مزایا و معایب بازی‌های استراتژیک دیجیتال

پژوهش خبری صدا وسیما: کودکان و نوجوانان اصلی­ترین مشتری بازی­ های رایانه ای هستند؛ بازی های رایانه ای به انواع مختلف بازی های اکشن، ماجراجویی، اکتشافی، پازل، ورزشی،‌ نقش‌آفرینی، استراتژی و... غیره دسته بندی می­ شوند. بازی های استراتژیک رایانه ای از چند سال گذشته مشتری­ های زیادی در بین کودکان، نوجوانان و بزرگسالان یافته است که در آن کاربران با برنامه‌ریزی و استفاده از برخی ترفندها سعی می ­کنند، در طول بازی بر دشمن غلبه کنند، در این بازی ها به نوعی فضای جنگ با استفاده از واقعیت مجازی برای کاربر تداعی می­ شود و گاهی هفته­ ها و ماه ­ها ممکن است، یک کاربر درگیر بازی باشد. با توجه به اینکه این نوع بازی ­ها ممکن است فواید و مضراتی برای کاربران داشته باشد. در این پژوهش در مصاحبه با سید علی سید حسینی، مدیر پژوهش بنیاد بازی­ های رایانه­ ای و حامد نصیری، پژوهشگر بنیاد بازی­ های رایانه ­ای به دنبال این بودیم که ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف این بازی ­ها، نحوه مواجهه با این نوع بازی ها را بررسی کنیم.

سوالات پژوهش و پاسخ های کارشناسان

1- تقسیم بندی بازی های استراتژیک چگونه صورت می گیرد؟

تقسیم بندی بازی‌ها دیجیتال به سه گونه بازی موبایلی، رایانه ای و کنسولی

دکتر سید علی سید حسینی، مدیر پژوهش بنیاد بازی های رایانه­ ای: به بازی‌های رایانه‌ای در ایران و دنیا بازی ­های دیجیتال می ­گویند که به سه پلت فرم اصلی تقسیم می شود. 1- بازی ­های موبایلی(اسمارت فون­ ها و گوشی­ ها است) 2- بازی‌های رایانه‌ای( pc ) و 3- بازی‌های کنسولی (play station) است.

تقسیم بندی بازی به دو نوع بازهای نوبتی و بازی­های مبتنی بر زمان واقعی

سید حسینی، مدیر پژوهش بنیاد بازی های رایانه ای: ژانرهای بازی استراتژیک متفاوت است؛ ژانر بازی­ های رایانه ­ای متکی به game play است. یکی از ژانرهای مطرح ژانر استراتژیک است که ریشه در بازی‌های تخته ای و کارتی قدیمی از قبیل بازی شطرنج و منچ دارد. بازی­ های استراتژیک دو زیر ژانر دارد که یکی از آنها بازی های نوبتی و دیگر بازی­ های مبتنی بر زمان واقعی  است. بازی کلش آف کلنز  عنصر زمان نقش دارد. وقتی به قبیله کاربر در بازی کلش آف کلنز حمله می­ شود باید در زمان خاص دفاع کند.

2- مزایا و معایب بازی های رایانه ای استراتژیک چیست؟

مزایا و فرصت­ های بازی های استراتژیک

تقویت مهارت تفکر استراتژیک

سید حسینی: بازی استراتژیک یکی از فوایدش تقویت مهارت تفکر استراتژیک است. کاربر در این بازی هدف را نگاه می‌کند، از پیروزی‌های مقطعی می‌گذرد، جاهایی عقب نشینی می‌کند. در بازی استراتژیک هدف کلان غلبه بر حریف‌های متعدد است.

تقویت تفکر حل مساله

سید حسینی: بحث دیگر تفکر حل مسئله در بازی استراتژیک است.در بعضی مواقع کاربران در بازی با مسئله ­ای مواجه می شوند که باید با استفاده از امکاناتی که دارند، با توجه به نقاط ضعف و قوت خود و فرصت­ ها و تهدیدهای بیرونی مشکل را حل کنند.. اگر در مسیری به بن بست می­ خورند، از مسیری دیگر وارد شوند. بازیکن باید منابع را پیدا کند. کاربر باید منابع را مدیریت و بروزرسانی کند تا تصمیم­ گیری بهتری انجام دهد. ممکن است بحث چالش اقتصادی باشد. کاربر باید منابع را خوب مدیریت کند، با استفاده از تضاد استراتژیک و از طریق دیپلماسی باید بتواند بر حریف غلبه کند.

