رویدادهای مهم منطقه غرب آسیا در هفته گذشته(۱۶الی۲۳ مهر ۱۳۹۵)

پژوهش خبری صدا و سیما: روند پرشتاب رویدادها و تحولات ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک در حوزه ملتهب و بحران­ خیز غرب آسیا، ما را بر آن داشت تا مهم ترین رخدادهای سیاسی منطقه در یک هفته گذشته را در قالب «یادداشت هفته» به صورت اجمالی مرور کنیم و علل و عوامل آشکار و نهان بروز آن رویدادها را مورد واکاوی قرار دهیم.

 افغانستان

گروه تروریستی داعش به هزاران نفر از عزاداران حسینی در زیارتگاه «سخی» در غرب کابل حمله کرد که منجر به کشته شدن 17عزادار شیعه و زخمی شدن بیش از 40 تن شد؛ در بلخ، ولایت شمالی افغانستان نیز در روز عاشورا، عزاداران حضرت اباعبدالله الحسین(ع) شاهد انفجار یک مین جاسازی شده بودند که بر اثر آن 15نفر کشته و بیش از 30 نفر دیگر زخمی شدند.

 بحرین

شیعیان بحرین با هجوم گسترده نیروهای امنیتی به مراسم عزاداری تاسوعا و عاشورا مواجه شدند؛ اما علی­رغم تمام فشارها و یورش‌ها خیابان‌ها را ترک نکردند و به عزاداری پرداختند. مردم همچنین نماز ظهر عاشورا را در کنار خانه شیخ عیسی قاسم رهبر جنبش اسلامی بحرین با شکوه هرچه تمام­تر اقامه کردند.

 سوریه

صحنه سیاسی:

۱ـ دومای روسیه روز جمعه (۱۶مهر) طرحی را تصویب کرد که بر اساس آن نیروی هوایی روسیه تا «زمانی نامعلوم» مجوز حضور در سوریه را خواهد داشت؛ کارشناسان معتقدند تصویب این طرح حاوی پیام سیاسی قوی‌ به آمریکا در خصوص امکان مانور نیروی هوایی آمریکا در آسمان سوریه است.

۲ـ روز شنبه (۱۷مهر) شورای امنیت سازمان ملل درباره دو قطعنامه مربوط به سوریه رأی­گیری کرد که یکی از سوی فرانسه ارائه شده و خواستار توقف حملات هوایی و پروازهای نظامی بر فراز شهر حلب بود، و دیگری که مسکو آن را ارائه داده و خواستار آتش بس در حلب بود؛ شورای امنیت سازمان ملل هر دو قطعنامه پیشنهادی در مورد حلب را رد کرد. در هر دو قطعنامه‌، از طرف‌های درگیر در حلب خواسته شده بود توافق رفع مخاصمه را اجرایی و دسترسی‌های انسانی را فراهم کنند، اما در قطعنامه پیشنهادی پاریس، پیش­شرط اصلی توقف حمله هوایی به حلب بود که روسیه آن را وتو کرد و قطعنامه پیشنهادی مسکو هم به دلیل مخالفت کشورهای غربی، رأی کافی نیاورد. وزارت خارجه روسیه پیشنهاد فرانسه را به شورای امنیت برای ممنوعیت پروازها بر فراز حلب، تلاشی مذبوحانه برای «ایجاد پوشش هوایی برای تروریست‌های جبهه­ النصره» دانست.

۳ـ گروهی از سیاستمداران و شخصیت‌های اجتماعی سوری اعلام کردند با همکاری شماری از شخصیت‌های بارز و تأثیرگذار در عرصه داخلی سوریه و همچنین شخصیت‌هایی از کشورهای عربی از جمله مصر، عراق، لبنان و برخی از کشورهای اروپایی، ائتلافی با نام «ائتلاف متحد برای حمایت از سوریه» تشکیل داده‌اند. هدف این ائتلاف حمایت از نظام و مردم سوریه در رویارویی با نیروها، گروه‌ها و جریان‌هایی است که در دو عرصه داخلی و خارجی علیه این کشور هم­پیمان شده‌اند. «عباس علول» پایه­گذار و رئیس این ائتلاف می­باشد.

۴ـ روز یکشنبه (۱۸مهر) «ایاد مدنی» دبیرکل سازمان همکاری اسلامی در واکنش به وتوی طرح پیشنهادی فرانسه در شورای امنیت، «تروریست‌ها» در حلب را معارضان میانه‌رو خواند و از بمباران مواضع آنان گله کرد؛ او با انتقاد از روسیه مدعی شد که حملات هوایی ارتش روسیه در سوریه مواضع داعش را بمباران نمی‌کند بلکه مواضع معارضان (میانه رو) سوری را هدف قرار می­دهد.

صحنه میدانی:

۱ـ یک منبع نظامی اعلام کرد ارتش سوریه از صبح روز جمعه (۱۶مهر) حملاتی را به مواضع تروریست­ها در شهر حلب آغاز کرده است؛ خبرگزاری «سانا» نیز گزارش داد که نیروهای مقاومت موفق شدند کنترل ارتفاع «الشیخ سعید» را که مشرف بر مناطق «العامریه و السکریه» واقع در شمال کارخانه سیمان حلب است به دست گیرند.

۲ـ از جمعه (۱۶مهر) ظرف ۲۴ ساعت، درگیری میان دو گروه تروریستی تکفیری جندالأقصى و احرارالشام در ریف جنوبی ادلب، ۱۱ کشته از احرارالشام برجا گذاشت.

۳ـ روز شنبه (۱۷مهر) عملیات انتحاری گروه تکفیری داعش در صفوف گروه‌های مسلحی که قصد داشتند از طریق گذرگاه ادنا در استان ادلب وارد خاک ترکیه شوند و از آنجا به شهر مرزی جرابلس بروند، 35 کشته برجا گذاشت. «حسام الإدلبی» معارض سوری مقیم ترکیه در این خصوص گفت: عملیات انتحاری داعش یک اتوبوس حامل عناصر مسلح را حین عبور از گذرگاه مرزی واقع در استان ادلب هدف گرفت که منجر به کشته‌ شدن «شیخ خالد السید» رئیس کمیته موسوم به «شورای عالی قضات» استان حلب و «محمد الفرج» معاون فرماندار خودخوانده حلب و «هشام الخلیفة» از فرماندهان احرارالشام شده است.

