مزایا و معایب بازی های رایانه ای اکشن برای کودکان و نوجوانان

پژوهش خبری صدا وسیما: بازی­ های اکشن (Action Game) سبکی از بازی ­های ویدئویی است که یک رویداد یا موقعیت دنیای واقعی در آن متصور است. روش اصلی پیشروی در این نوع بازی­ ها از طریق حرکاتی همچون زد و خورد (با سلاح‌های سرد و گرم یا مشت و لگد) یا تعقیب و گریز است. از ویژگی­ های این نوع بازی­ های هیجان انگیز " دویدن و جست‌وخیز، ورود به مکان‌های ناشناخته، کشف رموز و اسرار، زد و خورد" است که در بین کودکان و نوجوانان نیز طرفداران زیادی دارد. با توجه به اینکه هر نوع بازی می ­تواند تاثیرات مثبت و منفی بر بازیکنان داشته باشد، در این نشست به دنبال بررسی بازی اکشن به لحاظ چالش­ ها و فرصت­ های آن برای کودکان و نوجوانان هستیم و در پایان نشست می­ خواهیم به خانواده ­ها در این خصوص توصیه­ هایی داشته باشیم. در مصاحبه پژوهشی با آقای مهندس مرتضی جمشیدی و خانم فرزانه شریفی پژوهشگران بنیاد بازی­ های رایانه­ ای، به دنبال آن بودیم که ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف این بازی­ ها، نحوه مواجهه کودکان و نوجوانان با این نوع بازی ها را بررسی کنیم.

سوالات پژوهش و پاسخ‌های کارشناسان

1- بازی های اکشن (Action Game) چه نوع بازی هایی است. وجه تمایز اصلی این بازی با سایر بازی های دیجیتالی چیست؟

سه ویژگی سرعت، فشار زمانی و مهارت­ های فیزیکی ویژگی ­های اصلی بازی اکشن

خانم شریفی، کارشناس بازی­ های دیجیتال و دانشجوی دکتری ارتباطات: بازی­ های ژانر اکشن از سه بعد از ژانرهای دیگر متمایز است. 1- از جنبه سرعت( speed) 2- از جنبه فشار زمانی( Time presure ) 3- از جنبه مهارت­ های فیزیکی. در بازی اکشن بازیکن در یک بازه زمانی(40 ثانیه یا یک دقیقه) باید یک اکت[1] و عملکرد خاصی را داشته باشد. مهارت­ های فیزیکی شامل هماهنگی چشم دست و مغز است که در آن کاربران باید از مهارتی برخوردار باشند تا بازی را ببرد و امتیاز لازم را کسب کنند. هماهنگی سه گانه باعث می­ شود تا کاربر اکت خاصی را انجام دهد. مثلا در پرشی سکه ­ای را بدست آورد و وارد پلت دیگری شود.

 اکت محور بودن بازی اکشن

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: بازی اکشن act محور است. یعنی حرکت­ هایی که کاراکتر یا آواتار انجام می­ دهد اکت محور است که حین این فعالیت برخورد ایجاد می ­شود.

2- تقسیم بندی بازی‌های اکشن چگونه صورت می گیرد؟

فراوانی بازی‌های اکشن مثبت در مقایسه با بازی‌های اکشن خشونت محور

خانم شریفی، کارشناس بازی­ های دیجیتال و آقای مهندس جمشیدی: بر اساس دسته­ بندی بین المللی(رولینگ و آدامز) ما شش گروه بازی اکشن داریم. که 2 دسته آن خشونت و خونریزی دارد، عبارتند از بازی ­های اول شخص و سوم شخص که در انواع بازی­ های شوتر دسته­ بندی می ­شود. اما 4 دسته دیگر حرکات مثبتی و موثری در آن اتفاق می ­افتد.

 انواع بازی­ های اکشن

1- معمای سریع(Fast puzzle ) مانند اینکه چگونه گویی را جابجا کنید.

