سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا

چکیده گزارش پژوهشی:

• سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا در راستای بند ث ماده 6 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3/ 10/ 1392 مجلس شورای اسلامی راه اندازی شده است.
• منظور از انبارها و مراکز نگهداری کالا تمامی مراکز بارگیری، تخلیه‌، نگهداری یا ذخیره‌سازی کالا می­باشد.
• روش های ثبت اطلاعات از طریق خود اظهاری، اکسل و وب سرویس می باشد.
• تا مرداد 1396 برآورد تعداد کل واحدها 750000 مورد که تعداد واحدهای ثبت شده در سامانه 379600 مورد است.

پژوهش خبری صدا وسیما:اهمیت سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا به عنوان یکی از زیر سامانه ­های مهم در طرح جامع تجارت و عملیاتی شدن این سامانه و همچنین جهت جلوگیری از قاچاق کالا و ارز لازم و ضروری می­ باشد. سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا در راستای بند ث ماده 6 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3/ 10/ 1392 مجلس شورای اسلامی راه اندازی شده است. وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با همکاری دستگاههای اجرائی ذیربط با استفاده از سامانه نرم افزاری به شناسه دار کردن همه انبارها و مراکز نگهداری کالا و ثبت مشخصات مالک کالا، نوع و میزان کالاهای ورودی و خروجی از این اماکن با هدف شناسایی کالاهای قاچاق اقدام نماید. در اینجا به بررسی سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا و میزان اجرائی شدن آن می­پردازیم.

 تعاریف سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا:  

منظور از انبارها و مراکز نگهداری کالا تمامی مراکز بارگیری، تخلیه‌، نگهداری یا ذخیره‌سازی کالا می ­باشد. این مراکز شامل انبارها، مراکز دپو، سیلوها، سردخانه‌ها، واحدهای تولیدی، کارخانه ها، معادن، اصناف و مزارع کشاورزی می ­باشد. به طور کلی هر جایی که کالا به آن وارد یا از آن خارج و یا در آن نگهداری می ­شود در محدوده این پروژه می ­گنجد. سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا (به اختصار سامانه) شامل مجموعه راه حل ­هایی می ­باشد که جهت تحقق اهدافی فوق ایجاد گردیده است. از انواع مراکز نگهداری کالا در حوزه­ های مختلف می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• حوزه بهداشت: خانه­ های بهداشت، بیمارستان­ها، انبارهای تولیدکنندگان و واردکنندگان محصولات بهداشتی و دارویی، شرکت ­های پخش دارو و انبارها و شعب آن، داروخانه ­ها
• حوزه نفت و فرآورده­های پتروشیمی: واحدهای تولید مواد پتروشیمی ، انبارهای فرآورده ­های نفتی، جایگاه ­های سوخت، مشتریان نفتی و...
• حوزه کشاورزی و دامپروری: زمین ­های کشاورزی و مزارع، واحدهای پرورش طیور، دام سنگین و سبک، صید ماهی، سیلوهای نگهداری محصولات فله، سردخانه­ های مواد فسادپذیر، انبارهای موقت و دائم کالاهای عمومی کشاورزی، شالیکوبی­ ها، کشتارگاه­های دام و طیور، کارخانجات تولید خوراک دام، تولید سوسیس و کالباس، صنایع تولید کود و سم، میادین میوه و تره بار، پست ­های قرنطینه ­ای دامپزشکی.
• حوزه وزارت صنعت، معدن و تجارت: تمامی تولیدی­ ها، مراکز صنعتی، معادن، واحدهای صنفی و ...
• حوزه سازمان حمایت: تمامی انبارهای بخش خصوصی
• حوزه اصناف: اصناف و واحدهای عمده و خرده فروشی محصولات بهداشتی، گل و گیاه، محصولات غیرفلزی و شیمیایی، محصولات فلزی و معدنی، محصولات کشاورزی، مواد غذایی.
• حوزه دخانیات: انبارهای واردکنندگان، تولیدکنندگان، توزیع کنندگان سراسری و استانی و خرده فروشان کالای دخانی

الزامات قانونی سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا :

• بند ث ماده 6 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز: وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با همکاری دستگاه‌های اجرائی ذیربط با استفاده از سامانه نرم‌افزاری به شناسه‌دار کردن تمامی انبارها و مراکز نگهداری کالا و ثبت مشخصات مالک کالا، نوع و میزان کالاهای ورودی و خروجی از این اماکن با هدف شناسایی کالاهای قاچاق اقدام نماید.
• مطابق شرح بند 5 این قانون، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف به رعایت احکام این قانون مربوط به سامانه‌های راه‌اندازی‌شده می‌باشند و اشخاص حقیقی متخلف به محرومیت از اشتغال به حرفه خود تا یک سال و اشخاص حقوقی به ممنوعیت از فعالیت تجاری تا شش ماه محکوم می‌شوند.
• مطابق تبصره 2 این قانون، وارد نمودن اطلاعات خلاف واقع یا ناقص یا با تأخیر در سامانه‌های موضوع این قانون جرم است و مرتکب به شش ماه تا دو سال انفصال موقت از خدمات دولتی و عمومی محکوم می‌شود.
• ماده 23 آیین نامه اجرایی قانون: به منظور شناسایی کالای قاچاق، انجام الکترونیکی فرآیندهای متعارف صدور، اصلاح، ابطال، تجمیع، تفکیک، ضایعات، مرجوعی و انتقال مالکیت قبوض انبار، کنترل موجودی و کم و کیف ورود و خروج کالاها، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با همکاری وزارتخانه‏ های جهادکشاورزی، راه و شهرسازی، امور اقتصادی و دارایی، کشور، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نفت، شرکت پست جمهوری اسلامی ایران، شهرداری‏ها، اتاق‏ های بازرگانی و اصناف و سایر دستگاه‏های ذی‏ربط، نسبت به شناسه‏ دار کردن انبارها، سردخانه ‏ها، سیلوها و مراکز نگهداری کالاهای متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی و ثبت مشخصات مالک کالا، نوع و میزان کالاهای ورودی و خروجی از این اماکن و همچنین تهیه، ایجاد و بهره ‏برداری 'سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا' اقدام نماید
• تبصره 1: مقصود از مراکز نگهداری کالا، کلیه اماکن، انبارها، مستغلات و محل‏ هایی هستند که به دلالت قراین و امارات قوی در آنجا کالا نگهداری می‏شود
• ماده 13 آیین نامه اجرایی قانون: وزارت راه و شهرسازی (سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‏ای) موظف است از صدور بارنامه برای مبادی و مقاصدی که در سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا ثبت نشده‏اند جلوگیری کند.
• ماده 18 آیین نامه اجرایی قانون: اتصال سازمان بنادر و دریانوردی به سامانه انبار
• ماده 24 آیین نامه اجرایی قانون: اتصال واحدهای مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی به سامانه انبار
• ماده 26 آیین نامه اجرایی قانون: تخصیص کدپستی شرکت توسط پست جمهوری اسلامی برای اماکن موضوع ماده (23) آیین‏نامه
• ماده 27 آیین نامه اجرایی قانون: استعلام انبارها و قبوض انبار قبل از صدور بیمه‏ نامه توسط مراکز خدمات بیمه ­ای بازرگانی

 مزایای سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا برای افراد :

• در صورت ثبت نام در این سامانه، امکان صدور بارنامه برای کدپستی ثبت شده در سامانه امکان پذیر خواهد بود.
• خدمات بیمه ­ای مکان­ ها مانند بیمه آتش سوزی منوط به ثبت نام آن واحد در سامانه انبار می­ باشد.
• با ثبت نام در این سامانه، در صورتی که هر نوع سند حمل و نقلی مانند بارنامه برای آن واحد صادر شود، یک پیامک حاوی اطلاعات مربوط به حمل انجام شده به آن مکان کاربر ثبت کننده واحد ارسال می­شود و فرد در جریان حمل انجام شده قرار خواهد گرفت.
• با اطلاع رسانی، در صورتی که فرد در جریان حمل انجام شده نباشد، می­تواند جلوی سوء استفاده از اطلاعات مکان خود را با ارسال پیامک بگیرد.
• انبارهای نگهداری کالا می ­توانند با امکانات رایگان که سایت در اختیار آن­ها می­گذارد به کار انبارداری پرداخته و با ثبت اطلاعات ورود و خروج کالا، گزارشی آنلاین موجودی خود را مشاهده نمایند.

