نگاهی گذرا به نظام پارلمانی قزاقستان

پژوهش خبری: جمهوری « قزاقستان» پس از استقلال در ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱ به تدوین قانون اساسی اقدام کرد، اولین قانون اساسی در ۲۸ ژانویه ۱۹۹۳ به تصویب رسید. در تاریخ ۲۹ اوت ۱۹۹۵، قانون اساسی طی یک رفراندوم عمومی دستخوش تغییراتی شد که در آن رئیس جمهور دارای اختیارات بیشتری شد. از تغییرات عمدة آن، تشکیل دو مجلس سنا و نمایندگان به جای شورای عالی قبلی است.

تغییر و تحولات در پارلمان قزاقستان

-----------------------------------

تا سال ۱۹۹۴ شورای عالی قزاقستان همچنان به شکل زمان شوروی باقی مانده بود. این مسأله مشکلات فراوانی در پی داشت که به دنبال تحولات مسکو و درگیری بین طرفداران پارلمان روسیه و طرفداران رئیس جمهور آن کشور به اوج خود رسید. پارلمان قزاقستان نیز تحت تأثیر حوادث مسکو به دنبال این بود که از انحصار قدرت توسط رئیس جمهور جلوگیری نماید. به دنبال این تنش ها پارلمان قزاقستان توسط دولت، منحل شد^([1]) و اولین انتخابات پارلمانی قزاقستان پس از استقلال این جمهوری در ۷ مارس ۱۹۹۴ برگزار شد.

تعداد نمایندگان این پارلمان ۱۷۷ نفر بود و از ابتدا کار خود را با انتقاد از سیاست های اقتصادی دولت ترسینکو نخست وزیر روسی تبار آغاز کردند. نظربایف ناچار به برکناری وی و انتخاب کاژی کالرین شد. سرانجام دادگاه، قانون اساسی با استناد به تخلف در انتخابات پارلمان، آن را منحل اعلام کرد و مردم در انتخابات جدید پارلمانی در دسامبر ۱۹۹۵ شرکت کرده و به نمایندگان دو مجلس سنا و نمایندگان رأی داند.⁽[2]⁾

مجلس سنا (اعیان)

تعداد اعضای مجلس سنا ۴۷ نفر و دورة نمایندگی آن در سال ۱۹۹۸ به شش سال افزایش یافت. ترتیب انتخاب نمایندگان به گونه‌ای است که از هر استان و شهرهای مهم و پایتخت یک نماینده انتخاب می‌شود.

انتخاب نمایندگان سنا توسط شورایی متشکل از نمایندگان ارگان‌های رسمی محلی به نام (شورای مصلحت) انجام می‌شود. کاندیدای نمایندگی سنا برای انتخاب شدن باید بیش از ۵۰ درصد آرای اعضای شورا را در این رأی­گیری کسب کند. کاندیدای نمایندگی سنا باید تبعه جمهوری "قزاقستان" بوده و ۵ سال از تابعیت وی گذشته باشد. دارای حداقل ۳۰ سال سن، تحصیلات عالیه، سابقة کاری بیش از ۵ سال و ساکن دائم قلمرو استان حوزه نمایندگی به مدت بیش از ۳ سال باشد.⁽[3]⁾

بر اساس قانون پانزده نفر از نمایندگان مجلس سنا به وسیله رئیس جمهور انتخاب می­ شوند که این امر برای تضمین فرهنگ ملی و دیگر منافع مهم جامعه صورت می­گیرد. همچنین انتخاب نیمی از سناتورها به صورت هر دو سال یک­بار سیستم پارلمانی را قابل­ انعطاف می­ کند. زیرا انتخابات مکرر، ترکیب اجتماعی مجلس اعیان را تغییر می ­دهد. دوره نمایندگی سناتورها شش سال است.⁽[4]⁾ 

مجلس نمایندگان(عوام)

قانون انتخابات در جمهوری قزاقستان، مراحل بررسی مختلفی را برای انتخاب اعضای سنا و مجلس شورا اتخاذ کرده است. نیمی از سناتورها می­بایست به وسیله وکلای محلی انتخاب شوند (برای هر منطقه دو سناتور) و مدت عضویت آنها در سنا دو سال است. در حالی که نمایندگان مجلس شورا در انتخاباتی مستقیم برای به دست آوردن کرسی نمایندگی مجلس به مدت 4 سال انتخاب می­ شدند. بر اساس قانون نه نفر از نمایندگان مجلس شورا به وسیله مجلس خلق قزاقستان انتخاب می­ شوند. تعداد اعضای مجلس نمایندگان ۶۷ نفر است که بر اساس حوزه­ های انتخابیه، معرفی می‌شوند.

دوره نمایندگی، نمایندگان مجلس عوام پنج سال می­باشد. اعضای پارلمان قزاقستان در مقابل مردم قزاقستان سوگند ادا می­ کنند.⁽[5]⁾ به دلایل مختلف بارها این مجلس از سوی رئیس جمهور منحل اعلام شده است.

نظام انتخاباتی

در نظام انتخابات پارلمانی قزاقستان از سیستم حزبی پیروی می‌شود. یعنی احزاب به نسبت آرایی که کسب کردند، نمایندگان نهایی مردم را به پارلمان معرفی می­کنند. این سیستم بسته تنها به شهروندان اجازه‌ی انتخاب حزب را می‌دهد، که در نهایت حاکمیت بهتر می ­تواند نمایندگان پارلمان را کنترل کند. در واقع انتخابات مستقیم با اکثریت مطلق و در دور دوم با اکثریت ساده برگزار می­ شود. انتخابات زمانی معتبر است که حداقل 50% از رأی دهندگان ثبت نام شده در هر حوزه انتخابیه رأی دهد.

بر اساس نظام جدید انتخابات پارلمانی قزاقستان، انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری نمی ­توانند در یک­سال برگزار شوند.