گفتنی است «شیخ خالد السید» پیشتر کلیپی تصویری را منتشر کرده و در آن مدعی شده بود حکم دستگیری و بازداشت «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه و دیگر مقامات سوری را صادر کرده است.

اغلب کشته‌های این عملیات عناصر وابسته به گروه‌های فیلق­ الشام و احرارالشام و جبهة­الشامیة هستند.

۴ـ پایگاه خبری «عنب بلدی» وابسته به مخالفان سوری به نقل از یکی از منابع وابسته به احرار الشام نوشت: هفت تن از عناصر احرارالشام هنگام حمله جندالاقصی به شهرک «کفرسجنة» در ریف جنوبی ادلب که به سیطره کامل بر آن منتهی شد، کشته شدند.

۵ـ روز شنبه (۱۷مهر) یک گروه مسلح که مورد حمایت مستقیم آمریکا قرار دارد، به گروه تکفیری «جفش» (جبهه­النصره) پیوست. در این خصوص روزنامه لبنانی «السفیر» در گزارشی از جدایی گروه مسلح موسوم «کتیبه مرکزی دوم» (الکتیبة الثانیة المرکزیة) به سرکردگی «أحمد قسّوم» از گروه تروریستی «لواء صقور الجبل» و پیوستن به «جفش» (جبهه النصره) خبر داد؛‌ جدایی «کتیبه مرکزی دوم» از گروه تروریستی لواء صقور الجبل به این جهت حائز اهمیت است که این گروه و کتیبه از جمله گروه‌های مورد حمایت آمریکا به­عنوان گروه‌های مسلح میانه­رو هستند و از کمک‌های نظامی آمریکا بهره می‌برند. هفته گذشته نیز سه گروه تروریستی «صقور الجبل»،‌ «الفرقة الشمالیة» و «گردان 51» با یکدیگر ملحق شدند و ارتش آزاد ادلب را تشکیل دادند.

۶ـ روز شنبه (۱۷مهر) گروه مسلح ارتش آزاد، با پشتیبانی نیروی هوایی ائتلاف بین­المللی ضد داعش به رهبری آمریکا و برخورداری از حمایت نیروهای ویژه ارتش ترکیه بر منطقه‌ای به مساحت هزار کیلومتر مربع در شمال سوریه سیطره یافت که بدین ترتیب راه برای ترکیه به منظور ایجاد منطقه حائل هموار می­شود.

ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه یکی از مهم­ترین خواسته‌های دولت ترکیه در طول بحران سوریه بوده و هست و تصرف این مساحت قابل توجه از شمال سوریه با توجه به نزدیکی ارتش آزاد به آنکارا گامی مهم و خطرناک در تحقق این خواسته ترکیه به شمار می‌آید.

۷ـ پس از چند روز درگیری‌های سخت و شدید بین ارتش سوریه و گروه‌های تروریستی، سرانجام صبح روز شنبه (۱۷مهر) نیروهای سوری موفق شدند بر شهر راهبردی الهامه و مناطق پیرامون آن سیطره یابند.

۸ـ وزارت دفاع روسیه اعلام کرد شمار شهرک‌ها و مناطق سوری پیوسته به روند آشتی ملی یا مصالحه، از 721 منطقه به 738 منطقه افزایش یافته است.

۹ـ در ادامه نبرد ارتش و نیروهای مسلح سوریه با گروه‌های تروریستی در استان حماه واقع در مرکز سوریه، هشت شهرک و یک فرودگاه از اشغال عناصر مسلح خارج شدند.

۱۰ـ هفته گذشته حومه استان ادلب در شمال سوریه شاهد درگیری‌های بی‌سابقه‌ای بین گروهک‌های تروریستی «احرار الشام» و «جندالاقصی» بود که چند روز به طول انجامید. بعد از اینکه تلاش برای رایزنی و مذاکره میان این دو گروه با شکست مواجه شد، دو گروه عملیات‌های آدم­ربایی و قتل یکدیگر را در پیش گرفته‌اند. درگیری‌های جندالاقصی و احرارالشام بعد از حمله جندالاقصی به پایگاه احرارالشام در شهر خان شیخون و تصرف پایگاه این گروهک و به قتل رساندن شماری از نیروهای آن­ها آغاز شد و گرچه گروهی از «ابناء الشام» برای پایان دادن به درگیری‌ها وارد عمل شده بودند اما درگیری‌ها چند روز میان گروهک‌های احرار­الشام و جندالاقصی ادامه پیدا کرد.

۱۱ـ منابع معارضان سوری اعلام کردند سرکرده گروهک تروریستی جبهه فتح­ الشام (جبهه­ لنصره سابق) هیأتی از نیروهای نظامی خود را برای حل اختلافات احرارالشام و جندالاقصی اعزام کرده بود اما ادامه درگیری‌ها به مختل شدن روند گفت‌وگوها و پایان بدون نتیجه آن منجر شد.

۱۲ـ روز دوشنبه (۱۹مهر) دولت سوریه اعلام کرد که تمایل دارد برای حفظ جان افراد غیر نظامی در شهر حلب اقدامات مهمی را انجام دهد، لذا افراد مسلح به همراه سلاح شخصی خود و افراد غیر نظامی که تمایل به خروج از شرق حلب را دارند می‌توانند این کار را انجام دهند و دولت نیز تأمین امنیت آنان را تضمین می‌کند.

دولت سوریه همچنین تأکید کرد که افراد مسلح میتوانند با سلاح شخصی خود به مناطق دیگری که تمایل دارند، بروند و افراد زخمی و آسیب دیده از شرق حلب خارج و به آنان امدادرسانی پزشکی صورت گیرد.

۱۳ـ گروه تروریستی داعش روز دوشنبه (۱۹مهر) خبر کشته شدن «ابومحمد الفرقان» مسئول اطلاع ­رسانی خود را در سوریه تأیید کرد. آمریکایی‌ها ماه گذشته این خبر را منتشر کرده بودند. الفرقان در سمت وزیر اطلاع ­رسانی داعش از اختیارات بسیار وسیعی برخوردار بود که از جمله آن­ها می‌توان به وادار کردن حاکمان شرع محلی به تکفیر طالبان و القاعده و... اشاره کرد.