اقدامات اجرایی  سامانه جامع انبارها و مرکز نگهداری کالا :

• اجرای پایلوت طرح ثبت نام مبادی مقاصد در استان سمنان : تشکیل جلسات متعدد آموزشی - پیگیری بابت ثبت اطلاعات - تشکیل جلسات کمیسیون (پیشرفت 100 درصد)
• پیگیری و همکاری در اجرای طرح ثبت نام مبادی مقاصد به صورت سراسری : برگزاری همایش های استانی در همدان، هرمزگان، خراسان رضوی، مازندران، اذربایجان شرقی، خوزستان - توجیه و آموزش، اطلاع رسانی و معرفی طرح - پیگیری و همکاری در برگزاری جلسات کمسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان ها با موضوع سامانه انبار جهت اطلاع رسانی در استان و جمع آوری اطلاعات مبادی مقاصد دستگاه­ ها (پیشرفت 90 درصد)
• ثبت اطلاعات جمع آوری شده از استان­ها : اطلاعات واحدهایی که از استان­ها جمع آوری می­ شود در سامانه ثبت می­شوند ( پیشرفت 90 درصد)
• اتصال به سامانه ها و دستگاه ها (پیشرفت 50 درصد)
• بهبود سرویس­های دریافتی : پیگیری و همکاری در ارتقای نرم افزاری و سخت افزازی سرویس های شرکت پست جهت استعلام کدپستی، پیگیری در افزایش سرعت فرآیند تخصیص کدپستی به انبارها و واحدهای فاقد کدپستی مشمول طرح (پیشرفت 90 درصد )
• ثبت اطلاعات رسید و حواله انبارها: اتصال اطلاعات ورود و خروج کالاها از انبار سامانه وزارت جهاد کشاورزی به سامانه انبار– اتصال اطلاعات ورود و خروج کالاها از انبارهای سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف کنندگان - اتصال اطلاعات ورود و خروج کالاها از انبار مناطق تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی - اتصال اطلاعات ورود و خروج کالاها از سامانه شرکت انبارهای عمومی (پیشرفت 20 درصد).

گزارش آماری سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا :

تعداد واحدهای ثبت شده   379600

برآورد تعداد کل واحدها      750000

گزارش اطلاعات ثبت شده :

روش های ثبت اطلاعات :

• خوداظهاری: مراجعه کاربر به سایت nwms.ir
• اکسل: جمع آوری اطلاعات از استانها
• وب سرویسی: اتصال به سامانه مرکزی دستگاه­ها 

چالش های طرح سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا :

1-راه اندازی سامانه گمرک موازی با سامانه انبار

1. دستگاه بدون هماهنگی با سامانه انبار و سایر دستگاهها اقدام به راه اندازی سامانه مشابه با سامانه انبار و انجام موازی کاری کرده است.
2. سامانه گمرک باعث سردرگمی بازرگانان شده است.
3. سامانه گمرک باعث حجم تماس بسیار زیادی به مرکز تماس سامانه انبار (بیش از 60 درصد تماسها) شده و علاوه بر سردرگمی نیروی مرکز تماس، باعث اتلاف زمان و اختلال در پاسخگویی به کاربران سامانه انبار شده است.
4. اقدام گمرک باعت کاهش اقبال عمومی به سامانه­های مرتبط با مبارزه با قاچاق کالا شده است.
5. گمرک اطلاعات خود را در اختیار سامانه جامع انبار قرار نمی‌دهد.
6. اقدام گمرک موجب زیان رسیدن به تجار و بازرگانانی می­شود که بصورت قانونی اقدام به تجارت کرده و به نفع قاچاقچیان تمام خواهد شد.
7. بعد از راه اندازی سامانه انبار با پیش دامنه nwms ، گمرک سامانه موازی با تشابه ادرس (wms) راه اندازی کرده است.  
8. در بسیاری از این موارد کاربران از اینکه بعد از ثبت نام در سامانه انبار کدی دریافت نکرده­اند نارضایتی دارند و به این صورت سامانه انبار به ناکارآمدی متهم شده است.

