محصولی، در کجا، به چه میزان، توسط چه کسی تولید می شود؟ و در نهایت به کجا می رود؟ آیا صادر می شود؟ و یا به مصرف داخلی می رسد؟
هدف نهایی سامانه این است که در قالب یک سری داشبردهای مدیریتی و تصمیم گیری بتوان تصمیم گیران را یاری داد. که اصطلاحاً به این داشبردها «سیستم های تصمیم یار» می گویند. و هر اطلاعاتی که آنها دوست داشته باشند در غالب آماری در آن حوزه داشته باشند.

جدیداً براساس نظام های آمار ثبتی و همچنین متدولوژی تهیه سامانه ها، یکسری مسائل پایه ای باید در سامانه رعایت شود. مثلا اگر شخص حقوقی بخواهد در این سامانه عضو شود، باید یک کد واحدی داشته باشد که با آن کد به سیستم ها مرتبط شود. اگر شخص حقیقی بخواهد اطلاعاتش ثبت شود شناسنامه ملی آن شخص به عنوان کد یکتا برایش در نظر گرفته می شود. اگر بحث ما مکان و ملک باشد. مثلاً مرغداری، دامداری و ... ،کدپستی ملاک قرار می گیرد. و اگر بحث کالا باشد در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت، پیگیر ایجاد شناسه کالا است که در آینده الصاق می شود.

همچنین براساس تعاملی که با شرکت ملی پست انجام شد وب سرویس کدملی را دریافت و شناسه های ملی را نیز از ثبت احوال دریافت و استعلام شد. سامانه جامع کشاورزی ایران تشکیل شده از سامانه های مختلف، این سامانه در اصل یک زیرساخت قلمداد می شود. در حوزه تولید برای اینکه یکی از رسالت های وزارت جهاد کشاورزی توجه ویژه به تولید و همچنین اقتصاد کشاورزان هست اولویت را به این برنامه گذاشته شد. یعنی آمدیم در سامانه جامع کشاورزی ایران، پازل های مختلفی را پیش بینی کردیم و به اسم سامانه ها مختلفه یکی یکی آنها را تکمیل و به هم متصل خواهیم کرد.

*معرفی برخی زیرسامانه های سامانه جامع کشاورزی
1-سامانه پهنه بندی و مدیریت داده های کشاورزی: این سامانه در سال 1394 به آدرسwww.poud.maj.ir فعال شد. در این سامانه اطلاعات کلیه کشاورزان و حوزه های فعالیت و تولیداتشان ثبت می شود.
2-سامانه خدمات الکترونیکی یا پنجره واحد خدمات الکترونیکی: این سامانه به آدرس www.eagri.maj.ir فعال است. و در آنجا هر کسی که مجوزی بخواهد از وزارت جهاد کشاورزی دریافت کند و سرمایه گذاری انجام بدهد مراجعه می کند. در این سامانه، حدود 40 مجوز ساماندهی شده در حال تکمیل شدن می باشد.
3- سامانه مونیتورینگ سموم (که سازمان حفظ نباتات متولی کار است.)
4- سامانه های مربوط به هویت دار کردن دام، جهت ردیابی دام است که مرکز اصلاح نژاد و دامپزشکی، مسئولیت بهره برداری از این سامانه را دارد.
5- سامانه مربوط به صندوق بیمه که بیمه محصولات کشاورزی را ساپورت می کند.
6- سامانه تجارت آسان که مربوط به سوخت محصولات بخش کشاورزی است.( این سامانه خارج از وزارتخانه جهاد کشاورزی است.)
7- سامانه مربوط به مشترکین گاز یا برق و همچنین سامانه ای که مربوط به وزارت نیرو است. این سامانه به صورت وب سرویس با آنها کار می کنیم.
8- در حمل و نقل محصولات کشاورزی قرار است که سیستم ها با بارنامه برخط وزارت راه و ترابری ارتباط برقرار کنند.
9- اتصال به دوسامانه دیگر؛ در راستای برنامه ریزی های انجام شده می بایست، میزان تولید، میزان واردات، میزان صادرات را بتوانیم تعیین کنیم. بنابراین در حوزه تجارت خارجی ارتباط با دو سامانه ذیل در دستور کار است:
- سامانه حوزه تجارت که مربوط به وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
- سامانه پمجره واحد گمرک که برای تجارت فرامرزی است.
10- سامانه جامع انبارها که وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال راه اندازی می باشد. ما هم بعنوان یک پازلی از آن درحال پیگیری و اجرا هستیم.
11- سامانه "مباشرین وزارت جهاد کشاورزی":
این سامانه به منظور رصد کردن میزان موجودی کالا و توزیع کالا است. مثلاً اگر بحرانی در رابطه با گوشت پیش بیاید ما باید بدانیم واقعاً در انبارها چقدر کالا داریم و چگونه باید آن را برنامه ریزی کنیم. و ...
بخشی از این سیستم انجام شده، مثل شرکت بازرگانی دولتی ایران و یا مثل سازمان تعاون روستایی و سازمان پشتیبانی دام که مستقیم در ارتباط با وزارت جهاد کشاورزی کار می کنند.