۱۴ـ روز سه ­شنبه (۲۰مهر) گروه­های تروریستی تحت حمایت ترکیه در شمال لاذقیه در عملیات جدید و شدید خود به نام «غزوه عاشورا» شکست سختی از ارتش سوریه متحمل و مجبور به عقب‌نشینی شدند. عملیات «غزوه عاشوراء» از روز دوشنبه آغاز شده و هدف آن پس‌گرفتن همه نقاطی بود که ارتش سوریه طی چند ماه گذشته در شمال لاذقیه آزاد کرده بود. در ابتدا گروه ­های مسلح پیشروی قابل‌ ملاحظه‌ای به دست آورده بودند؛ گروه­ های «الویة صقور الشام»، «جبهة فتح الشام» (جبهة النصره/جفش)، فیلق الشام، «الفرقة الساحلیة یک و دو»، «جیش النصر»، «حرکة شام الاسلام»، «حرکة انصار الدین» و «حرکة احرار الشام» از جمله گروه­ های حاضر در این عملیات بودند که متحمل شکست سختی از ارتش سوریه شدند.

۱۵ـ ناوهای نیروی دریایی روسیه روز سه­ شنبه (۲۰مهر) در سواحل سوریه، اجساد زنان و کودکانی را که توسط تروریست‌ها در سوریه به قتل رسیده بودند، به صورت شناور روی آب­های مدیترانه پیدا کردند.

۱۶ـ تروریست‌های مخالف دولت سوریه روز سه‌شنبه (۲۰مهر) همزمان با برگزاری مراسم تاسوعاسه گلوله خمپاره به اطراف حرم حضرت رقیه (س) شلیک کردند؛ اما مراسم شب عاشورا و آیین شیرخوارگان در حرم حضرت رقیه(س) برگزار شد و در شب عاشورا جمعیت زیادی در داخل و بیرون حرم حضور یافتند.

۱۷ـ آمریکا و عربستان سعودی توافق کرده­ اند که تا قبل از حمله نیروهای عراقی به موصل، به عناصر داعش اجازه دهند تا از این شهر خارج و به سوریه منتقل شوند؛ بر اساس این توافق، بیش از 9 هزار داعشی با هدف سیطره بر دو شهر «دیرالزور» و «تدمر» از موصل به سمت مناطق شرقی سوریه منتقل خواهند شد.

۱۸ـ وزارت خارجه روسیه اعلام کرد روز چهارشنبه (۲۱مهر) سفارت این کشور در دمشق هدف حمله خمپاره‌ای قرار گرفته است.

۱۹ـ ساکنان شهرک‌های «فوعه» و «کفریا» برای دومین سال متوالی مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان را در محاصره تکفیری‌ها و تروریست‌ها برگزار کردند. یک سال و نیم است که استان ادلب سقوط کرده و دو شهرک شیعه نشین الفوعه و کفریا از مارس 2015 تاکنون در محاصره کامل تروریست‌های تکفیری است. شیعیان از سوی تکفیری‌های النصره مرتد شناخته شده‌اند.

۲۰ـ گروه‌های تروریستی احرارالشام، نورالدین زنکی و فیلق­ الشام از ادغام با یکدیگر و ایجاد تشکیلات واحدی خبر دادند؛ نمایندگان این سه گروه تروریستی اخیراً در یکی از قرارگاه‌های نورالدین زنکی در محله‌های شرقی حلب گرد هم آمدند تا ساختار تشکیلات جدید خود را که ظرف یک هفته آینده اعلام موجودیت می‌کند، بررسی کنند.

همزمان «ابوماریا القحطانی» از فرماندهان جبهه فتح الشام (جفش) نیز سلسله نشست‌هایی را با عناصر گروه‌های کوچک تروریستی برپا کرده تا ادغام آن­ها با گروه جفش تحت فرماندهی «ابومحمد الجولانی» را اعلام کند؛ این امر از رقابت بین احرارالشامو فتح الشام بر سر توسعه گستره تحت نفوذ خود در مناطق شمال سوریه حکایت دارد. منابع محلی در مناطق حضور تروریست‌ها تأکید کرده­اند هر یک از دو فرماندهی احرارالشام و جبهه فتح الشام تلفات سنگین در برهه اخیر را موجب ضروری شدن اتحاد بین یکدیگر دانسته‌اند.

۲۱ـ گروه‌های تروریستی احرار الشام و فتح الشام درباره مشروعیت شرکت در ائتلاف شبه نظامیان تحت فرماندهی دولت ترکیه که به بهانه مبارزه با تروریسم عملیات موسوم به سپر فرات را در شمال سوریه به راه انداخته است، اختلافات زیادی دارند. احرارالشام حضور خود را در این ائتلاف علنی کرده در حالیکه جبهه فتح الشام با صدور بیانیه‌ای جنگ در کنار ارتش ترکیه را حرام خوانده است.

۲۲ـ منابع جهادی معتقدند ائتلاف سه گانه احرار، زنکی و فیلق ضربه دردناکی به تروریست‌های جیش الفتح خواهد بود؛ گروهی که در بیست و هفتم آوریل گذشته با صدور بیانیه‌ای از پیوستن زنکی و فیلق به جیش الفتح خبر داده بود تا بدین ترتیب جیش الفتح با از دست دادن این 2 گروه از عناصر خود نسبت به پیوستن عناصر دیگری به ائتلاف احرار نگران باشد.

گفتنی است تشکیل ائتلاف احرار با حمایت مالی عربستان انجام شده به شکلی که آل سعود اخیراً مقادیر زیادی تسلیحات را از طریق خاک ترکیه به آن­ها رسانده و برای آنکارا نیز همکاری با ریاض در حمایت از تروریست‌های شمال سوریه، به تشدید عملیات متجاوزانه در شمال سوریه کمک خواهد کرد.

