یکی از استفاده‌هایی که از هواپیماها می‌شود برای کاربرد‌های نظامی و جنگی است. هواپیماهای نظامی همیشه برای جنگ به کار نمی‌روند اما از لحاظ کارآیی و بُرد پروازی، برای مقاصد جنگی طراحی شده‌اند.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، هنگامی که صحبت از انواع هواپیما یا بالگرد می‌شود، باید گفت که هواپیماهای نظامی در صدر این جدول قرار می‌گیرند. هواپیماهای نظامی در انواع گوناگون و به منظور اهداف مختلفی طراحی و ساخته می‌شوند.
در این مطلب، انواع هواپیماهای نظامی را معرفی خواهیم کرد:
F-35
هواپیمای جنگنده اف-35 لایتینگ 2 یکی از 10 هواپیمای جنگنده پیشرفته جهان تا سال 2019 و یکی از سه جنگنده ی ساخته شده نسل پنجم در جهان است. اگرچه، تعریف جنگنده ی نسل پنجم هنوز کاملاً بی پایه و بی ربط است اما اف-35 معمولاً دارای توانایی گریز از رادار(استیلت) و همچنین جدیدترین سیستم ها و تجهیزاتی است که آگاهی موقعیتی خلبان را افزایش می دهند.
اف-35 لایتنیگ 2، اف-22 راپتور و چنگدو جی-20 چین تنها جنگنده های فعال نسل پنجمی در جهان به شمار می روند. اف-35 از میان این سه جنگنده، پیشرفته ترین ویژگی هایی که یک هواپیما می تواند داشته باشد را دارد.
در مورد F-35 بیشتر بدانید : ویژگی ها و مشخصات هواپیمای جنگنده f-35 لایتینگ ۲
F-۱۴ Tomcat
شکاری رهگیری: شکاری رهگیر در دهه ۱۹۵۰ با گسترش رادار و موشک‌های هوا به هوا توسعه یافت. یک شکاری رهگیر وظیفه کشف و درگیری با بمب افکن‌های دشمن را طی جنگ سرد داشت که حامل موشک‌ها و بمب‌های اتمی بودند. اگرچه بعد‌ها شکار موشک‌های کروز دشمن نیز در دستور کار آن‌ها قرار گرفت.
در واقع یک شکاری رهگیر، وظیفه انهدام سلاح‌های راهبردی چون بمب افکن‌ها، هواپیماهای شناسایی و یا موشک‌های کروز دشمن را در آسمان داشت؛ اگرچه آن‌ها به خوبی می‌توانستند نقش برتری هوایی یعنی درگیری با جنگنده‌های دشمن را نیز بازی کنند. شکاری هایی چون اف ۱۴ تامکت، میگ ۳۱ و توپلوف ۱۲۸ از جمله شکاری رهگیری‌هایی بودند که در جنگ سرد توسعه یافتند. معمولا شکاری رهگیر‌های دارای برد رادار و موشک دوربرد، ولی با چالاکی کمتری هستند.
F-۱۵
شکاری برتری هوایی: شکاری برتری هوایی وظیفه سرکوب توان هوایی دشمن را در آسمان دارد. وظیفه آن‌ها شکار و درگیری با یگان‌های هوایی دشمن مانند جنگنده‌های تهاجی و یا شکاری بمب افکن‌ها و حتی شکاری‌های برتری هوایی است. این گونه جنگنده چالاک بوده و دارای سوخت زیاد برای پرواز‌های طولانی برای گشت هوایی بلندمدت هستند. اکثر آن‌ها مستقل و دارای رادار و موشک با برد بالا هستند. اف ۱۵ ایگل، اف ۲۲، سوخو ۲۷ از جمله این گونه شکاری‌ها هستند.
میگ ۲۹
شکاری برتری هوایی نقطه‌ای: این رده شکاری که برای دفاع از یک منطقه محدود استفاده می‌شوند، معمولا برای اسکرامبل و مقابل با حمله‌های دشمن به مناطق مهم استفاده می‌شود. آن‌ها برد کم و برد رادار کمتری نسبت به دو نمونه شکاری در بالا گفته شده دارند.
معمولا درون آشیانه و یا کنار باند آماده و مسلح هستند. زمانی که دشمن از چندین لایه‌های پدافندی و دفاع هوایی رد شد و نزدیک پایگاه هوایی که از منطقه‌ای دفاع می‌کند؛ می‌رسید، آن‌ها به سرعت برخاسته و دست به درگیری با دشمن می‌زنند. میگ ۲۹ و یا میگ ۲۱ از جمله این جنگنده‌ها هستند که برد کم دارند و برای گشت هوایی بلند مدت موثر نیستند.