 2- سرویس استعلام کدملی

 سرویس استعلام کدملی مورد استفاده سامانه انبار  بصورت آفلاین بوده و با تاخیر (متوسط 2 دقیقه) پاسخ می­دهد. همچنین ورودی های این سرویس 6 فیلد کدملی، نام، نام خانوادگی، نام پدر، تاریخ تولد و شماره شناسنامه می ­باشد و این موضوع اتصال به سایر دستگاهها که اغلب دارای این اقلام نیستند را دچار مشکل کرده است.  

3- سرویس استعلام شناسه ملی شرکت و اخذ اطلاعات مدیرعامل

فقدان دسترسی به سرویس آنلاین اطلاعات شرکت‌ها‌ بهمراه مدیر عامل آن‌ها:  برای ارائه مناسب خدمات به کاربران سامانه لازم است دسترسی سامانه انبار به سرویس ثبت شرکت ها که مشخصات مدیرعامل (کدملی) موجود باشد فراهم شود.  

4- عدم تخصیص کدپستی به مزارع روستاها توسط شرکت پست

به توجه به اینکه تخصیص کدپستی به همه مزارع و واحدهای کشاورزی کشور امری زمانبر است، لازم است شرکت پست به یک روستا یک کدپستی معتبر تخصیص دهد بگونه­ای که در سرویس استعلام کدپستی معتبر باشد. این تخصیص باید برای همه روستاها انجام شود.  

5- ثبت مبادی و مقاصد وزارت جهاد کشاورزی

دستگاه اطلاعات انبارهای شرکتهای تابعه خود را ندارد: لازم است شرکتهای تابعه (شرکت پشتیبانی امور دام، شرکت بازرگانی دولتی، سازمان تعاونی روستایی، شرکت خدمات حمایتی کشاورزی) اطلاعات واحدهای خود را تکمیل نمایند (شامل حداقل کدپستی واحد، کدملی فرد و شماره همراه) و در سامانه جهاد ثبت کنند.

6- منوط نشدن صدور بارنامه به استعلام از سامانه انبار

با توجه به اینکه اطلاعات ثبت نام شده در سامانه در حد قابل قبولی می­باشد، هنوز صدور بارنامه منوط به استعلام کدپستی مبدا و مقصد از سامانه انبار نشد است. علی رغم توافق گردید که در فاز اول نمایش هشدار (و نه منوط کردن) انجام شود، هنوز عملیاتی نشده است.

7- عدم ویرایش اطلاعات سامانه بهین یاب و اصناف

با توجه به ارتباط وب سرویسی بهین یاب و اصناف به سامانه انبار و ارسال پیامک به کاربران این سامانه­ها مبنی بر ویرایش اطلاعات در سامانه خود (بهین یاب یا اصناف) در صورت وجود نقص در اطلاعات، با مراجعه کاربران به این دو سامانه، امکان ویرایش اطلاعات نظیر کدپستی یا شماره همراه فراهم نیست؛ این در حالی است که طی جلسات قبلی جهت اتصال، مسئولین این سامانه­ها روی موضوع ویرایش اطلاعات در سامانه خود توافق کردند.

جمع ­بندی

طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با همکاری دستگاههای اجرائی ذیربط با استفاده از سامانه نرم افزاری به شناسه دار کردن کلیه انبارها و مراکز نگهداری کالا و ثبت مشخصات مالک کالا، نوع و میزان کالاهای ورودی و خروجی از این اماکن با هدف شناسایی کالاهای قاچاق اقدام نماید. پیرو گفته­ های مسئولان وزارت صمت اقدامات اجرایی و نرم افزاری زیادی برای سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا صورت گرفته اما متاسفانه هنوز کامل اجرائی نشده است و چالش های از قبیل موازی کاری سامانه گمرک کشور با سامانه انبار، انلاین نبودن سرویس استعلام کدملی و سرویس استعلام شناسه ملی شرکت و اخذ اطلاعات مدیرعامل، عدم تخصیص کدپستی به مزارع روستاها توسط شرکت پست، ثبت مبادی و مقاصد وزارت جهاد کشاورزی، منوط نشدن صدور بارنامه به استعلام از سامانه انبار و عدم ویرایش اطلاعات سامانه بهین یاب و اصناف می ­باشد.

پژوهش خبری // پژوهشگر: علی قنبری