۲۳ـ «حمیدی الدهام» رئیس کانتون الجزیره در حکومت خودمختار اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه طی تماس‌های فشرده با «صالح مسلم» رهبر این حزب و مسعود بارزانی، رئیس منطقه کردستان عراق از آن­ها خواسته برای آزادی 20 نیروی جیش الصنادید که سه­ شنبه گذشته توسط نیروهای آسایش در شهرک معبده در ریف شمال شرقی حسکه بازداشت شده‌اند مداخله کند. گفتنی است سه شنبه گذشته (۲۰مهر) پس از آنکه پلیس نظامی شبه نظامیان کُرد با حمله به روستا قصد سربازگیری اجباری از بین جوانان و بردن آن­ها به پادگان‌های وابسته به حزب اتحاد دموکراتیک را داشتند، درگیری‌های شدیدی بین یگان‌های کُرد و آسایش از یک سو و گروهی موسوم به جیش الکرامه وابسته به شبه نظامیان جیش الصنادید از سوی دیگر در روستای تل مشحن در نزدیکی معبده صورت گرفت.

درگیری‌های منطقه تل مشحن نخستین درگیری بین جیش الصنادید و شبه نظامیان کُرد است چون دو طرف متحد یکدیگر محسوب می‌شدند و با هم علیه داعش در مناطق شرق و جنوب حسکه مبارزه می‌کردند اما رسانه‌های کُرد جیش الصنادید را به طرفداری از دولت سوریه متهم می‌کنند.

۲۴ـ نیروهای مقاومت روز جمعه (۲۳مهر) کنترل شهرک راهبردی «الدیرخبیة» را به صورت کامل به دست گرفتند؛ این شهرک یکی از مهم­ ترین شریان‌های امدادرسانی به تروریست‌های جبهه­ النصره در ریف دمشق است.

 عراق

صحنه سیاسی:

۱ـ «ناظم الاسدی» از فرماندهان «الحشد الشعبی» اعلام کرد نیروهای پیشمرگه (نیروهای منطقه کردستان عراق) مشارکت محدودی در عملیات آزادسازی موصل خواهند داشت؛ وی همچنین تأکید کرد: ما با هر نیروی غیر قانونی (و غیر عراقی) در موصل مانند تروریست‌های داعش برخورد خواهیم کرد.

۲ـ مولود چاووش‌اوغلو وزیر خارجه ترکیه روز جمعه (۱۶مهر) اعلام کرد کشورش قصد دارد عملیات آزادسازی موصل مرکز داعش در عراق را با مشارکت نیروهای محلی آغاز کند؛ وی در اظهاراتی مداخله جویانه ادعا کرد حضور نیروهای بسیج مردمی عراق (الحشد الشعبی) در عملیات موصل، سرانجام صلح آمیزی نخواهد داشت بلکه باید از نیروهای تحت آموزش ترکیه در پایگاه نظامی «بعشیقه» در شمال موصل استفاده کرد.

۳ـ «قیس الخزعلی» رهبر گروه مقاومت «عصائب اهل الحق» عراق روزجمعه (۱۶مهر) اعلام کرد که به اردوغان و نیروهای وی اجازه مشارکت در عملیات آزادسازی موصل را نمی­دهند. وی تأکید کرد اردوغان و نیروهای ارتش ترکیه قادر به همراهی با الحشدالشعبی در آزادسازی موصل نیستند و نیروهای بسیج مردمی سناریوی تقسیم موصل را نقش بر آب می­ کنند، همانطور که توطئه­ های سابق در الانبار و صلاح الدین را خنثی کردند. الخزعلی افزود: الحشد الشعبی در موصل پیروز خواهد شد و در آن باقی خواهد ماند.

۴ـ فراکسیون عشایر عراق در پارلمان این کشور با صدور بیانیه­ای از دولت خواست تا هر اقدامی برای بیرون راندن نظامیان ترکیه از شمال عراق انجام دهد و اعلام کرد که عشایر عراق آماده هستند این کار را انجام دهند؛ در این بیانیه آمده: فراکسیون و عشایر عراق به اتفاق، تصمیم پارلمان ترکیه جهت تمدید حضور نظامیان این کشور در عراق و سوریه و سخنان خصمانه اردوغان را که با هدف چند تکه کردن جامعه است محکوم می‌کنند.

۵ـ ابراهیم الجعفری وزیر خارجه عراق روز جمعه (۱۶مهر) در تماس تلفنی با «احمد ابوالغیط» دبیر کل اتحادیه عرب، از وی خواست در برابر دخالت نظامی ترکیه در شمال عراق موضعی اتخاذ کند. احمد ابوالغیط نیز با انتقاد از اقدام ترکیه، تصریح کرد که اتحادیه عرب از امنیت، وحدت و ثبات عراق حمایت و دخالت در امور داخلی این کشور را محکوم می‌کند. وی تأکید کرد که این اتحادیه تمام تلاش و گفت‌وگوهای خود با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را برای فشار به دولت ترکیه به کار خواهد گرفت تا به دخالت نظامی در این کشور پایان دهد.

۶ـ حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق که بعد از ظهر روز یکشنبه (۱۸مهر) در کربلا با خبرنگاران سخن می‌گفت بار دیگر تأکید کرد که هرگز اجازه مشارکت نیروهای ترکیه در عملیات موصل داده نخواهد شد.

۷ـ روز دوشنبه (۱۹مهر) پس از صدور رأی دادگاه عالی فدرال (دادگاه قانون اساسی) مبنی بر غیر قانونی بودن حذف پست معاونان رئیس‌جمهوری، مقتدی صدر رهبر جریان صدر از مردم خواست تا پس از عاشورا مقابل ساختمان این دادگاه تجمع کنند. مقتدی صدر همچنین در اعتراض به ناقص بودن کابینه (سه وزارتخانه وزیر ندارند) فراکسیون پارلمانی «ائتلاف ملی» را تهدید به خروج از این ائتلاف و توقف گفت‌و‌گوها کرد.

۸ـ روز سه­ شنبه (۲۰مهر) رئیس جمهور ترکیه با بیان اینکه ارتش ترکیه بدون گرفتن اجازه از نخست وزیر عراق در عملیات آزادسازی موصل شرکت خواهد کرد، گفت حیدرالعبادی باید حدود خودش را بداند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد ارتش کشورش همانند آنچه که در جرابلس انجام دادند، در عملیات آزادسازی موصل هم شرکت می‌کنند و نیاز به اجازه نخست وزیر عراق ندارند.