تورنادو
جنگنده تهاجمی: جنگنده حمله به زمین برای انهدام اهداف زمینی دشمن با توان نفوذ به عمق خاک دشمن. نسخه‌های مدرن دارای سیستم ناوبری برای پرواز در شب و روز و رسیدن به عمق دشمن و پیدا کردن اهداف راهبردی آن هستند و میتوانند تسلیحات تهاجم زمینی هدایت شونده و حتی موشک‌های کروز دوربرد حمل کنند.
البته سطح توانایی آن‌ها به شدت به سطح فناوری‌های به کار رفته در آن‌ها بستگی دارد. برای نمونه جنگنده‌های تهاجمی همچون سوخو ۲۲ و ای ۴ توان چندانی برای پرواز در هر شرایط آب و هوایی و رسیدن به عمق دشمن ندارند، ولی سوخو ۲۴، تورنادو و یا سوخو ۳۴ و اف ۱۵ استراک ایگل توانایی بالایی دارند و دارای سامانه‌های الکترونیک پیشرفته و جنگ الکترونیک کافی را نیز دارند.
در نهایت سطح توانایی آن‌ها به سطح فناوری آن‌ها بستگی دارد. اکثر مدل‌های این رده اصلا توان دفاع هوایی و درگیری با جنگندهای دشمن را ندارند اگرچه برخی نیز توان کاملی در این زمینه دارند (برای نمونه اف ۱۵ استراک ایگل را حتی در نقش یک شکاری برتری هوایی نیز می‌توان استفاده کرد)
ای ۱۰
جنگنده پشتیبانی هوایی نزدیک: جنگنده پشتیبانی هوایی نزدیک برای حمله به نیروی زمینی دشمن در خط مقدم و پشتیبانی از نیروی زمینی خودی استفاده می‌شود و توان تهاجمی محدودی نیز دارد. این پرنده معمولا مادون صوت هستند، حتی برخی دارای سرعت کمتر از هواپیماهای مسافربری هستند. چالاکی کمی دارند و حتی بعضا فاقد رادار هستند ولی معمولا دارای سامانه‌های اپتیکی برای کشف و درگیری با دشمن هستند.
این پرنده‌ها معمولا تنها سلاح‌های هدایت شونده کوتاه برد مانند بمب و موشک‌های لیزری و اپتیکی حمل می‌کنند و سیستم جنگ الکترونیک چندانی ندارند. در انواع جت و توربوپراپ ساخته شده و باز سطح توانایی آن‌ها بسته به کلاس آن‌ها دارد. ای ۱۰، سوخو ۲۵ و ای ۳۷ و سوپر توکانو از جمله این هواپیماها هستند.
f-۴ فانتوم
جنگنده بمب افکن: این رده جنگنده در زمان جنگ دوم جهانی تولید شدند که در واقع شامل جنگندهای می‌شد که هم توان برتری هوایی داشت و هم توان حمله به اهداف زمینی. این نوع جنگنده‌ها بعد از جنگ دوم جهانی نیز ساخته شدند مانند اف ۴ فانتوم یا اف ۵ که توان حمله به زمین آن‌ها تا مدت‌ها تنها شامل بمب و راکت بود.
f-۱۶
جنگنده چند منظوره: این رده جنگنده، تکامل یافته جنگنده بمب افکن‌ها هستند و عملا از جنگنده‌های نسل ۴ مانند اف ۱۶ و یا اف ۱۸ و حتی از نسل سومی، چون میراژ اف ۱ شروع شد. این جنگنده هر ماموریتی مانند دفاع هوایی، تهاجمی، پشتیبانی هوایی نزدیک، سرکوب پدافند هوایی دشمن و یا ضدکشتی و شناسایی را می‌تواند انجام دهد. اکثر جنگنده‌های مدرن امروزی، چون اف ۳۵، سوپر هورنت، اف ۱۶، تایفون، رافال سوخو ۳۵ و ۳۰ از این رده هستند.
ای سی ۱۳۰
گان شیپ: گان شیپ نوعی هواپیمای نظامی است که مجهز به تسلیحات سنگین بوده و بیشتر به منظور حمله به اهداف زمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هواپیماها مجهز به توپ تا کالیبر ۱۰۵ م م و یا موشک و حتی بمب هستند. اگرچه بزرگ و کند هستند ولی دارای برد بالا و در نتیجه ساعت پروازی بسیار بالایی هستند که در نبرد علیه گرو‌های تروریستی چون داعش که پدافند هوایی آنچنانی ندارند و یا حتی در مناطقی که دارای پدافند هوایی کوتاه برد هستند، بسیار موثر و کم هزینه هستند.
