نکته مهم و کلیدی امنیت غذایی، کشت پایدار محصولات کشاورزی می باشد. بدین معنی که کشت محصولات بدون برنامه ریزی میسر نبوده و برنامه ریزی دقیق و علمی ضامن تحقق این هدف خواهد بود.
تولید گندم به عنوان قوت اصلی، باید تولیدش پایدار باشد. مثلا نباید یکسالی در تولید این محصول خودکفا شویم و یک سال بعد واردکننده. چرخه "واردات" و "خودکفایی" نباید تکرار شود. خودکفایی در تولید گندم باید تداوم داشته و پایدار باشد. گندم، ذرت و جو جزو خانواده غلات هستند و نمیتوان هر سال این محصول را پشت سر هم کشت کرد. در غیر این صورت زمین کیفیتش از بین می رود به تبع آن کیفیت محصول نیز پایین آمده و یا مریض می شود که برای ممانعت از این کار بایداز کشت تناوبی استفاده کرد. در تناوب با گندم، می توان محصولات خیلی زیادی کشت کرد، اما اکثر محصولات نیاز به آب دارند و در بهار کشت می شود اما، تنها محصولی که می شود در پاییز کشت کرد، "کلزا"ست. کاشت کلزا، زمین را تقویت می کند، آفات و بیماری ها را کاهش می دهد، در نتیجه تولید گندم را در سال بعد افزایش می دهد. اگر هر سه سال یک بار کلزا کاشته شود، می توانید سه سال گندم بکارید که این منجر به تولید پایدار این محصول راهبردی می شود، اگر این کار انجام نشود، تولید گندم کاهش پیدا خواهد کرد. به عنوان نمونه استان فارس که مقام اول در تولید گندم در کشور را داشت امروز به مقام سوم، چهارم کشور تنزل پیدا کرده است. پس هدف اصلی از کشت کلزا، پایداری در تولید گندم است. که در این صورت امنیت غذایی کشور تضمین خواهد شد.
هدف از تولید دانه های روغنی تامین روغن مورد نیاز کشور است. ما بیشتر از 94 درصد روغن را از خارج وارد می کنیم و سالانه بیش از 4 میلیارد دلار ارز از کشور خارج می شود. مشکل این است که دست هایی در کار است که اجازه نمی دهد ما در کشور تولید کننده باشیم .
تولیدات گوشتی مرغ و تخم مرغ در کشور وابسته به کنجاله دانه های روغنی هستند. در صورت نبود کنجاله تولید مرغ و تخم مرغ وجود نخواهد داشت.
موضوع کیفیت و بهداشت روغن، موضوعیست که کمتر به آن پرداخته شده است در حالی که از سه دلیل قبلی مهمتر می باشد. همانطور که می دانید سکته قلبی و گرفتگی عروق بالاترین درصد مرگ و میر را در کشور به خود اختصاص داده است. استفاده از روغن با کیفیت پایین عامل این بیماری و مرگ و میر می باشد. روغن وارداتی از دو منبع وارد کشور می شود. الف) روغن پالم از جنوب شرق آسیا؛ ب) روغن سویا از کشورهای آرژانتین و برزیل. با توجه به این که فاصله هر دو کشور با ایران خیلی زیاد است روغن که به صورت خام وارد کشور می شود کیفیت خود را از دست می دهد. به خاطر همین، کشور ما به صورت مستقیم و غیرمستقیم سالانه میلیاردها دلار خسارت می پردازد. خسارت مستقیم با وارد کردن دارو، تجهیزات پزشکی و غیرمستقیم مانند از دست دادن نیروی انسانی (استاد دانشگاه، پزشک و...) است.
این چهار عامل اصلی بود که مجبور هستیم دانه های روغنی را وارد کنیم. برای تحقق هدف تامین امنیت غذایی و تولید پایدار محصولات مذکور طرحی آماده شده است که براساس این طرح، کلزا، سویا، آفتابگردان، گلرنگ و کنجد در داخل کشور تولید شود.
راهکارهای رسیدن به خوداتکایی در دانه های روغنی
شما به کشاورزان می گویید دانه روغنی بکارید. در صورتی کشاورزان این کار را انجام می دهند که سه عامل رعایت شده باشد.
الف) خرید تضمینی دانه های روغنی و پرداخت به موقع پول
مسئولین ذیربط باید دانه های روغنی را به موقع از کشاورزان خریداری کرده و پول آنها را پرداخت نماید.
ب) قیمت تضمینی اعلامی امکان رقابت بین المللی را داشته باشد.
1-ب) دانه های دروغنی جزء کالای اساسی است و با ارز دولتی خریداری و وارد می شود، به چه دلیل روغن باید جزوء کالای اساسی باشد و با ارز دولتی وارد کشور شود؟ در حالی که برای تهیه دارو با کمبود ارز مواجه هستیم.