تقویت مهارت هوش فضایی

سید حسینی: مهارت‌های درک فضایی موضوع دیگری است که این بازی­ ها به کاربر می ­آموزند، این بازی ­ها با استفاده از جایگاه جغرافیایی می ­تواند به صورت فرضی جهان را برای کاربر بازنمایی کند. نقشه جهان و کشورها را به کاربر نشان دهد. تسلط بر نقشه و دوربین چشم پرنده از جذابیت­ های اکتشاف مبتنی بر نقشه در بازی­ های استراتژیک است. در اکثر مواقع دوربین چشم پرنده است که در نقشه باید حرکت کند.

تقویت زبان

سید حسینی: بازی‌های استراتژیک می­ تواند در زبان آموزی و درک مطلب برای کاربران مفید باشد و قوه شنیداری را تقویت کنند.

بازی استراتژیک آموزش دهنده مدیریت

سید حسینی: در بازی استراتژیک کاربر روش مدیریت را می ­آموزد، به نیروها می­ تواند دستور دهد و به وسیله آنها کاری را انجام دهد. در این نوع بازی­ ها در برخی موارد اداره بخشی از مجموعه فرضی به کاربر سپرده شده است و وظیفه نگهداری و برنامه ­ریزی، هماهنگی و هدایت نیروها و منابع مادی با کاربر است. در نهایت برنده بازی استراتژیک کسی است که بهترین مدیریت را داشته باشد.

شانسی نبودن و مبتنی بر تفکر بودن بازی ­های استراتژیک

سید حسینی: در بازی‌های استراتژیک عنصر شانس معمولا وجود ندارد و به جای شانس منابع مادی و انسانی به عنوان چاشنی و کمک در اختیار کاربر قرار می­گیرد.

 متقارن بودن بازی‌های استراتژیک

سید حسینی: ویژگی بازی‌های استراتژیک متقارن بودن آنها است. اگر دو طرف را در این بازی در نظر بگیرید. هر دو طرف حریف بازی یک سری نیرو دارند. مثلا شمشیر زن، جادوگر و ... طرف مقابل هم شبیه همان نیروها را دارد. امکانات دو طرف در بازی برابر است که طرفین باید طبق قدرت تقکر خود با هم مبارزه کنند. هر حریفی که بتواند تصمیم بهتری را بگیرد، پیروز بازی استراتژیک است.

کم بودن خشونت در بازی­ های استراتژیک

سید حسینی: برای مثال در بازی کلش چون زاویه دوربین از بالاست، جزییات خشونت را نشان نمی‌دهد، صحنه ­های درگیری زیاد واضح دیده نمی ­شود و کوچک است. کسی که کشته  ، می ­افتد و بعد محو می‌شوند. پس تاثیر خشونت آمیز بر بازیکنان وجود دارد، اما کمتر از بازی­ های دیگر است. 

معایب و تهدیدهای بازی­ های استراتژیک

اعتیادآور بودن بازی­ های استراتژیک آنلاین

سید حسینی: بازی‌های استراتژیک آنلاین به شدت اعتیادآور است. زیرا زمان‌های معینی را باید داخل بازی حضور پیدا کرد. چون آنلاین است، به کاربر یادآوری می‌کند که مثلا در بازی کلش به قبیله حمله شده است. کاربر مجبور است در هر زمان برای ادامه بازی حاضر شود. اعتیادآور بودن بازی­ های استراتژیک آنلاین نسبت به بقیه بازی­ ها بیشتر است. در این بازی­ ها دل کندن از بازی­ ها خیلی سخت­ تر است. زیرا اگر شخص هنگام حمله آنلاین نباشد، شکست می‌خورد. بنابراین این سیستم بازی است که زمان شخص را مدیریت می­ کند.

انزواطلبی از عوارض بازی کردن طولانی مدت بازی­ های استراتژیک

سید حسینی: بازی­ های استراتژیک ممکن است به خاطر طولانی بودن زمان بازی و مداوم بودن بازی موجب انزوا و گوشه­ گیری کاربر شود.