این پرنده‌ها در نبرد بر ضد گرو‌های تروریستی، بهترین گزینه هستند. ای سی ۱۳۰ و ای سی ۳۹۵ از جمله هواپیماهای گان شیپ هستند.
بی ۵۲
بمب افکن: بمب افکن‌ها از اواخر جنگ جهانی اول آمدند. در واقع به دلیل اینکه آن‌ها توان حمل بمب بیشتری از دیگر هواپیماهای هم دوره خود داشتند و برای نابودی هدف، تنها به پرتاب بمب اکتفا می‌کردند؛ به بمب افکن مشهور شدند. بمب افکن‌ها به چندین رده تقسیم می‌شود. بمب افکن‌های متوسط، سنگین و راهبردی.
بمب افکن‌های متوسط به هواپیمایی چون ایلیوشین ۲۸ و یا اف ۱۱۱ گفته می‌شود. هواپیماهای که از نظر ابعاد چندان از یک جنگنده بزرگتر نیستند، ولی دست کم دو برابر آن‌ها بمب حمل می‌کنند. بمب افکت‌های سنگین به بمب افکن‌هایی با توان حمل دست کم بیش از ۸ تن بمب می‌گویند.
بمب افکن‌های راهبردی به بمب افکن‌هایی با توان حمل سلاح اتمی گفته می‌شود که دارای برد بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر بدون سوختگیری و برد بیش از ۸۰۰۰ کیلومتر دست کم با یک بار سوختگیری هوایی می‌باشند. ب ۵۲، ب ۱ و ب ۲ و یا توپولف ۹۵ و ۱۶۰ از جمله بمب افکن‌های راهبردی هستند.
گراولر
هواپیمای جنگ الکترونیک: هواپیمای جنگ الکترونیک، وظیفه ایجاد اختلال الکترونیکی روی رادار و مکالمات دشمن را دارد. این گونه هواپیماها با دریافت امواج راداری دشمن، تجزیه و تحلیل آن و ارسال امواج مشابه بر روی رادار دشمن ایجاد اختلال می‌کنند.
برخی از این پرنده‌ها دارای نقش سرکوب پدافند نیز هستند و توان حمل سلاح ضد رادار برای نابودی رادار سامانه‌های پدافندی را دارند. این هواپیما به شکل مستقل و یا به با پرواز پشت سر دسته پروازی و ایجاد جنگ الکترونیک، آن‌ها را از دید رادار محافظت می‌کند. گراولر نماد کامل چنین هواپیمایی است.
اس آر ۷۱
هواپیمای شناسایی: هواپیمای شناسایی به شکل سنتی برای تصویربرداری از اهداف دشمن به کار می‌رود و عموما با پسوند و یا پیشوند R شناخته می‌شود. برخی از آن‌ها به غیر از دوربین، دارای رادار روزنه ساختگی با کیفیت بالا برای تصویربرداری سه بعدی راداری از هدف هستند که تصاویری به کیفیت یک تصویر دوربین ارائه میدهد.
اگر چه امروزه ساخت یک هواپیمای شناسایی مختص شناسایی با ورود پهپادها دیگر معنی ندارد، ولی غلاف‌های شناسایی با دوربین و رادار روزنه ساختگی وجود دارند که روی جنگنده‌های تهاجمی و یا چندمنظوره نصب می‌شود. از جمله هواپیماهای شناسایی مشهور می‌توان به آر اف ۴، یو ۲ و اس آر ۷۱ یا میگ ۲۵ آر و یا آر اف ۱۸ اشاره کرد.
پی ۸
هواپیمای گشت دریایی: هواپیمای گشت دریایی وظیفه نظارت بر آب‌ها و تردد در دریاها و یا اقیانوس‌ها را دارد. این هواپیماها معمولا دارای رادار با قابلیت جستجو ۳۶۰ درجه و اُپتیک برای کشف هدف هستند و برخی از آن‌ها توان ضد کشتی با پرتاب موشک ضد کشتی دارند، اگرچه حتی نمونه‌های غیر نظامی برای گارد‌های ساحلی نیز وجود دارد.
هواپیمای گشت ضد زیر دریایی: این هواپیماها دارای تجهیزاتی چون سونار و کاونده مغناطیسی برای کشف زیر دریایی‌ها هستند. این رده دارای رادار و تجهیزات برای کشف شناور‌های دشمن هم هستند ولی به واسطه داشتن تجهیزات ضد زیر دریایی و سلاح ضد زیر دریایی از رده قبلی پیشرفته‌تر و گرانتر هستند. پی ۸ پوزایدون و یا پی ۳ اورین از این نوع هواپیماها هستند.