 سامانه های رهگیری وزارت جهاد کشاورزی
مهندس احمدی افزود: برای رهگیری یک سری از کالاها لازم هست که سامانه های رهگیری داشته باشیم. مثلا رهگیری سموم و یا سامانه رهگیری کودها را باید داشته باشیم و سامانه کود توسط موسسه خاک و آب راه اندازی شد. هر کسی در این حوزه بخواهد فعالیت تجاری کند باید در آن سامانه ثبت می شود. در این سامانه اقلام مختلف مانند بذر، خوراک دام، داروهای دامی، تولیدات فرآوری شده (که بخش مغفول مانده در کشور است) تولیدات آبزیان، تولیدات ماکیان و محصولات باغی و ... رصد می شوند.

 سامانه جامع پهنه بندی و مدیریت داده های کشاورزی
رئیس مرکز فن آوری اطلاعات و ارتباطات وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد : ما اسم این سامانه را ثبت احوال وزارت جهاد کشاورزی گذاشتیم. به منظور ثبت اطلاعات و حوزه های فعالیتی کلیه بهره برداران بخش کشاورزی، اعم از حوزه زراعت، باغداری، دامداری، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی، منابع آب و سایر مواردی که در این حوزه وجود دارد و به نوعی تمامی فعالیت های بهره برداران بخش کشاورزی در این سامانه ثبت می شود و عملکرد آنها در این سامانه سال به سال به روزرسانی می شود.
یعنی هر ساله ما از این سامانه می توانیم اطلاعات مربوط به: سطح زیر کشت، میزان تولید برای استفاده در برنامه ریزی های بخش کشاورزی، اجرای الگوی کشت، انتقال یافته های تحقیقاتی، تنظیم سیاست های مربوط به تنظیم بازار و حوزه بازرگانی( میزان صادرات و واردات )، را رصد کنیم.  و موضوع مهمتر این است که این سیستم؛ یک سیستم اصلی برای سرویس دهی به تمامی سامانه های دیگر خواهد شد. یعنی اگر هر بهره برداری در هر حوزه ای بخواهد فعالیتی انجام بدهد و تسهیلاتی را دریافت بکند حتما باید اطلاعاتش از اینجا استخراج بشود و در اینجا ثبت شود و به عنوان یک بهره بردار بخش کشاورزی شناسایی شده باشد و یک کدی داخل این سیستم گرفته باشد. تا کنون این سیستم بالغ بر 90 درصد بهره برداران بخش کشاورزی را که حدود 3 میلیون و 600 هزار نفر است، شناسایی کرده است. اما این سامانه در حوزره زراعت تقریبا 100 درصد پوشش پیدا کرده و باغداری 90 درصد پوشش پیدا کرده و سایر موارد پوشش 50 تا 60 درصدی دارد که انتظار می رود این سامانه تا پایان سال 97 تمامی حوزه ها را بتواند تحت پوشش خودش قرار دهد. با سازمان هواشناسی هم در حال مذاکره هستیم که اطلاعات هواشناسی را به این بهره برداران که در سامانه ثبت کردیم به موقع اطلاع رسانی انجام دهیم. اطلاعات به صورت هدفمند انجام بگیرد.