آسیب پذیری بیشتر کودکان و نوجوانان در بازی ­های استراتژیک آنلاین

سید حسینی: مشتریان کلش آف کلنز و بازی­ های استراتژیک در دنیا معمولا سن بالا هستند اما در ایران جوانان و نوجوانان و بچه‌ها هم علاقه ­مند به این بازی­ های استراتژیک هستند. با توجه به اعتیاد آور بودن این بازی­ ها ممکن است باعث افت تحصیلی در کودکان شود.

امکان رقابت تعداد زیادی از کاربران در بازی­ های استراتژیک با فرهنگ­ های متفاوت

سید حسینی: در بازی استراتژیک به طور مثال کلش آف کلنز  امکان رقابت تعداد زیادی کاربر به طور همزمان وجود دارد که در محیط بازی از سراسر جهان با یکدیگر امکان رقابت دارند و این موضوع می تواند باعث تبادل یا تهاجم فرهنگی شود.

بازی طولانی مدت باعث اختلال در خواب و افت تحصیلی کودکان

سید حسینی: استفاده طولانی مدت از بازی های استراتژیک توصیه نمی‌شود زیرا خواب را مختل می‌کند، باعث افت تحصیلی می شود.

 اختلال در ساعت بیولوژیک کودک

سید حسینی: بازی در ساعات مناسب برای استراحت و خواب کودک، می تواند باعث اختلال در ساعت بیولوژیک درونی بدن و به هم ریختن تنظیم ساعت بیولوژیک بدن شود و زمان­بندی را در کودکان مختل سازد.

3- در خصوص بازی های استراتژیک کدامیک برای کاربران ایرانی مناسب ترند؟

چهار دیدگاه بازیکن محور، تحلیلگر محور، روایتگر محور و رصدگر محور در مورد بازی­ های رایانه­ ای

حامد نصیری، پژوهشگر بنیاد بازی­ های رایانه­ ای: برای رده بندی سنی بازی­ ها رایانه ­ای و بازی ­های استراتژیک چهار دیدگاه را باید مورد توجه قرار داد که بنیاد بازی ­های رایانه ­ای این بازی ­ها را براساس این دیدگاه ها مورد رده بندی سنی قرار می ­دهد و بدین منظور بازی­ هایی را برای کاربر ایرانی پیشنهاد می­ دهد، این دیدگاه ها شامل چهار دیدگاه بازیکن محور، تحلیلگر محور، روایتگر محور و رصدگر محور است که به شرح آنها می­ پردازیم.

 دیدگاه بازیکن محور: بررسی احساسات و هیجاناتی که بازیکن در خلال بازی کردن یک بازی خاص تجربه می‌کند، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که می‌تواند با توجه به تأثیری که مخاطب از آن بازی دریافت می‌کند، در تعیین رده سنی مناسب آن بازی دخیل باشد. این دیدگاه بستگی نسبتاً زیادی با ویژگی‌های ژانر بازی‌ها دارد.

 دیدگاه تحلیلگر محور: استخراج و دسته‌بندی محتواهای آسیب‌رسان آشکار موجود در بازی (از قبیل کشتن، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی، استفاده از الفاظ نامناسب، نمایش صحنه‌های تحریک‌آمیز جنسی، اتفاقات ترسناک و ...)، همچنین کمیت و کیفیت این محتواها در هر بازی، اصلی‌ترین مؤلفه‌ای است که در تعیین رده سنی مناسب بازی نقش دارد.

دیدگاه روایتگر محور :دریافت و بررسی داستان کامل بازی به ‌منظور جستجوی معنای نشانه‌ها و مفاهیم پنهان گنجانده‌شده در هر بازی و همچنین بررسی ارتباط داستانی بازی با نسخه‌های قبلی آن یا کتاب‌ها و فیلم‌های احتمالی که بازی از آن اقتباس‌شده است، یکی از دیدگاه‌هایی است که در ارزیابی صحیح رده‌بندی سنی بازی به کار گرفته می‌شود.

دیدگاه رصدگر محور: رصد پیامدهای حاشیه‌ای احتمالی هر بازی از قبیل اظهارنظرهای پیرامون بازی، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بازی، دعاوی حقوقی علیه بازی، میزان فروش و رده سنی آن بازی در سایر نظام‌های رده‌بندی سنی دنیا، تکمیل‌کننده سه دیدگاه دیگر، در جهت ارزیابی جامع، دقیق و صحیح از رده سنی مناسب بازی‌ها است.

