درست نویسی در خبر ( 3 ) :ساده نویسی؛ سخت‌ترین شکل نگارش

پژوهش خبری صدا وسیما:همان‌گونه که در فصل اول نیز گفته‌ شد، زبان خبر زیرگونه زبان رسانه و از مصداق‌های زبان فارسی معیار محسوب می‌شود و انتظار می‌رود این گونه زبان، از اشکال به‌دور باشد اما گاهی به علت سرعت در انتقال پیام و اطلاع‌رسانی، و همچنین نا آشنایی کاربران با قواعد دستور زبان فارسی، اشکالاتی به زبان خبر راه‌ می‌یابد. اولین گام برای رفع اشکالات زبانی در خبر، شناسایی مسائل و مشکلات زبانی آن و سپس ارائه الگویی مطابق با ساختارهای معیار است. در این مجموعه اشکالات پرکاربرد در خبر گردآوری و سپس نمونه اصلاح شده آن مطابق با ساختارهای معیار پیشنهاد شده‌است.

ساده و کوتاه بنویسیم؛ جمله در زبان فارسی این گونه ساخته می‌شود:

فاعل+مفعول + فعل

ما حتی در گفتار هم معمولا جمله را بافاعل شروع می‌کنیم و با فعل به اتمام می‌رسانیم و جملاتی که به کار می‌بریم کوتاه است. در خبر رادیو وتلویزیونی نیز جملات باید کوتاه باشد. جمله‌های طولانی پیام را پیچیده و مبهم می‌کند و مخاطب نمی‌تواند رشته کلام را دنبال کند. دو جمله کوتاه بهتر از یک جمله بلند است:

"همبستگی جهان اسلام در محکومیت تصمیم کشیش افراطی آمریکایی برای سوزاندن قرآن، تری جونز، کشیش کلیسای 50 نفره گینزویل در فلوریدای آمریکا را به انصراف از طرح غیرانسانی خود واداشت."

پیشنهادی:

"همبستگی جهان اسلام، کشیش افراطی آمریکایی را از تصمیم به قرآن سوزی منصرف‌کرد. تری جونز کشیش کلیسای 50نفره گینزویل درفلوریدای آمریکاست."

جمله مرکب با حرف ربط زاید ننویسیم

جمله مرکب معمولا از دو جمله تشکیل‌می‌شود که یکی پایه و دیگری پیرو است. جمله اصلی،‌ پایه است و حرف ربط ندارد؛ یعنی حرف ربط با جمله پیرو می‌آید. پس، آوردن دو حرف ربط (یکی زاید است) در یک جمله مرکب نادرست است.

"آمریکایی‌ها با وجود اینکه پول سلاح‌های جنگی را از عراقی‌ها دریافت کرده‌اند اما هنوز سلاحی به آنها نداده‌اند."

پیشنهادی:

"آمریکایی‌ها با وجود اینکه پول سلاح های جنگی را از عراقی‌ها دریافت کرده‌اند، هنوز سلاحی به آنها نداده‌اند."

"با آنکه پنجشنبه، 25 شهریور روز ملی همبستگی با مردم پاکستان نام‌گذاری شده‌است، اما مردم نوع‌دوست ایران از همان نخستین ساعات وقوع سیل، با کمک‌های نقدی و جنسی خود به یاری مردم پاکستان شتافتند."

پیشنهادی:

"با آنکه پنجشنبه، 25 شهریور، روز ملی همبستگی با مردم پاکستان نام‌‌گذاری شده، مردم نوع‌دوست ایران از همان نخستین ساعات وقوع سیل، با کمک‌های نقدی و غیرنقدی خود به یاری مردم پاکستان شتافتند."

"مردم نوع‌دوست ایران از همان نخستین ساعات وقوع سیل در پاکستان با کمک‌های نقدی و غیرنقدی به یاری مردم این کشور شتافتند."

"اگر چه فلسطینی‌ها به این مجامع بین المللی زیاد دلخوش نکرده‌اند، اما می‌گویند پیوستن به دیوان بین‌المللی کیفری، به هر حال گامی است برای احقاق موقعیت‌شان در عرصه‌های بین‌المللی."

پیشنهادی:

"فلسطینی‌ها به این مجامع بین المللی زیاد دل‌خوش نکرده‌اند، اما می‌گویند پیوستن به دیوان بین‌المللی کیفری، گامی برای احقاق حقوق‌شان در عرصه‌های بین‌المللی است."

"این نیروها اگرچه اصالتا یمنی بوده‌اند اما مقیم کشورهای دیگر عربی بودند."

پیشنهادی:

"این نیروها اصالتا یمنی هستند اما مقیم کشورهای دیگر عربی بودند."

"علی‌رغم اینکه مسئولین مساجد از معتکفین خواسته بودند تا حتی‌الامکان از آوردن موبایل خودداری کنن اما از اونجایی که امسال هم استقبال قشر جوان از مراسم اعتکاف بی‌نظیر بوده بالاخره پای اعتکاف به اینترنت باز شده که البته در جای خودش جالبه."