2- پرش از سکو(Plat Form) مانند بازی خاله قزی از سکویی به سکویی پریدن. بازی خاله قزی که یک سال و نیم از ارائه آن می­ گذرد؛ تلفیقی از بازی­ های اکشن با بازی­ های سنتی است.

3- موزیک گیم­ ها(music game) در این نوع بازی­ ها آهنگ خاص و movement انجام می­ شود. 

4- بازی­ های اول شخص[2](قهرمان): مانند بازی شوتر، بر اساس آمار 2015 گلوبال از 47 درصد بازیکنان دنیا، 23 درصد آنها ژانر اکشن را بازی می­ کنند. ساب ژانر شوتر[3] پرطرفدارترین ساب ژانر اکشن action است. که جزء اولین بازی­ ها و پرفروش ­ترین بازی­ ها بوده ­اند. بازی­ های اکشن وابسته به قهرمان هستند. در تک نفره (fPS) داستان محور است و تعریف داستان از طریق فضاسازی است. در (FPS) تک نفره روند خطی و شروع و پایان مشخصی دارد. اما در FPS چند نفره داستان خیلی عامل جذابیت نیست و اهمیتی ندارد. در اول شخص First person ، قهرمان یا آواتار از سوی بازیکن« من» دیده می­ شود. اما در سوم شخص Third person سوم شخص یا آواتار او دیده می­ شود.

ویژگی‌های عمومی (اول شخص) FPS

الف - دکورسازی بر اساس تشابه. (مثل بشکه‌های مواد منفجره، صندوق‌ها، هواکش­، دکل‌ها و ...)

ب - شروع با سلاح سبک­(چاقو، مشت زدن و ...) و یا سلاح گرم معمولی­(کلت و ....) و با پیشرفت در بازی صاحب سلاح پیشرفته ­ترمی‌شود. پس کسب سلاح جدید یک انگیزاننده برای بازی است.

ج - فشردن دکمه‌ها و بکارگیری اهرم‌ها به کمک کلید یا ... برای طی کردن بازی یا رفتن به مرحله بعد و ...

د - کسب عناصر افزایش قدرت در بازی(قابلیت‌های فانتزی: پوشش بلند، جو سلاح­ های سرعت بالا و ...)

ه - دشمن اصلی آخر مرحله­(غول آخر)

5- بازی سوم شخص[4] : قهرمان داستان در اول شخص را بازیکن به عنوان «من» می‌شناسد و قهرمان داستان در سوم شخص را بازیکن به عنوان «او» می‌شناسد. فاصله بین بازی کننده و شخصیت اصلی بازی در اول شخص کمتر از سوم شخص است.

6- بازی­ های اکشن ماجراجویانه[5]: بازی­ های ماجراجویانه بیشتر از همه چیز روی داستان و معما تمرکز دارند. باید برای رسیدن به هدف از میان موانع ریز و درشت عبور کند. نقاط قوت بازی­ های ماجرایی داستان و گرافیک است.

تصویر 1- انواع بازی­ های اکشن

بازی­ های اکشن پایان باز[6] و پایان بسته[7]

خانم شریفی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: برخی بازی­ های اکشن پایان باز هستند که انتها ندارند، مثلا در برخی بازی­ ها سکه جمع کردن پایانی ندارد. اما برخی دارای مراحلی است. مشخصه اصلی در این بازی­ ها مبارزه است. در این بازی­ ها بازیکن حین بازی باید معمایی را حل کند.

وجوه تمایز بازی­ های اکشن اول شخص و سوم شخص

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: این بازی­ ها به لحاظ 4 ویژگی «حرکت دوربین، زاویه دوربین، گرافیک، رابط کاربری و هدف اصلی بازی» متفاوت است. 

بازی اکشن محبوب ترین بازی برای گیمرهای ایرانی

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: بر اساس آمار دایرک(در سال 94)، 23 میلیون گیمر داریم که 6/ 18 میلیون بازیکن ژانر اکشن (action ) بوده­ اند. از 23 میلیون گیمر، 34 درصد نوجوانان، 26 درصد کودکان، 11 درصد میانسالان و 1 درصد افراد پیر بوده  ­اند.

