درست نویسی در خبر : واژگان هم‌آوا و متشابه

در این مطلب کلماتی که تلفظ شان یکسان است ولی معنی و نگارش آنها با هم فرق‌می‌کند، آورده‌شده‌ است. این کلمات از کتاب "غلط ننویسیم " ابوالحسن نجفی گرفته‌ شده‌ است.

پژوهش خبری صدا وسیما: در این قسمت، کلماتی که تلفظ شان یکسان است ولی معنی و نگارش آنها با هم فرق‌می‌کند، آورده‌شده‌است. این کلمات از کتاب "غلط ننویسیم " ابوالحسن نجفی گرفته‌شده‌ است.

آج: واژۀ فارسی ، برجستگی‌های منظم برسطح یک شی
عاج: کلمۀعربی، به معنای مادۀ ظریف و سخت به رنگ سفید شیری که بدنۀ اصلی دندان فیل را تشکیل می‌دهد.
اَثاث: لوازم خانه
اَساس: پی، پایه، بنیاد
اِلغا: لغوکردن، باطل‌کردن
اِلقا: تلقین‌کردن، آموختن، در ذهن کسی واردکردن؛ این واژه بیشتر در ترکیب "القای شبهه کردن" به‌کار می‌رود .
گزار: از مصدر گزاردن و به معنی به جا آوردن و اداکردن،گزارش دادن و ...است؛ نمازگزار، حج‌گزار، خدمتگزار، خبرگزار(گزارش خبر) خوابگزار، سپاسگزار؛
گذار: از مصدر گذاردن و به معنی قراردادن، تأسیس‌کردن و وضع‌کردن است؛ بنیان‌گذار، قانون‌گذار.
اِنتساب: نسبت‌داشتن، مرتبط بودن
اِنتصاب: گماشتن، نصب‌کردن؛ انتصاب کسی به سِمَتی
بَرائَت: بی‌گناهی، پاکدامنی؛ مجازاً دوری و بیزاری ، برائت از مشرکین
بَراعَت:کمال فضل و ادب، برتری بر دیگران به علم
تألّم: رنج‌بردن، دردکشیدن
تعلّم: درس‌دادن، یاددادن
تراز: میزان، نقش جامه
طراز: طبقه‌، رتبه
تحلیل: از هم‌گشودن و تجزیه‌کردن، حل‌کردن و هضم‌کردن.
تهلیل: لااله الاّالله گفتن است.
تفریق:کم‌کردن عددی از عدد دیگر است.
تفریغ: "فارغ کردن" و "خالی کردن" است. "تفریغ حساب " به معنی واریزکردن حساب و فارغ شدن از آن است.
تهدید: ترساندن و بیم‌دادن.
تحدید: حدّ و مرز جایی را مشخص‌کردن؛ "تحدید حدود "یعنی تعیین‌کردن مرزهای سرزمینی.
ثَواب: پاداش
صَواب: درست، صحیح، بجا و مناسب
جَذر: ریشه
جَزر: مقابل مدّ " فرونشستِ آبِ دریا بر اثر حرکت ماه"
حایل: آنچه میان دو چیز واقع شود و مانع اتصال آنها باشد؛ "دیوار حایل"
هایل: ترسناک ، هولناک
طوفان: کلمۀ عربی و به معنای "باد و باران بسیار شدید" است.
توفان: واژۀ فارسی و صفت است و به معنای غرّان و دَمان.
عاجل: اسم فاعل از مصدر عجله و به معنای "فوری، اکنونی" است.
آجل: به معنای آینده، بعد از این و آتی است.
عِمارت: آبادکردن و آبادانی؛ امروزه فقط به معنای "ساختمان"و "بِنا" رایج است.
اِمارت: فرمانروایی
عَمَل: کار و جمع آن اَعمال
اَمَل: امید و آرزو
عیلام: نام کشوری در قدیم
ایلام: نام شهری در پشتکوه لرستان
متبوع: مورد اطاعت، مورد تبعیت؛"کشور متبوع "
مطبوع: خوشایند طبع، پسندیده
مَنسوب: نسبت داده شده
مَنصوب: گماشته شده به شغلی
مَهجور: جدا شده و دور افتاده
مَحجور: ممنوع از تصرف در اموال خود "به سبب بی‌خردی و بی‌کفایتی"

واژگانی که به اشتباه به جای هم به کار می‌روند

در این قسمت، واژگانی آورده شده که از لحاظ نگارش و معنا با هم تفاوت دارند ولی گاهی به اشتباه به جای هم به کارمی‌روند. این واژگان از "غلط ننویسیم" استخراج شده‌است.