۹ـ روز سه­ شنبه (۲۰مهر) نخست وزیر عراق در واکنش به اظهارات رئیس جمهور ترکیه خطاب به اردوغان گفت: قطعاً ما دشمن تو نیستیم، اما اراضی عراق را با عزم و اراده مردان خود آزاد خواهیم کرد، نه از طریق اسکایپ و پیام ویدئویی.

۱۰ـ روز سه­ شنبه (۲۰مهر) هیأت کاروان‌ها و موکب‌های حسینی (علیه‌السلام) استان دیالی عراق با اعلام دایر شدن 672 هیأت و موکب حسینی برای پذیرایی و استقبال از عزاداران در آستانه عاشورا، این رقم را در تاریخ استان بی‌سابقه خواند. دیوان وقف شیعه در دیالی عراق اعلام کرد تعداد کل موکب‌های حسینی 672 عدد است که 75 عدد آن در منطقه التحریر در بعقوبه (مرکز استان) است که یکی از مقرهای اصلی القاعده و داعش به شمار می‌رفت؛ همچنین40 موکب اهل سنت در دیالی عراق بر پا شده است که اهالی این استان، وجود این موکب‌ها را پیام وحدت مردم اهل سنت و شیعه می­دانند.

۱۱ـ فراکسیون سازمان بدر عراق در پارلمان این کشور روز چهارشنبه (۲۱مهر) در بیانیه‌ای به ترکیه هشدار داد که یا نیروهایش را از عراق خارج می‌کند و یا اینکه جنازه آن‌ها به ترکیه باز خواهند گشت.

۱۲ـ روز جمعه (۲۳مهر) نمایندگان پارلمان و مسئولین بسیج مردمی عراق با بیان اینکه کاسه صبر دولت و ملت عراق در برابر هتاکی‌ و تجاوز ترکیه علیه حاکمیت کشورشان به سر آمده اعلام کردند: رزمندگان عراقی نیروهای اردوغان را هدف آسان موشک‌های خود می‌بینند.

۱۳ـ وزارت‌ خارجه عراق روز جمعه (۲۳مهر) در بیانیه‌ای به اظهارات اخیر عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان واکنش نشان داد؛ در این بیانیه آمده است: سخنان وزیر خارجه سعودی ارزشی ندارد؛ الحشد الشعبی فخر مردم عراق است و در پیروزی‌های دولت و مردم عراق علیه گروه­ های داعش سهیم است. وزارت خارجه عراق افزوده است: این گروه­ های تروریستی از آن سوی مرزها می‌آیند و همگی می‌دانند که از لحاظ مالی و فرهنگی از سوی چه کشورهایی تغذیه می‌شوند.گفتنی است عادل الجبیر بار دیگر در اظهاراتی با حمله به الحشد الشعبی این گروه را یک گروه طایفه­ ای خوانده و از دولت عراق خواسته بود تا مانع از حضور الحشد الشعبی در عملیات موصل شود.

۱۴ـ عربستان سعودی «عبدالعزیز الشمری» را به ­عنوان کاردار خود در عراق به جای «ثامر السبهان» سفیر سابق منصوب کرد؛ در پی اقدام عربستان سعودی برای اعزام کاردار به جای سفیر به بغداد، پیش­بینی می‌شود عراق نیز سطح رابطه دیپلماتیک خود را از سفیر به کاردار تقلیل دهد.

۱۵ـ «عمار حکیم» رهبر ائتلاف ملی عراق نشست چند کشور در یکی از کشورهای مجاور (عربستان) برای بررسی وضعیت عراق آن هم بدون حضور هیچ نماینده­ای از ملت و دولت عراق را عیب و ننگ خواند؛ وی تصریح کرد این مسئله تجاوز آشکار به حاکمیت ملی و کرامت عراق است و از ترکیه خواست که صبر مردم عراق را آزمایش نکند.

صحنه میدانی:

۱ـ روز جمعه (۱۶مهر) یک منبع امنیتی وابسته به مرکز فرماندهی الانبار اعلام کرد که منطقه «تل اسود» واقع در غرب الرمادی در جزیره هیت آزاد و پرچم عراق بر بام یکی از ساختمان‎های دولتی نصب شد.

۲ـ روز شنبه (۱۷مهر) اولین گروه‌های الحشدالشعبی در پایگاهی در نزدیکی موصل برای آغاز عملیات آزادسازی این شهر مستقر شدند یک منبع میدانی احتمال داد که عملیات آزادسازی موصل پس از ماه محرم آغاز شود.

۳ـ نیروهای بسیج مردمی بار دیگر به یگان‌های نظامی ترکی که در پایگاه بعشیقه در جنوب موصل مستقر هستند هشدار دادند که هدف آتش نیروهای عراقی قرار خواهند گرفت؛ این در حالی است که ترکیه با بی اعتنایی به همه اعتراض‌ها از مشارکت نیروهایش در عملیات موصل سخن گفته است.

«جواد الطلیباوی»، یک فرمانده بسیج مردمی شعار نیروهای بسیج مردمی را در نبرد موصل «یا منصور امت» خواند.

۴ـ روز یکشنبه (۱۸مهر) یک منبع امنیتی در استان نینوا مدعی شد که ائتلاف آمریکایی ضد داعش، بزرگترین کارگاه ساخت مواد منفجره و تجهیز خودروهای انتحاری را در شهر موصل در محله «التأمیم» بمباران کرده‌اند که در پی آن 21 تروریست داعشی کشته شده‌اند؛ وی افزود: صدای انفجار در تمامی مناطق موصل شنیده شد و دود غلیظ و شعله‌ها تا ساعت‌ها ادامه داشت و عناصر داعش تمام راه­ های منتهی به محله «التأمیم» را مسدود کردند.