 لذت و سرگرمی دو هدف اصلی بازیکنان اکشن

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: بر اساس گزارش دایرک، هدف اول در بازی 23 میلیون گیمر این بوده است که از بازی لذت می­ بریم. هدف دوم سرگرمی بوده است. بازی­ هایی همچون کانتر و ماشین بازی بیشترین اقبال را در بین دانش­ آموزان داشته است.

4- مزایا و معایب این بازی ها چیست؟ بازی اکشن چه کارکردهایی را در دنیای واقعی­ می تواند داشته باشد؟

* مزایای بازی­ های اکشن

 ایجاد رفتار جامعه پسند

خانم شریفی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: برخی محققان معتقدند بازی ­های اکشن رفتارهای جامعه ­پسند در بازیکنان ایجاد می­ کند و باعث رفتارهای مورد پسند و حمایت­ های اجتماعی و ارتباط گیری­ های خیلی خوب می­ شود.

 تقویت توانایی تشخیص هدف

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی ­های دیجیتال: بازی‌های اکشن تصمیم­ گیری ادراکی را بهبود می‌دهد یا توانایی تشخیص انتخاب هدف را تقویت می‌کند. توانایی غلبه بر مسائلی که حواس و توجه آدم را پرت می‌کند، افزایش می‌دهد یا اینکه چقدر در زمانی که گیج و حواس پرت می‌شویم و هستیم می‌توانیم بر یک هدف تمرکز کنیم.

افزایش سرعت پردازش و پاسخگویی

سرعت پردازش را زیاد می‌کند و اینکه چقدر سریع به یک هدف پاسخ داده می‌شود.

 ارتقاء توانایی یادآوری اطلاعات بصری

توانایی یادآوری اطلاعات بصری ارائه شده را ارتقا می‌دهد.

 ارتقاء توانایی انجام چند فعالیت بطور همزمان

توانایی انجام چند کار و سوئیچ کردن سریع بین دو کار را ارتقا می‌دهد.

تامین مهارت ­های موردنیاز برای زندگی واقعی

به نظر می‌رسد بازی­ های سبک اکشن گستره وسیع‌تری برای یادگیری مهارت­ هایی که مورد نیاز زندگی واقعی است را تامین می‌کند. یادگیری مهارت‌های جدید در افرادی که بازی ­های اکشن انجام می­ دهند نسبت به افرادی که بازی­ های غیر اکشن بازی می‌کردند سریعتر است.

بازی‌های اکشن ارتقاء دهنده مهارت­ های فکری شناختی کاربران

بازی‌های ژانر اکشن بخاطر مهارت‌های فیزیکی، موجب می‌شوند مهارت‌های فکری شناختی کاربران ارتقاء یابند.

 بهبود پردازش مغزی و عملکرد شناختی

محققان اثرات مثبت بازی اکشن کال آف دیوتی را بیشتر از آثار منفی آن دانسته اند. محققان بهبود پردازش مغزی و عملکرد شناختی و مساله عکس العمل سریع را از مزایای بازی های اکشن برمی شمارند و معتقدند بازی کال آف دیوتی یادگیری منفی ایجاد نکرده است. برای مثال ایده نجات خواهر 4 ساله توسط برادر 12 ساله از بازی کال آف دیوتی گرفته شده بود. بنابراین یادگیری از بازی های اکشن بسیار زیاد است. بازی های اکشن مهارت های اجرایی را ایجاد می ­کند.

 تقویت قدرت هدف­ گیری

تقویت قدرت هدف گیری دربازی ­های اول شخص( (FPS بیش از (tps) است.

 عنصر همکاری در بازی های اکشن

در بازی ­های اکشن اول شخص­ (co- op) مانند بازی halo همکاری وجود دارد. در بازی اکشن اول شخص(کانتر) شدت آتش یک نفر در نبرد، پیشروی را برای دیگران امکان پذیر می ­سازد.