پیشنهادی:

"مسئولان مساجد از معتکفان خواسته‌بودند حتی‌الامکان از آوردن تلفن همراه خودداری‌کنند اما چون امسال هم استقبال جوانان از مراسم اعتکاف بی‌نظیر بوده‌است، بالاخره موضوع اعتکاف به اینترنت هم کشیده شده‌است."

"در صحنة میدانی نیز اگرچه تروریست‌های داعش در موصل باردیگر دست به جنایت علیه شماری از غیرنظامیانِ ایزدی زدند، اما آزادسازی بخش‌های زیادی از استان الانبار و رسیدن نیروهای مردمی به دروازه‌های شمالی فلوجه و همچنین پیشروی‌ها در الرمادی، حکایت از اقتدار عراقی‌ها، آن هم بدون نیاز به منفعت طلبانِ خارجی دارد."

پیشنهادی:

"در صحنه میدانی نیز تروریست‌های داعش در موصل باردیگر علیه شماری از غیرنظامیانِ ایزدی مرتکب جنایت شدند اما آزادسازی بخش‌های زیادی از استان الانبار و رسیدن نیروهای مردمی به دروازه‌های شمالی فلوجه و همچنین پیشروی‌ها در الرمادی، از اقتدار عراقی‌ها، آن هم بدون نیاز به منفعت طلبانِ خارجی، حکایت دارد."

"گرچه عربستان اجازه فرود هواپیمای ایرانی را در فرودگاه صنعا نداد اما کشتی نجات حامل کالاهای مورد نیاز مردم یمن فردا عازم یمن خواهد شد."

پیشنهادی:

"عربستان به هواپیمای ایرانی اجازه نداد در فرودگاه صنعا فرود بیاید اما کشتی نجات، حامل کالاهای مورد نیاز مردم یمن، فردا راهی این کشور خواهدشد."

"شهدایی که اگر چه ایرانی نبودند ولی برای نام ایران جانفشانی‌کردند."

پیشنهادی:

"شهدایی که ایرانی نبودند ولی برای نام ایران جانفشانی‌کردند."

از ساختار جملات مجهول به تقلید از زبان بیگانه استفاده نکنیم

در زبان فارسی وقتی از ساختار مجهول استفاده می‌کنیم که بنا به عللی، نخواهیم فاعل را ذکر کنیم اما ذکر فاعل با ساختار" از سوی، توسط، به وسیله،از جانب و ...." در زبان فارسی نادرست است و باید از آن اجتناب کرد. ما حتی در زبان گفتار نیز از این ساختار استفاده نمی‌کنیم!

"مرحله دوم طرح هدفنمند سازی یارانه‌ها از سوی دولت اجرا می‌شود."

پیشنهادی:

"دولت مرحله دوم طرح هدفمندسازی یارانه‌ها را اجرا می‌کند."

"نمایندگان خانه ملت در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در بیانیه‌ای هتک حرمت صحابه پیغمبر اسلام در سوریه از جانب تروریست‌ها را محکوم کردند."

پیشنهادی:

"نمایندگان مجلس، دربیانیه‌ای اقدام تروریست‌ها در هتک حرمت صحابه پیغمبر اسلام (ص) در سوریه را محکوم‌کردند."

"قائم مقام سازمان صدا و سیما در دیدار با آقای ولد بوک، دبیرکل اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی از موضع این اتحادیه در محکومیت قطع سیگنال‌های ماهواره‌ای صدا و سیما از سوی کشورهای غربی تشکر کرد."

پیشنهادی:

"قائم مقام سازمان صدا و سیما در امور فناوری و رسانه‌های نوین، در دیدار با ولد بوک، دبیرکل اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی، از موضع این اتحادیه در محکوم کردن اقدام کشورهای غربی در قطع سیگنال‌های ماهواره‌ای صدا و سیما، تشکر کرد."

"منطقه‌ای در بیابان لوت کرمان از سوی ناسا وکارشناسان داخلی به‌عنوان گرم‌ترین نقطه دنیا اعلام شد."

پیشنهادی:

"ناسا و کارشناسان داخلی، منطقه‌ای در بیابان لوت کرمان را گرم‌ترین نقطه دنیا اعلام‌کردند."

"برنامه‌هایی که توسط ایرانی‌ها در داخل و خارج از کشور رصد می‌شه."

پیشنهادی:

"برنامه‌هایی که ایرانی‌ها در داخل و خارج رصد می‌کنند."

"در دو روز برگزاری این همایش،40 مقاله علمی با موضوعاتی همچون تکنولوژی سازه‌های فراساحلی، مدیریت، ایمنی، مالی و بیمه، ژئوتکنیک فراساحل و مهندسی دریا توسط صاحب نظران و کارشناسان این حوزه ارائه می‌شه.‌"

پیشنهادی:

"در دو روز برگزاری این همایش صاحب نظران و کارشناسان 40مقاله علمی با موضوعاتی همچون تکنولوژی سازه‌های فراساحلی، مدیریت، ایمنی، مالی و بیمه، ژئوتکنیک فراساحل و مهندسی دریا ارائه‌ می‌کنند."