 سامانه متمرکز خدمات الکترونیکی (صدور مجوزها) بخش کشاورزی
وی افزود: این سامانه ضمن تسهیل دریافت مجوز، شفاف کردن نحوه دریافت مجوزها، جلوگیری از فساد اداری و همچنین مبارزه با مفاسد را در بردارد هر کسی که هر نوع فعالیتی را بخواهد انجام دهد از هر نقطه جغرافیایی می تواند وارد این سیستم بشود. اطلاعات خودش را بارگذاری کند و به صورت سیستمی تا مرحله آخر پیش برود و حتی اگر تعرفه ای مترتب بشود در این سیستم انجام گیرد، و اگر مدارکی مورد نیاز باشد در این سیستم درخواست می شود. فرد از ثبت احوال استعلام می شود و یا اگر حقوقی باشد به صورت شناسه ملی، استعلام می شود و همچنین در نهایت مجوز به صورت سیستمی امضاء و فرد در خانه می تواند پرینت بگیرد. یک QR روی مجوز می خورد که داخل سامانه قابل استعلام است و یک شماره ای می دهد که داخل سیستم، اگر شما آن شماره را بزنید می گوید که آن مجوز هویت دارد یا ندارد. که از جعل آن هم می تواند به این شکل جلوگیری کند.

• 
  
  خدمات پیاده سازی شده سامانه متمرکز خدمات الکترونیکی کشاورزی
  - صدور مجوزهای موافقت اصولی، تاسیس و بهره برداری، توسعه و بهسازی برای کلیه خدمات واگذار شده به سازمان نظام مهندسی در حوزه دام و آبزیان، گلخانه و قارچهای خوراکی و گیاه پزشکی شامل (صدور، تمدید، ابطال، اصلاح، تغییر نام و تغییر کاربری و المثنی) بالغ بر 70 نوع مجوز
  - صدور مجوزهای بهداشتی واگذار شده به سازمان نظام دامپزشکی در حوزه دام و آبزیان، گلخانه و قارچهای خوراکی شامل (صدور، تمدید، ابطال، اصلاح، تغییر نام و تغییر کاربری).
  
   طراحی و راه اندازی سامانه پایگاه اطلاعات مکانی تحت وب وزارت جهاد کشاورزی(WEB GIS)
  احمدی ادامه داد: این سامانه با هدف بارگذاری نقشه های کاداستر اراضی کشاورزی و همچنین توسعه کاربرد و به کارگیری از علوم و فناوری های نوین در مدیریت، ساماندهی و بهره برداری از داده ها و اطلاعات مکانی بخش کشاورزی ایجاد گردیده است تا در بستر شبکه اینترنت و اینترانت، هر یک از کاربران در سطوح مختلف کارشناسی و مدیریتی با رعایت ملاحظات امنیتی و به فرا خور حدود وظایف و دسترسی های تعیین شده بتوانند نسبت به تولید اطلاعات و نقشه ها، ویرایش و به هنگام سازی آنها اقدام و یا از نتایج و تحلیل های اطلاعاتی بهره مند گردند.

- راهکار تحقق سیاست ها و غلبه بر چالش ها
• هدف؟ تولید آمار صحیح و بهنگام
• چگونه؟ جمع آوری داده های آماری به جای اطلاعات آماری
• راهکار؟ ایجاد سامانه ای جامع جهت ثبت داده ها در فرآیندهایی که اصلاح و سیستمی شده اند.