2-ب) افزایش توان رقابت کشاورز با قیمت های جهانی است. تمام کشورها به بازارهای کشورشان (محصولات کشاورزی) یارانه می دهند. قیمت این محصولات در بازار جهانی ارزانتر است ولی از کشاورزان خودشان گرانتر می خرند. در حالی که در ایران عنوان می شود که محصولات کشاورزی در بازار جهانی ارزان است پس از کشورهای دیگر همچون فرانسه وارد کنیم آن هم با ارز دولتی. در فرانسه کارگر ساعتی 15 یورو ، انرژی حداقل 2 یورو، زمین قیمت 60 هزار یورو است در حالی که در ایران دستمزد یک روز کارگر 40 هزار تومان (10 یورو) می باشد. از طرفی بنزین وگازوئیل در ایران ارزان است. به طور خلاصه می توان گفت که؛ "آسان بودن واردات" و "ارز دولتی" عامل کاهش تولید محصولات کشاورزیست. برای جلوگیری از واردات باید تعرفه را افزایش بدهیم.
ج) سیاستگذاری مناسب دولتی در نرخ ارز و تورم
وقتی قیمت ارز ثابت نگه داشته می شود و تورم بالا میرود شرایط برای واردات فراهم می شود. فرض کنید ارز دولتی 3000 تومان و در بازار آزاد 4000 تومان است. با 3000 تومان وارد می کنید و اینجا محصولات تولید شده در داخل کشور دست شما می ماند. حال دول تها چکار میکنند؟ دولت ها اگر بخواهند تولید مداوم و پایدار داشته باشند در کنار قیمت ثابت ارز تورم را نیز ثابت می کنند، سپس با تغییر تعرفه ها تولیدات داخل و واردات را متعادل می کنند. مثلاً اگر تورم در کشور20 % است، باید به تناسب 20 % تورم بر روی تولید آورده شود تا برای تولیدکننده مقرون به صرفه باشد.
تعرفه پیشنهادی از سوی وزارت جهاد کشاورزی به دولت برای واردات همه دانه های روغنی 15 % ، همه روغن ها 30 درصد، پالم 40 درصد، کنجاله ها 20 درصد ، بوده است. متولی تصویب تعرفه در گذشته وزارت بازرگانی بوده و در حال حاضر وزارت جهاد کشاورزی در شورایی این مصوبات را انجام می دهد.
تدبیر وزارت جهاد کشاورزی برای حفظ کشت پایدار دانه های روغنی
امسال برای اولین بار شرکت بازرگانی دولتی را مسئول خرید محصولات دانه های روغنی شد که بسیار هم موفق عمل کرد و توانست محصول را بخرد و پول کشاورز را بدهد و کارخانه های تولید کننده که همان واردکننده هستند، مجبور شدند که دانه های روغنی داخلی را بخرند و در قبال خرید دانه های روغنی به او اجازه دادیم که از خارج وارد کند.
در طرح پیشنهادی ما طی 10 سال آینده (از سال 94 شروع شده و تا سال 1404 ادامه خواهد داشت.)، هفتاد درصد نیاز کشور به روغن در داخل کشور تامین خواهد شد.
برای این یک میلیون و یکصد هزار هکتار دانه های روغنی خواهیم کاشت که از این مقدار 780 هزار هکتار کلزا خواهد بود. به عبارتی تقریبا دو سوم کلزا، یک سوم آفتابگردان، گلرنگ، کنجد و سویا می باشد.
صلاح نبودن کشت فراسرزمینی دانه های روغنی
در زمان صلح و وفور نعمت این طرح خوب است ولی نمی توان به کشت های فراسرزمینی متکی شد زیرا اگر روزی در آن کشور قحطی بیاید قطعا آن کشور اولویتش تامین امنیت غذایی مردم خودش خواهد بود. به عنوان مثال قطر یکی از کشورهایست که 100 درصد محصولات را وارد می کند. تقریبا چند سال پیش که ، بحران غذا در جهان اتفاق افتاد و این کشور با این که پول داشت در تامین امنیت غذایی مردم خود به مشکل جدی برخورد. بر این اساس قطر مجبور شد سیاست خودش را تغییر داد. در حال حاضر بیشتر کشورهای غربی و دیگر کشورها علیرغمی که نیاز ندارند کشت می کنند. زیرا می خواهند حداقل هایی را در کشور تولید کنند. در جهان اصل بر تولیدات داخلی محصولات کشاورزیست.
پیش بینی طرح دانه های روغنی برای سال 1404
پنج محصول اساسی داریم. مهم ترین این محصولات کلزاست که بیشتر از دو سوم محصول ما را در بر می گیرد. دوم سویا، سوم آفتابگردان، چهارم گلرنگ و پنجم کنجد. کنجد یکی از محصولات قدیمی ایران است که 50 درصد روغن دارد که روغن اش هم با کیفیت هست. در این طرح چند موضوع هدفگذاری شده است.