"رئیس این کمیسیون از سوی رئیس جمهور منصوب می‌شود."

پیشنهادی:

"رئیس این کمیسیون را رئیس جمهور منصوب می‌کند."

"رئیس جمهور، رئیس این کمیسیون را منصوب می‌کند."

"مدیرعامل شرکت پارس طلائیه گفت: خواستار پرداخت 10 میلیون دلار به‌عنوان ضرر از سوی شرکت مرسک هستیم که در صورت عدم پرداخت، کشتی به همراه محموله فروخته خواهد شد."

پیشنهادی:

"مدیرعامل شرکت پارس طلائیه گفت: از شرکت مرسک خواسته‌ایم 10 میلیون دلار به‌عنوان ضرر بدهد که در صورت پرداخت‌نکردن آن، کشتی به همراه محموله فروخته خواهد شد."

"معمولا وقتی برنامه کلانی از سوی دولت‌ها آغاز می‌شه، زمان‌بندی مشخصی هم برای اجرای اون اعلام می‌کنن."

"معمولا دولت‌ها برنامه زمانی مشخصی برای اجرای برنامه‌های کلان اعلام می‌کنند."

. حشو

حشو در لغت به معنی "لایی لباس" است که بین آستر و رویه قرارمی‌گیرد و بیشتر برای خوش‌نماکردن لباس به کار می‌رود. در اصطلاح "حشو "کلمه یا عبارت زایدی است که از نظر معنی در جمله بدان نیازی نیست و تعادل لفظ و معنی را به هم می‌زند و گاه باعث فساد معنی می‌شود.

منظور از حشو، به کاربردن کلمات و عبارت‌های زاید است که معانی بیان‌شده همان کلمات و تعابیر را دوباره بیان می‌کنند. مثال: "سایر شهرهای دیگر"

تاتولوژی؛ ‌یعنی پی در پی آوردن کلمات هم معنی (مترادف ) در جمله،‌ بدون آنکه به وجود همه آنها نیاز باشد.

ملت شجاع،‌ دلیر، نترس و..

به طور متوسط و میانگین

اقرار و اعتراف‌کرد ...

ایران و عراق همکاری اقتصادی خود را توسعه و گسترش می‌دهند.(حشو)

توسعه =گسترش

برعلیه (علیه: بر او )

دو طفلان مسلم (طفلان: دو طفل )

مثمر ثمر (مثمر: ثمر داشتن )

تهویه هوا (تهویه: جابه‌جا کردن هوا )

سیر گردش کار(گردش: سیر)

سنگ حجرالاسود(سنگ: حجر )

مفید فایده (مفید: فایده‌داشتن )

جنازه مرده (جنازه: مرده، جسد )

خاندان بنی‌امیه (خاندان: بنی )

خاندان آل سعود (خاندان: آل )

سال عام الفیل(سال: عام )

شب لیله القدر (شب: لیله )

درسن ...سالگی (سن: سال )

"معاون آموزش ابتدایی وزیرآموزش وپرورش هدف از این تصمیم را شناسایی زودهنگام اختلالات یادگیری کودکان و مداخله به‌موقع برای رفع آنان ازپایان سن 5 سالگی ذکرکرد."

پیشنهادی:

"معاون آموزش ابتدایی وزیرآموزش وپرورش، هدف از این تصمیم را شناسایی زودهنگام اختلالات یادگیری کودکان و مداخله به‌موقع برای رفع آنها ازپایان 5 سالگی ذکرکرد."

"جهانیان می‌دانند که بحرین با مشکلات اساسی مواجه است و مهم‌ترین آن استبداد خاندان آل خلیفه است."

پیشنهادی:

"جهانیان می‌دانند که بحرین با مشکلات اساسی مواجه است و مهم‌ترین آن استبداد آل خلیفه است."

"جهانیان می‌دانند که مهم‌ترین مشکل بحرین، استبداد آل خلیفه است."

"هفته فرهنگی ایران از دیشب در ارمنستان شروع به کار کرد و یک هفته ادامه دارد."

پیشنهادی:

"هفته فرهنگی ایران از دیشب در ارمنستان شروع‌شد."

"بیشتر راه‌ها تخریب شده که مشکل بزرگی برای امدادرسانی است."

امداد: کمک‌رسانی؛ امدادرسانی حشو دارد.

پیشنهادی:

"بیشتر راه‌ها خراب شده که مشکل بزرگی در کمک‌رسانی است."

"خرابی بیشتر راه‌ها مشکل بزرگی در امداد است."

"تایید ارتباط عاملان تیراندازی با تروریست‌های سوریه."

پیشنهادی:

"تأیید ارتباط تیراندازها با تروریست‌های سوریه."

عبارت و ترکیب‌هایی که در بیشتر جمله‌ها مشاهده می‌شود و حشو دارد و نمونه‌های اصلاح شده آنها به شرح زیراست:

پژوهش خبری // گردآوری و نگارش : آذر شاهی