بازی ­های رایانه­ ای مناسب برای کودکان

مهم ترین بازی ­های رایانه­ ای کدامند: 1- خروس جنگی 2- هشت خان 3- دنده دو 4- صفر تا صد 5- قطار شادی 6- باقلوا 7- کوییز آف کینگر 8- موتوری 9- هشتمین حمله 10- بتل فیش 11- تیکاف 12- سلحشوران 13- جنگاور ایرانی 14- جدل بر روی سرعت 2 15- غلط نامه 16- والیبال حرفه ای 17- فروت کرفت 18- جیرینگ لند 19- شمشیر تاریکی 20- سبقت 21- کابوس دشمن 22- هی تاکسی 23- مهمان اصغر آقا 24- دوز ایرانی 25- هندوانه(5 در 1)

4- چه اقداماتی باید برای استفاده ایمن کاربران(کودکان و نوجوانان) از بازی‌ها استراتژیک صورت داد؟

  لزوم توجه خانواده­ها به نظام رده بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای

حامد نصیری، پژوهشگر بنیاد بازی های رایانه ای: همواره «فرهنگ استفاده مطلوب از بازی‌های رایانه‌ای» به‌عنوان یک هدف اساسی و مهم تعیین است. تأثیرگذاری بازی‌های رایانه‌ای و احتمال ابتلا به اختلالات روحی و روانی و آسیب‌های منجر به آن استفاده از نظام سنی استفاده از بازی­ ها را ایجاب می­ کند. در بنیاد بازی­ های رایانه یا برای بازی­ های نظام سنی به شرح ذیل تدوین شده است که انتظار می ­رود خانواده­ ها رعایت کنند. گروه‌های سنی تعیین شده در  ESRA (نظام ملی رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای) بر اساس خصوصیات جسمی- حرکتی، خصوصیات عقلی- ذهنی، خصوصیات عاطفی و بالاخره خصوصیات اجتماعی شکل‌گرفته‌اند. گروه‌های سنی ESRA، شامل 5 گروه اصلی است که شامل:

• رده 3+ : 3 سالگی و بالاتر
• رده 7+ : 7 سالگی و بالاتر
• رده 12+ : 12 سالگی و بالاتر
• رده 15+ : 15 سالگی و بالاتر
• رده 18+ : 18 سالگی و بالاتر

 امن بودن بازی های استراتژیک

حامد نصیری، پژوهشگر بنیاد بازی‌های رایانه‌ای: هر چند باید نسبت به بازی‌های رایانه‌ای نگاه انتقادی داشت اما بازی‌های استراتژیک نسبت به سایر بازی­ های دیجیتالی امن‌تر محسوب می‌شود و حتی در صورت رعایت نظام سنی توصیه می­ گردد.

5- بازی­ های رایانه ­ای ایرانی که در جهان خریدار داشته است کدامند؟

  37 عنوان بازی ایرانی درآمدزا در فروشگاه های بازی دیجیتال جهان ارائه شده است.

سید حسینی مدیر بنیاد بازی‌های رایانه‌ای: 37 بازی درآمدزا تاکنون در فروشگاه های دیجیتال خارجی انتشار یافته است. این بازی ها پازل(7 عنوان)، Arcade(7 عنوان)، Adventure(6 عنوان)، Action- adventure(6 عنوان)، Action(5 عنوان)، platformer/runner(2 عنوان)، Strategy(2 عنوان)، Shooter­(1 عنوان) ، Driving/Racing (1 عنوان) می­باشد. 18 بازی ساز ایرانی تاکنون بازی درآمدزای خود را در فروشگاه­ های دیجیتال خارجی عرضه کرده اند. (4 شرکت، دانش بنیان هستند.) هر بازی درآمدزای ایرانی به طور میانگین 110000 بار در فروشگاه ­های دیجیتال خارجی دانلود شده است. مجموع درآمد ناخالص حاصل از عرضه بازی­ های ایرانی در فروشگاه­ های دیجیتال خارجی، تاکنون 1235000 دلار بوده است. گفتنی است این درآمد با احتساب سهم تقریبا 30 درصدی فروشگاه­ های دیجیتال خارجی و سهم ناشران غیرایرانی می ­باشد و درآمد خالص بازی­ سازان ایرانی پس از کسر سهم فروشگاه و سهم ناشر قابل محاسبه است.

پژوهش خبری صدا وسیما//مهدی ناجی

* منابع در آرشیو در دسترس است.