آبدیده: تر شده در آب و توسعاً به معنای تباه و فاسد شده‌است؛ آهک آبدیده،کالای آبدیده
آبداده: صفتی است که در وصف آهن به کار می‌رود.
آخِر: پایان
آخَر: دیگر
اَثنا: در عربی به معنای وسط، میان؛ در فارسی فقط به‌صورت دراَثنای به معنای در میانِ به کار می‌رود.
اِثنا: دوازده و فقط در ترکیب اِثنا عشری
اَخَوان: دو برادر
اِخوان: برادران؛ ترکیب اِخوان الصفا
اِستعفا: درخواست کناره گرفتن از کار
اِستیفا: باز پس گرفتن به تمامی؛ استیفای حقوق
اِعلام: جمع عَلَم، بزرگان، مشاهیر، برجستگان، پرچم‌ها، اسم‌های خاص و همچنین به معنای خبرکردن و آگاه کردن است .
اِعلان: علنی کردن، آشکارکردن
اِعلام جنگ: اطلاع‌دادن حالت جنگ
اَعلان جنگ: آشکارکردن حالت جنگ
اِفراط: زیاده‌روی کردن در کاری
تفریط: کوتاهی‌کردن در کاری
اَکثر: بیشتر (صفت تفضیلی)
اَکثَریت: اسم مصدر و به معنی وضع و کمیت بیشتر، مجلس از اکثریت افتاد.
بابِل: پایتخت آشوریان قدیم در بین النهرین
بابُل: از شهرهای مازندران
بالطَّبع: طبعاً از روی طبع
بالتَّبَع: در نتیجه
بالُن: واژه‌ای فرانسوی به معنای جسم کروی مجوَّف مملو از گازی سبک‌تر از هوا که می‌تواند به آسمان صعودکند.
بالِن: واژه‌ای فرانسوی، به معنای پستاندار دریایی و بزرگ‌ترین جانور کرۀ زمین؛
بَدوی: آغاز و ابتدا؛ محکمۀ بَدوی
بَدَوی: بیابانی، بیابان گرد، صحرانشین
بنیاد: پایۀ بنا، پی بنا
بنیان: بنا، خانه
بورس: فرانسوی، مبلغ مستمری که دولت یا مؤسسات خصوصی به دانش آموز یا دانشجو به‌عنوان هزینۀ تحصیل می‌دهند.
بورسیه: فرانسوی و به معنای دانش آموز یا دانشجویی است که از این مستمری برخورداراست.
پیشروی: در معنای حقیقی به کار می‌رود؛ آتش به سمت خانه‌ها پیشروی‌کرده.
پیشرفت: در معنای مجازی به کار می‌رود؛ او در درس‌ها پیشرفت‌کرده.
تصفیه: پاک کردن؛ تصفیه حساب به معنای حساب پرداخته و پاک شده است.
تسویه: مساوی‌کردن، یکسان‌کردن و تسویه حساب به معنای ایجاد تعادل در حساب است و با تصفیه حساب مرادف نیست.
تفهیم: فهماندن
تفهّم: فهمیدن
تقدیر: سنجیدن
قدردانی: ستودن
خَلط: مخلوط‌کردن و به هم آمیختن، مجازاً مشتبه کردن
خِلط: از مزاج‌های آدمی
دین: اعم از مذهب است و می‌تواند شامل چند مذهب شود، مثل دین اسلام که شامل مذهب شیعه، مذهب حنفی، مذهب حنبلی، مذهب شافعی و مذهب مالکی است.
زَوّار: صیغه مبالغه و به معنای بسیار زیارت‌کننده است.
زُوّار: جمع زائر و به معنای زیارت‌کنندگان است.
سِلاح: وسیله دفاع
صَلاح: درستی، مصلحت
طیب: بوی خوش، خوشی، خشنودی، رضا، رغبت
طَیِّب: پاک و پاکیزه
عزم: تصمیم
عزیمت: آهنگ سفر و حرکت برای سفر
عُمران: آبادانی، آبادکردن
عِمران: نام پدرموسی کلیم الله و نام یکی از سوره‌های قرآن مجید نیز "آل عِمران" است.
غَرابت: نامأنوس بودن، عجیب و غیرعادی بودن "غرابت استعمال "
غُربت: جای دور از وطن
کاندید: واژه فرانسوی به معنای ساده‌دل و معصوم
کاندیدا: واژه فرانسوی به معنای نامزد، داوطلب
کنکاش: مشورت، رایزنی
کند وکاو: جست‌وجو
مَحرَم: ناشایست، حرام برای ازدواج؛ توسُّعاً خویشاوند نزدیک و نیز دوست معتمد
مُحرِم: در حرم آمده، و نیز احرام بندنده در حج
مََُحَرَّم: حرام شمرده شده و درمقام اسم نام ماه اول سال قمری
مزبور: نوشته شده
مذکور: ذکرشده
مَسّ: دست مالیدن به، دست زدن به چیزی یا کسی "مسّ میت "
مسح: مالیدن دست آغشته به آب وضو بر پیش سر و پاها
مشکوک: مورد شک
شاک: شک‌کننده
مطمح نظر: در تیررس نگاه
مدنظر: ترکیب بی‌معنی
مُعاصر: همزمان، هم عصر
مَآثر:کارهای بزرگ و کارهای نیک
مَقام: درجه ، پایه ، مرتبه
مُقام: اقامت
موافقت: قبول نظردیگری
توافق: قبول نظر یکدیگر
مَهر: کابین
مِهر: محبت
ناجی: نجات‌یابنده
منجی: نجات‌دهنده
نقایص: جمع نقیصه، عیب، خوی بد
نواقص: جمع ناقصه، کاستی، کمی
نُبی: قرآن
نَبی: پیامبر
هشدار: اخطار
هشیار: آگاه