۵ـ سرتیپ ستاد «اسماعیل المحلاوی» فرمانده عملیات آزادسازی الانبار عراق، روز سه­شنبه (۲۰مهر) از آزادی منطقه «جزیرة هیت» در غرب این کشور خبر داد. عملیات آزادسازی منطقه «جزیرة هیت» که از نیمه سال 2014 تحت کنترل عناصر داعش در آمده بود، از سه هفته پیش با حضور نیروهای امنیتی و عشایر آغاز شد. المحلاوی گفت که علاوه بر یگان هوایی و توپخانه عراق، ائتلاف آمریکا موسوم به ائتلاف ضد داعش نیز در این عملیات شرکت داشته است.

۶ـ 58 عضو گروه تروریستی داعش که قصد داشتند همراه با ورود ارتش عراق برای درگیری در موصل، با نیروهای عراقی همکاری کنند، لو رفتند و همه آن‌ها کشته شدند. در بین این افراد، معاون محلی ابوبکر البغدادی نیز حضور داشت اما منابع امنیتی از فاش کردن اسم او خودداری کرده‌اند چون ترس از به خطر افتادن جان خانواده‌اش وجود داشت. تروریست‌های داعش برخی از آن‌ها را در رودخانه غرق کردند و برخی دیگر را با گلوله کشتند و در گورهای دسته‌جمعی خاک کردند.

۷ـ روز جمعه (16مهر) رزمندگان مقاومت اسلامی نُجَباء عراق به مواضع تروریست‌ها در منطقه «الشیخ سعید»‌ واقع در جنوب حلب حمله کردند و ضمن هلاک کردن بیش از ۳۰ تکفیری، هشت نفر از آنان را نیز اسیر نمودند. بارزترین تروریست‌های فعال در این منطقه ــ که در ارتفاعات قرار گرفته است ــ از اعضای گروهک‌های «الجبهه الشامیه» زیر مجموعه ارتش آزاد و «فیلق الشام» زیر مجموعه جبهه النصره هستند که پس از این حمله، از مواضع نخستین خود عقب نشینی کردند؛رزمندگان مقاومت اسلامی نُجَباء در این عملیات توانستند پنج نفر از تروریست‌های تکفیری را به اسارات درآورند که پس از آن در اختیار واحد «رسانه جنگ» این گروه قرار گرفتند و اعترافات آنان به صورت تصویری ثبت و ضبط شد.

  عربستان

صحنه سیاسی:

۱ـ پس از بمباران فجیع و کشتار در یک مراسم عزا در شهر صنعاء از سوی هواپیماهای سعودی، و کشته و زخمی شدن بیش از 900 نفر، ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی دستور داده است تا مجروحان این حادثه برای مداوا به خارج از یمن منتقل شوند؛ البته در دستور پادشاه سعودی نیامده که سعودی‌ها چگونه می‌توانند مجروحان را از صنعاء خارج کنند.

۲ـ پس از بمباران وحشیانه مراسم عزاداری صنعا، کاخ سفید با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که «بازبینی فوری» از حمایت واشنگتن از عربستان در یمن را آغاز کرده است؛ پس از آن بلافاصله عربستان سعودی اعلام کرد قصد دارد درباره حملات ائتلاف تحت حمایت خود در یمن، تحقیقاتی انجام دهد. ائتلاف تحت رهبری عربستان نیز با صدور بیانیه‌ای گفت که ما از گزارش­های مربوط به بمباران «تأسف‌بار و دردآور» صنعاء آگاه هستیم.

۳ـ آمریکا و عربستان سعودی توافق کردند که تا قبل از حمله نیروهای عراقی به موصل، به عناصر داعش اجازه بدهند تا از این شهر خارج و به سوریه منتقل شوند؛ بر اساس این توافق، بیش از 9 هزار داعشی‎ با هدف سیطره بر دو شهر «دیرالزور» و «تدمر» از موصل به سمت مناطق شرقی سوریه منتقل خواهند شد.

۴ـ روز یکشنبه (۱۸مهر) «عبدالله المعلمی» نماینده عربستان در سازمان ملل در واکنش به رأی مثبت مصر به طرح پیشنهادی روسیه در شورای امنیت درباره حلب گفت برای کسانی که به طرح روسیه رأی مثبت داده‌اند تأسف می‌خورد. با وجود اینکه شنبه شب (۱۷مهر) دو طرح پیشنهادی فرانسه و روسیه در خصوص حلب در شورای امنیت رأی نیاورد، عبدالله المعلمی که از طرح فرانسه حمایت می‌کرد، تصمیم نماینده مصر برای دادن رأی مثبت به طرح روسیه را دردناک توصیف کرد.

۵ـ دوشنبه 9 اکتبر 2016 (۱۹مهر) هیأت نمایندگی دائم عربستان، نامه‌ای به شورای امنیت تسلیم کرد که در آن از حمله‌ای که به تالار بزرگ در صنعاء (محل برگزاری مراسم ترحیم پدر وزیر کشور یمن) انجام شده، عمیقاً ابراز تأسف کرد. عربستان در این نامه مسئولیت حادثه را بر عهده نگرفته و صرفاً تأکید کرده که به قانون حقوق بشر و قانون بین‌المللی در حوزه حقوق بشر احترام می‌گذارد.

۶ـ روز دوشنبه (۱۹مهر) شرکت دولتی آرامکو عربستان به مصر اعلام کرد که نمی‌تواند به تعهد خود برای تأمین نیازهای نفتی مصر پایبند باشد و توافق فروش اقساطی سوخت به مصر را فسخ می‌کند. در پی بحران اقتصادی در عربستان و دو روز پس از رأی مصر به پیش‌نویس قطعنامه روسیه درباره سوریه در شورای امنیت، ریاض تأمین نیازهای نفتی مصر را متوقف می‌کند. بر اساس توافق 23 میلیارد دلاری شرکت آرامکو وشرکت عمومی نفت مصر که در سفر سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان به مصر امضا شد، قرار بود مصر ماهانه 400 هزار تنگازوئیل و 200 هزار تن بنزین و 100هزار تن سوخت‌های دیزلی از عربستان خریداری کند و هزینه آن را در طول 15سال با سود 2 درصد پرداخت کند.