 اسناد بالا دستی ایجاد سامانه های وزارت جهاد کشاورزی
• بند 3 ماده الف شرح وظایف تفصیلی وزارت جهاد کشاورزی مصوب 25 /04/ 1381
• ماده 54 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه
• ماده 68 قانون برنامه پنجم توسعه
• ماده 22 قانون افزایش بهره وری
• ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون تمرکز وظایف و اختیارات مربوط به بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی
• ماده 48 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور
• ماده 22 قانون افزایش بهره وری

وزارت جهاد کشاورزی موظف است حداکثر ظرف دو سال پس از تصویب این قانون نسبت به:
الف ـ ایجاد پایگاه اطلاعاتی تولیدکنندگان بخش کشاورزی و تشویق آنان به ثبت اطلاعات فعالیت های تولیدی خویش در آن.
ب ـ ایجاد پایگاه اطلاعات جامع کشاورزی بر پایه فناوری اطلاعات (IT)
ج ـ شبکه مدیریت دانش و اطلاعات کشاورزی و روستایی برای ارائة خدمات علمی، آموزشی، فنی، ترویجی و سایر اطلاعات مورد نیاز؛ اقدام نموده و در دسترس عموم قرار دهد.
• ماده 48 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور
دولت مکلف است ظرف مدت یکسال از تاریخ لازم ‌الاجرا‌ء شدن این قانون اقدامات لازم را برای ایجاد سامانه داده‌ها به منظور شناسایی دقیق واحدهای تولیدی محصولات کشاورزی به علاوه میزان تولید هر یک از محصولات توسط آنها انجام دهد تا امکان پرداخت یارانه نقدی یا غیرنقدی به تولید محصولاتی که در بخش کشاورزی نیاز به حمایت دارند فراهم شود.

 تعداد درخواست های ثبت شده در سامانه تا نیمه اول بهمن ماه سال جاری
o در خواست های ثبت شده در سامانه از تاریخ 2 / 9 /1395 تعداد 55453
o تعداد مجوزهای صادر شده از زمان اجرای سامانه 19812فقره (7 / 35%)
o تعداد پرونده های معلق شده 4007 فقره (2 / 7 %)
o در حال انجام31634 فقره (1 / 57 %)

 جمع بندی
برنامه های وزارت جهاد کشاورزی در توسعه گسترش آمار و فناوری اطلاعات بسیار گسترده و متنوع می باشد. امروزه روش ارتباطات و مکاتبات اداری در سازمان ها و موسسات به کلی متحول شده است و دیگر فرآیندهای کند و زمانبر اداری پذیرفتنی نیست. بر این اساس لازم است تا ابزاری در دست باشد که با بهره جویی از آن بتوان با سرعت و دقت به انجام فرآیندهای اداری و پاسخ گویی به موقع به آن ها پرداخت.
سامانه جامع کشاورزی ایران که هدف کلی آن رصد زنجیره تامین نهاده ها و محصولات کشاورزی و همچنین ارائه گزارشات آماری می باشد. از سامانه های مختلفی شکل گرفته که اولین آن در سال 1394 تحت عنوان سامانه پهنه بندی و مدیریت داده های کشاورزی هست که هدف آن سرشماری دقیق بهره برداران کشاورزی، قطعات زراعی، قطعات باغی، دام و طیور، آب و خاک، شیلات و صنایع کشاورزی و همچنین بروز رسانی آمار و اطلاعات پایه کشاورزی و آبادیهاست.
دومین سامانه پنجره واحد خدمات الکترونیکی است که برای ارائه کلیه خدمات، اطلاعات و دریافت درخواست های کلیه افراد نظیر سرمایه گذاری و بهره برداران در ارتباط با امور محوله وزارت جهاد کشاورزی در قالب واحد و یک شکل به صورت الکترونیکی و مکانیزه است. که این سامانه در حال حاضر خدمات خود را در حوزه صدور مجوز و پرداخت یارانه صادراتی ارائه می کند.  همچنین سامانه های از قبیل سامانه مونیتورینگ سموم، سامانه صندوق بیمه محصولات کشاورزی، سامانه تجارت آسان، سامانه رصد زنجیره تامین طیور، سامانه رصد سیستمی زنجیره دام سنگین، سامانه پایگاه اطلاعات مکانی تحت وب وزارت جهاد کشاورزی و ... که همگی در جهت توسعه فناوری می باشد.

 

پژوهش خبری// پژوهشگر: علی قنبری