 اکثر بازی­ های اکشن برای افزایش مهارت

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: تنها بخشی از بازی های اکشن خشونت آمیز است اما خیلی از آنها اکت هایی برای افزایش مهارت دست و مغز است. بازی اکشن لزوما بزن بزن و خشونت آمیز نیست.

ـ تصویر 2- مهم ترین مزایای بازی­ های اکشن

* معایب بازی­ های اکشن

 کاهش ارتباط اجتماعی و خشونت در ژانرهای شوتر و فایتینگ

خانم شریفی، کارشناس بازی­ های دیجیتال: برخی از محققان معتقدند بازی اکشن باعث کاهش ارتباط اجتماعی می ­شود و بخاطر خشونت­ های مکرر زیر ژانرهای شوتر و فایتینگ اثرات منفی ­تری را دارند.

حساسیت زدایی نسبت به دیدن صحنه ­های خشونت در بازی اکشنِ شوتر و فایتینگ

بعد از انجام بازی های دیجیتال در طول یک روز اگر فرد در معرض زیاد بازی های اکشن قرار گرفته باشد، می تواند در معرض حساسیت زدایی نسبت به دیدن خشونت قرار گیرد. یعنی اگر در محیط واقعی خشونت ... را دید، برای او حساسیت زدایی می شود. این بارزترین اثر بازی اکشن بر فرد است.

 هم ذات پنداری در بازی­ های اول شخص ( FPS) بیش از سوم شخص(TPS)

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی هاتی دیجیتال: هم ذات پنداری دربازی­ های اول شخص( FPS ) بیش از سوم شخص( (TPS است چرا که بازیکن احساس می کند خودش دارد تیراندازی می کند اما در سوم شخص قهرمان بازی بیشتر قابل پرداخت شدن تصویری است.

 تاثیر­گذاری بیشتر کاراکتر اول شخص در بازهای اکشن خشن

خانم شریفی، کارشناس بازی ­های دیجیتال: انیمیشن، مدل و جزییات ژانر اول شخص[8] که فقط یک دست و سلاح مشخص است از لحاظ تاثیرگذاری در خشونت برای بازیکن بیشتر است در صورتی که در ژانر سوم شخص[9] هم بر­خورد پذیری فیزیکی با محیط وجود دارد، اما این تاثیر خشونت کمتر است.

ـ تصویر 3- مهم ترین معایب بازی ­های اکشن

5- چه بازی ­های اکشنی در ایران تولید شده است که مورد استقبال قرار گرفته است؟

 بازی های اکشن مورد توجه ژاپنی­ ها

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی های دیجیتال: چند ژاپنی‌ در نمایشگاهی به بازی موتوری توجه کرده‌اند. ویژگی لهجه عامیانه و استفاده از تهران قدیم باعث شده بود که این بازی جالب توجه باشد.

 بازی­ های پرفروش اکشن ایرانی کلاه قرمزی و خروس جنگی

بازی کلاه قرمزی و رویای شکلاتی جزء 10 بازی پرفروش ایرانی و یکی از مزیت های رقابتی است. بازی خروس جنگی از بازی های پرفروش است که روی google play موجود است.

 بازی ایرانی دوران افتخار

بازی دوران افتخار روایتگر خاطرات رزمندگان اسلام در دو عملیات بیت المقدس و مرصاد است که به همت جوانان متخصص ایران اسلامی تولید شده است . این بازی در سومین نمایشگاه بازی های رایانه ای معرفی شد و مورد استقبال بازدید کنندگان قرارگرفت. این بازی شامل 6 مرحله و در سبک اول شخص اکشن با کیفیتی بالا در حوزه دفاع مقدس با هدف آشنایی نسل جوان و نوجوان با مفاهیم و ارزش های والای دفاع مقدس تولید شده است .