 فلسطین اشغالی

صحنه سیاسی:

۱ـ نیروی هوایی رژیم صهیونیستی اعلام کرده به خاطر وضعیت بغرنج منطقه در پی افزودن هواپیماهای تجسسی جدید به ناوگان فعلی خود که «گالف استریم» نام دارد، بر آمده و دلیل آن نیز تغییرات منطقه است. یک مقام نیروی هوایی ارتش اسرائیل تنها با ذکر حضور نیروهای خارجی در سوریه که وضعیتی پیچیده دارد، اعلام کرد: «اینک نیاز به تغییر سریع داریم».

۲ـ سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو)، طرحی را به تصویب رساند که در آن بر خلاف ادعای رژیم صهیونیستی، هرگونه ارتباط میان قوم یهود با قبه الصخره در بیت المقدس تکذیب شده است. این طرح با رأی مثبت بیست و چهار کشور به تصویب رسید اما شش کشور از جمله آمریکا و انگلیس به آن رأی منفی دادند ضمن اینکه بیست و شش کشور نیز از رأی دادن به آن خودداری کردند.

صحنه میدانی:

۱ـ یک روز پس از تصرف کشتی امدادرسان زیتونه توســط نظامیان رژیم صهیونیستی، خبر رسید کشتی امدادرسان «أمل2» به منظور شکست محاصره غزه به راه افتاده است؛ گفتنی است کشتی زیتونه که سیزده زن فعال حقوق بشر را بر عرشه داشت، سفر خود را از بندر بارسلونای اسپانیا آغاز کرده و هدف از این سفر زنده کردن نام غزه در بین مردم سراسر جهان اعلام شده بود.

 لبنان

صحنه سیاسی:

سید حسن نصرالله در شب هفتم محرم با حضور در جمع عزاداران حسینی درباره آخرین تحولات منطقه به ایراد سخنرانی پرداخت؛ او در مورد جنایت سعودی­ ها در صنعا گفت: ملت مظلوم یمن بر رژیم وحشی، خون­ریز، قاتل و تروریست سعودی پیروز خواهد شد. او در ادامه سخنرانی در جمع مردم بیروت تصریح کرد: آمریکا با داعش می‌خواهد بر محور شرقی سوریه مسلط شود و محور شمالی را به دست ترکیه بدهد؛ سید حسن نصرالله تأکید کرد سوریه محور مقاومت بوده، هست و خواهد بود؛ نصرالله با بیان اینکه مواضع حزب‎الله درباره ریاست جمهوری لبنان ثابت بوده و هست، گفت: گزینه ریاست جمهوری حزب الله از ابتدا مشخص بود و آن حمایت از کاندیداتوری «میشل عون» است.

 مصر

صحنه سیاسی:

هم­زمان با تشدید تنش در روابط مصر و عربستان به خصوص اختلاف دیدگاه درمورد بحران سوریه،‌ روزنامه الوطن مصر به قلم «عبدالوهاب عیسی» نوشت: عربستان از جبهة النصره و گروه­ های تروریستی در سوریه علیه دولت این کشور حمایت مستقیم مالی و نظامی می‌کند.

  نیجریه

ارتش نیجریه شب عاشورا مسجد شیعیان در شهر کادونا در مرکز این کشور را محاصره کرد و ظهر عاشورا نیز با گلوله‌های جنگی به سوی عزاداران شلیک کرد و عزاداران را به خاک و خون کشید. گفته می­ شود در این حملات20 نفر شهید شدند. پلیس و ارتش نیجریه به این هم اکتفا نکردند و مرکز اسلامی شهر کادونا را به آتش کشیدند. در شهر «فونتوا» نیز نیروهای امنیتی نیجریه برای مقابله با صفوف عزاداران از گاز اشک‌آور و گلوله‎‌های جنگی استفاده کردند. نیروهای نظامی نیجریه، شامگاه دوشنبه و در شب تاسوعای حسینی هم دست‌کم 15 عضو جنبش اسلامی نیجریه را در کادونا بازداشت کردند.

 یمن

صحنه سیاسی:

۱ـ در یمن ده‌ها هزار نفر از شهروندان به دعوت رهبر جنبش انصارالله برای شرکت در راهپیمایی عظیم عاشورایی لبیک گفتند. شرکت‌کنندگان پرچم‌های یمن و پارچه نوشته‌هایی در مخالفت با سیاست‌های آمریکا در منطقه و در محکومیت تجاوز و کشتارهای عربستان علیه یمن در دست داشتند.

۲ـ ابعاد جنایت سعودی­ ها در حملات مرگبار شنبه گذشته (۱۶مهر) در صنعا به حدی فجیع بود که سازمان ملل هم به این جنایت ریاض واکنش نشان داد؛ جیمی مک گلدریک هماهنگ­ کننده امور بشردوستانه سازمان ملل در یمن در بیانیه‌ای که اواخر وقت روز شنبه (۱۶مهر) منتشر شد حمله ائتلاف سعودی به مراسم ختم در صنعا را محکوم کرد و گفت که فعالان در زمینه ارائه کمک‌های انسان دوستانه در یمن، به شدت از این حمله شوکه و خشمگین شده‌اند.

۳ـ طبق آخرین اخبار در حمله جنگنده‌های سعودی به مراسم ختم پدر وزیر کشور یمن مرگ 110 نفر تأیید شده است؛ بر اساس این خبر 610 نفر نیز زخمی شده‌اند، 150 نفر مفقود شده و اجساد تکه پاره زیادی وجود دارد که هنوز شناسایی نشده و احتمال افزایش آمار قربانیان وجود دارد.

۴ـ برخی منابع یمنی تحت حمایت عربستان سعودی در تبلیغاتی منفی علیه ایران به «الشرق الاوسط» اعلام کردند که حدود 40 کشتی جنگی ایران روز چهارشنبه (۲۱مهر) آب­های قلمرو یمن را نقض کردند. این منابع مدعی شدند که به احتمال خیلی زیاد، این کشتی‌های جنگی در حال قاچاق تسلیحات برای جنبش انصارالله یمن و انتقال نیرو از برخی کشورهای آفریقایی برای پیوستن به نیروهای انصارالله می‌باشند.

۵ـ باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا روز جمعه (۲۳مهر) با ارسال نامه‌ای به کنگره، حمله موشکی این کشور را به مناطقی در یمن تأیید کرد. اوباما در این نامه خطاب به «پائول رایان» رئیس مجلس سنا نوشته است: در این حملات سایت‌های راداری مستقر در مناطق تحت کنترل انصارالله هدف قرار گرفته و نابود شده‌اند.