سی ۱۳۰ هرکولس
هواپیماهای ترابری: به هواپیمایی برای حمل بار و سرباز گفته می‌شود که در انواع جت و توربوپراپ موجود هستند. این هواپیماها در دو رده تولید می‌شوند. ترابری تاکتیک و ترابری راهبردی. ترابری تاکتیکی دارای برد کمتر و توان حمل کمتر از ۳۰ تن بار هستند و توان نشست و برخاست از روی باند‌های نا آماده خاکی و چمن را دارند. هواپیماهایی چون سی ۱۳۰ و یا آنتنوف ۲۶ از این دسته هستند.
ولی هواپیماهای ترابری راهبردی برای انجام عملیاتی بین قاره‌ای و فرود در فرودگاه‌های آماده طراحی شده اند و گهگاه توانایی حمل تا ۱۵۰ تن بار را هم دارد. هواپیماهایی چون ایلیوشین ۷۶ و سی ۵ از این رده هستند. در این میان هواپیماهایی هم هستند که می‌توان آن‌ها را هم تاکتیکی دانست و هم راهبردی. هواپیماهایی چون سی ۱۷ و یا اطلس از این رده هستند.
آواکس
آواکس: هواپیمای هشدار زودهنگام یا آواکس، یک رادار پرنده است که شامل یک رادار با قابلیت جستجوی ۳۶۰ درجه است و مراکز فرماندهی و کنترل رادار درون هواپیما است. این هواپیماها معمولا دو نوع رادار دارند. بخشی مانند آواکس ایی ۳ و یا ای ۵۰ دارای یک رادار با پوشش بشقابی مانند روی بدنه است که چرخیده و ۳۶۰ درجه را پوشش میدهد و رده دوم آن‌ها که دارای رادار آرایه فازی هستند که شامل دو آنتن در دو طرف صفحه اصلی برای پوشش هر یک حدود ۱۶۰ درجه و در مجموع ۳۲۰ درجه است (فضای کمی بدون پوشش می‌ماند البته همه آن‌ها اینگونه نیستند.)
این هواپیماها دارای کنسول برای کاربران آن برای تجزیه و تحلیل داده‌های رادار هستند. رادار آن‌ها می‌تواند اهداف هوایی-دریایی و بسته به ارتفاع پروازی، حتی اهداف زمینی را رصد کند.
آر سی ۱۳۵ اس
هواپیمای جاسوس الکترونیک: شناسایی و یا جاسوس الکترونیک، دسته‌ای از هواپیماهای شناسایی هستند که دارای آنتن‌های خاصی برای جمع آوری علائم رادار دشمن برای تجزیه و تحلیل آن‌ها و یا شنود و ایجاد اختلال روی ارتباط رادیویی نظامی و غیرنظامی دشمن هستند.
برخی حتی توان ایجاد اختلال روی برنامه‌های تلویزیونی و اینترنت را داشته و میتوانند دست به پخش برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی جهت جنگ روانی بزنند. آر سی ۱۲، آر سی ۱۳۰ از جمله این هواپیماها هستند. برخی دارای رادار برای شناسایی اهداف زمینی نیز هستند که حتی به عنوان یک آواکس زمینی برای کنترل تحرک زمینی دشمن استفاده می‌شوند. هواپیمایی چون آر سی ۱۳۵ از این نوع هواپیماها هستند.
ای ۸ جوینت استار
پست فرماندهی: پست فرماندهی هوابرد، یک مرکز فرماندهی پرنده برای کنترل میدان نبرد از آسمان است. این هواپیما دارای حمل مرکز فرماندهی بر فراز میدان نبرد بوده و دارای سامانه ارتباطی پیشرفته ماهواره‌ای برای تماس با تمام واحد‌های میدان جنگ هست. هواپیمایی چون ایلوشین ۸۰ روسی از جمله این هواپیماها هستند.
برخی از آن‌ها حتی دارای رادار برای بازی در نقش آواکس زمینی و جاسوس الکترونیکی هستند. ای ۸ جوینت استار، پیشرفته‌ترین هواپیما در این رده است که دارای رادار بزرگ آرایه فازی زیر بدنه برای رصد تحرک دشمن روی زمین در کنار هدایت میدان جنگ نیز است.
کی سی ۱۳۵
سوخت رسان: این هواپیماها به سه شکل موجود هستند:
یکی هواپیمای سوخت رسان تاکتیکی که می‌تواند شامل یک جنگنده با غلاف سوخت‌رسانی باشد و یا یک هواپیمای ترابری تاکتیکی همچون سی ۱۳۰ با غلاف سوخت‌رسان.
نسخه راهبردی آن معمولا شامل هواپیماهای مسافربری و یا ترابری راهبردی است که مجهز به سه جایگاه و یا سه غلاف برای سوخت‌رسانی شده‌اند.