6- چه توصیه هایی می توان به خانواده ها در خصوص بازی های اکشن داشت؟ چه اقداماتی باید برای استفاده ایمن کاربران(کودکان و نوجوانان) از بازی ها اکشن صورت داده است؟

 ضرورت سواد رسانه ­ای برای بازی های دیجیتال

خانم شریفی، کارشناس بازی‌های دیجیتال: با توجه به اینکه بازی­ های دیجیتال یکی از انواع رسانه های نوین می باشد، سواد بازی نیز در ذیل سواد رسانه­ ای تعریف می شود. سواد رسانه­ ای عبارتست از رژیم مصرف رسانه­ ای که به واسطه آن مخاطب از توانایی درک و تحلیل محتوای رسانه ها برخوردار می شود. به عبارتی توانایی ذهنی مخاطب در برخوردی عاقلانه و منطقی که ناشی از آگاهی او از قالب و محتوای رسانه می باشد را می توان در زمره تعاریف سواد رسانه قلمداد نمود. طبق گزارش مدیریت پژوهش بنیاد ملی بازی های دیجیتال تهران(دایرک)، بازی­های دیجیتال در سراسر کشور دو میلیون بازیکن دارد که در طول روز به طور متوسط 79 دقیقه بازی می کنند . از این رو نحوه مواجه بازیکنان و خانواده آنها با مقوله بازی­ های دیجیتال و نگرش های آنها در مرحله خرید و مصرف این رسانه تعاملی بسیار مهم است.

 سواد بازی و چرخه بازی آگاهی

مهندس جمشیدی، کارشناس بازی های دیجیتال: همانطور که مطرح گردید مصرف بازی­ های دیجیتال در کشور در میان نوجوانان و جوانان لزوم پرداختن به مقوله سواد بازی را در ابعاد مختلفی مطرح می نماید. از طرفی دیگر تفاوت رسانه بازی با سایر رسانه هاست که در حقیقت از نحوه گزینش انواع بازی­ ها تا نحوه اجرای آنها و پیام­ های مستقیم و غیر مستقیمی که از این رسانه­ ها به بازیکنان منتقل می­ شود همه را می­ توان در مقوله سواد بازی به نوعی دخیل دانست.

چهار دسته از انواع مواجهه خانواده ­ها با بازی ­های دیجیتال[10]

خانم شریفی، کارشناس بازی‌های دیجیتال: مواجهه والدین با بازی های دیجیتال را به چهار دسته تقسیم نموده­ اند.

- والدین کنجکاو که قصد دارند در خصوص بازی های دیجیتال اطلاعات بیشتر کسب کنند.

- والدینی که خودشان هم بازی می­ کنند ولی تاکنون به اثرات بازی بر فرزندانشان اندیشه نکرده اند و در پی دانستند جنبه­ های جدی بازی کردن هستند.

- والدینی که نگران هستند و فکر می­ کنند فرزندشان بیش از حد به بازی وابسته شده است.

- والدینی که سردرگم هستند و با توجه به اینکه فرزندانشان وقت زیادی صرف بازی می کنند با این قضیه مشکلی ندارند ولی تمایل به دانستن علت شیفتگی فرزندانشان به بازی­ ها می باشند. بنابراین و با توجه به نوع نگرش بازیکنان به بازی ­های دیجیتال، کاربرد چرخه بازی آگاهی در بررسی سواد بازی­ های دیجیتال، این امکان را فراهم می­ سازد تا از مرحله مواجهه بازیکن و خانواده بازیکنان با بازی، عواملی را در خصوص استفاده حداکثری از فضای مثبت این رسانه در نظر داشته باشیم.

 مفاد چرخه بازی آگاهی

چرخه بازی آگاهی همانطور که در شکل 1 نمایش داده شده است از 4 قسمت اصلی تشکیل شده است که عبارتند از 1 - مواجهه اولیه با بازی 2 - انتخاب بازی 3 - مصرف بازی 4 - بازی آگاهی [11]

پژوهش خبری صدا وسیما//  پژوهشگر: مهدی ناجی