صحنه میدانی:

۱ـ شنبه هفته پیش (۱۷مهر) عربستان چهار بار صنعا را بمباران کرد؛ دو حمله مستقیماً تالار بزرگ برگزاری مراسم صنعا را هدف قرار داد در حالی که مراسم ختم پدر «جلال الرویشان» وزیر کشور یمن و رئیس دفتر علی عبدالله صالح در آن در حال برگزاری بود؛ در این حملات ده­ ها نفر کشته و زخمی شدند. شماری از مسئولان بلندپایه یمنی نیز در میان قربانیان بودند؛ «عبد القادرهلال» شهردار صنعا در میان کشته شدگان بود. علی الجائفی فرمانده نظامی وابسته به انصارالله و علی الحمزی فرمانده گردان 63 انصارالله نیز در این حمله کشته شدند. بر اساس این خبر جلال الرویشان وزیر کشور نیز در این حادثه زخمی شد.

۲ـ جنگنده‌های ائتلاف عربی- سعودی منزل فرزندان شیخ «مجاهد ابو شوارب» از رهبران نظامی و قبیله‌ای یمنی در شهر ذیبین در استان عمران را هدف قرار دادند. بر اساس گزارش منابع محلی خانه شیخ مجاهد نُه بار مورد هدف حمله هوایی عربستان قرار گرفت.

۳ـ روز شنبه (۱۷مهر) پارلمان یمن خواستار مداخله شورای امنیت و پارلمان عربی برای توقف تجاوزات سعودی و لغو محاصره دریایی، هوایی و زمینی شد. نمایندگان پارلمان یمن از شورای امنیت خواستند تا به کشورهای عضو ائتلاف سعودی برای توقف حملات سعودی و لغو محاصره دریایی، هوایی و زمینی فشار بیاورد.

۴ـ روز یکشنبه (۱۸مهر) ارتش یمن در پاسخ به جنایت روز شنبه عربستان در صنعا، پایگاه‌های نظامیان سعودی در الخوبه در جازان را موشک باران کرد که منجر به کشته شدن 20 نظامی سعودی و زخمی شدن ده‌ها تن دیگر شد.

۵ـ روز دوشنبه (۱۹مهر) یگان موشکی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن اعلام کرد موشک بالستیک برکان-1 به پایگاه هوایی ملک فهد در منطقه طائف در جنوب عربستان اصابت کرده و تأکید نمود این موشک با دقت بالا به هدف اصابت و خسارت‌های بالایی ایجاد کرده است.

۶ـ یک سخنگوی پنتاگون روز دوشنبه هفته گذشته (۱۹مهر) درگفت‌وگو با رویترز اعلام کرد که ناوشکن موشک‌انداز نیروی دریایی آمریکا در سواحل الحدیده یمن هدف یک حمله موشکی ناکام قرار گرفته است. این سخنگوی پنتاگون مدعی شد این حمله موشکی از بخشی از یمن که تحت کنترل نیروهای انصارالله قرار دارد انجام شده است. در مقابل انصارالله و ارتش یمن هرگونه دست داشتن در این اقدام مشکوک را رد می‌کنند. عجیب اینکه یک خبرنگار عربستانی به نام «فهد کاملی» و خبرگزاری سعودی «اخبار 24» قبل از اعلام اینکه اعلام شود به سمت ناو آمریکایی شلیک شده است، در خبر فوری اعلام کرده بودند که نیروی دریایی عربستان یک کشتی ایرانی را که برای حوثی‌ها سلاح می‌برد هدف قرار دادند؛ اما اندکی بعد توئیت خود را پاک کردند.

این دو توئیت این حدس را به ذهن متبادر می‌کند که شاید نیروی دریایی عربستان به گمان اینکه کشتی ایرانی را هدف گرفته، به سمت ناو آمریکایی شلیک کرده است.

۷ـ نیروهای آمریکایی بامداد پنج‌شنبه (۲۲مهر) مراکز راداری یمن را با موشک‌های کروز «توماهاک» هدف قرار دادند و سه مرکز راداری در مناطق تحت کنترل ارتش یمن در سواحل دریای سرخ یمن را نابود کردند. به نقل از مقامات وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون)، این اقدام در پاسخ به دو رویداد اخیر شلیک موشک‌های ارتش یمن به سمت ناوهای آمریکایی صورت گرفته است.

مقامات آمریکایی مدعی شده‌اند که طی یک هفته گذشته ناوهای آمریکایی در نزدیکی با‌ب‌المندب دو مرتبه هدف حمله موشکی قرار گرفته­اند. موشک‌های شلیک شده، به ناوها برخورد نکرده اما این کشتی‌ها را به اقدامات دفاعی مجبور کرده‌اند. پنتاگون می‌گوید حملات موشکی آمریکا علیه مواضع راداری ارتش یمن، اقدامی تدافعی بوده و ارتباطی با بحران جاری در یمن ندارد.

۸ـ توپخانه ارتش و کمیته‌های مردمی این کشور طی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه (۲۱و ۲۲مهر) توانست استحکامات ارتش متجاوز سعودی را در مناطق «المصفق»، «المحروق» و کوه‌های «العقبه» در «جیزان» و مراکز تجمع سعودی‌ها در منطقه «القرن» و «الخوبه شمالی» هدف قرار دهد. نیروهای یمنی در این حملات، با موشک‌های کاتیوشا ایستگاه تولید برق «صامطه» در جیزان و استحکامات نظامیان سعودی را نابود کردند.

۹ـ یگان موشکی ارتش و کمیته‌های یمنی با دو موشک از نوع «الصرخه» محل تجمع نظامیان سعودی را در پایگاه «رجلا» واقع در «نجران» هدف قرار دادند.

۱۰ـ ارتش یمن و کمیته‌های مردمی یمن روز پنجشنبه (۲۲مهر) یک پهپاد سعودی در منطقه «الغاویه» در جازان را سرنگون کردند.

پژوهش خبری صدا و سیما// مرجان شریف زاده