حکم و عاقبت تلخ ترک نماز در روایات

علل ترک نماز

• ناآشنایی به فلسفه نماز و آثار و فواید آن در زندگی
• احساس خودنمایی و ریاکاری
• مسامحه کاری و سهل انگاری (علی رغم داشتن وضعیت روحی و جسمی مناسب)
• محیط و اجتماع فاسد
• تنبلی و تن پروری؛
• احساس تحجر و عقب ماندگی

(حضور قلب در نماز، صص 144-168)

آثار نماز و عواقب ترک نماز در قرآن و روایات

خداوند در قرآن می فرماید:

فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ، پس وای بر نمازگزارانی که در نماز خود سهل‏ انگاری می ‏کنند.(سوره ماعون، آیات 4و 5)

خداوند در آیات دیگری از قرآن درباره عاقبت ترک کنندگان نماز می فرماید:

فیِ جَنَّاتٍ یتَسَاءَلُونَ• عَنِ الْمُجْرِمِینَ• مَا سَلَککمُ ْ فیِ سَقَرَ• قَالُواْ لَمْ نَک مِنَ الْمُصَلِّینَ.

آنها در باغهای بهشتند و سؤال می کنند از مجرمان. چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟! می گویند:ما از نمازگزاران نبودیم. (سوره مدثر، آیات 40 الی 43)

چنانچه در بخش دین و مذهب نمناک می خوانید این آیات گوشه ای از شرح حال اصحاب یمین و گروه مقابل آنهاست. آنها به چند گناه بزرگ خویش در این رابطه اعتراف می کنند، یکی از این گناهان ترک نماز است؛ البته نماز از آنجا که عبادت خدا است بدون ایمان به او میسر نیست، بنا براین ذکر آن رمزی است برای ایمان و اعتقاد به خداوند و تسلیم در برابر فرمان او. (تفسیر نمونه، ج25، صص 253-255)

رسول خدا (ص) در روایتی فرمودند:

نماز خود را ضایع نسازید، زیرا هر کس نمازش را ضایع گزارد (بدان اهمّیت ندهد)، با قارون و هامان محشور گردد، و خداوند را حقّ و سزاوار است که او را با منافقین به دوزخ فرستد، پس وای بر آن کس که محافظت نکند بر نماز. (عیون أخبار الرضا(ع)، ج2، ص22)

از امام صادق (ع) سؤال شد که چرا زانی کافر نیست ولی کسی که نماز نمی ‏گذارد کافر می ‏باشد؟

امام علیه الاسلام فرمود:

چون زناکار برای‏ شهوت این کار را می‏ کند ولی آن کس که نماز را ترک می‏ کند برای این است که به آن اهمیت نمی ‏دهد. زناکار برای لذت دنبال زنی را می ‏گیرد و از او کامجوئی می ‏کند، ولی آن کس که نماز را ترک کرده و آن را انجام نمی ‏دهد قصدش لذت نیست بلکه فقط نظرش بی‏ اهمیت شمردن آن می ‏باشد و هر گاه کسی نظرش استخفاف باشد کافر می ‏گردد. (ترجمه الإیمان و الکفر بحارالانوار، ج1، صص418-417)

البته این کفر تا زمانی که همراه با انکار نماز نباشد، سبب جاری شدن احکام کافر، مثل عدم طهارت، عدم پاک بودن ذبایح او و حرمت ازدواج با او و ... نمی شود. و تنها در جایی که انکار نماز به شکل انکار ضروری دین باشد، این احکام برای شخص لازم است. اما به هر حال ترک نماز، مساله ای سبک نیست. و شخص در صورتی که نسبت به نماز سهل انگاری کند، مشمول نفرین الهی می شود

افراد سهل انگار در نماز با یکدیگر متفاوت هستند، برخی افراد نماز را به دلیل مسامحه و کم اعتنایی به امور اخروی به طور کلی ترک کرده اند و برخی دیگر نماز را گاهی اوقات ترک می کنند و آن را سبک می شمارند، برخی از افراد نیز نماز می خوانند اما نسبت به شرایط و واجبات آن (مثل طهارت، غصبی نبودن محل و ...) بی اعتنا هستند. تمام این افراد در نفرین الهی شریک هستند و هر کدام به میزان سهل انگاری خود در نماز، بهره ای از این قهر و غضب خواهد داشت.

امام باقر (ع) به نقل از رسول خدا (ص) می فرماید:

«مَا بَینَ الْمُسْلِمِ وَ بَینَ الْکافِرِ إِلَّا أَنْ یتْرُک الصَّلَاةَ الْفَرِیضَةَ مُتَعَمِّداً أَوْ یتَهَاوَنَ بِهَا فَلَا یصَلِّیهَا»؛ بین مسلمان و کافر فاصله ای نیست، مگر این که مسلمان نماز واجب را عمدا ترک کند یا آن را بی اهمیت بداند و نخواند. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص498)

پیامبر اکرم(ص) می فرماید:

«الْإِیمَانُ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَانِ» ؛ ایمان شامل اقرار زبانی، عقیده قلبی و عمل اعضا است.»(خصال صدوق، ج 1، ص 178)

پس کسی که ایمان او تنها در زبانش است، و تاثیری در اعمال او ندارد و اساسی ترین عبادت را انجام نمی دهد، از ایمان واقعی بهره نبرده و این گونه ایمان فایده ای به حال او نخواهد داشت. مگر اینکه زمینه ساز و مقدمه ای برای سیر مراحل دیگر ایمان باشد تا شخص به لوازم قطعی ایمان پایبند شود. و حقیقتا خود را بنده خدا بداند.

آثار و نتایج مادی و معنوی ترک نماز

- ترک نماز و محرومیت از شفاعت

امام صادق (ع) فرمود:

«شَفَاعَتنَا لاتَنالُ مُستَخِفا بِصَلاتِه»؛ و شفاعت ما نمیرسد به آنکه نماز را سبک می شمارد. (عیون أخبار الرضا(ع)، ص22)

- لعن خدا بر تارک نماز

امام علی(ع) فرمود:

«اللَّهُمَّ الْعَنْ مَنْ تَرَکَ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّدا»؛ خدایا لعنت کن کسی را که عمدا نماز را ترک کند. (مستدرک الوسائل، ج 3، ص 91)

- از بین رفتن دین

رسول خدا(ص) فرمود:

« فَمَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ مُتَعَمِّداً فَقَدْ هَدَمَ دِینَه»؛ کسی که عمدا نمازش را ترک کند، به تحقیق که دینش را منهدم کرده است. (بحارالأنوار، ج 79،ص202)

- تسلط شیطان

امام صادق (ع) به نقل از پدران خود از رسول خدا (ص) نقل کرده است که فرمود:

شیطان همواره از پسر آدم وحشت دارد و فاصله می گیرد تا زمانی که نمازهای پنجگانه اش را در وقتش به جا می آورد . پس هرگاه آنها را ضایع کرد بر او جرأت پیدا می کند و او را بر گناهان بزرگ وارد می سازد. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ، ص 230)

- از بین رفتن فاصله کفر و ایمان

پیامبر اکرم(ص) فرمود:

«بَینَ الْعَبْدِ وَ بَینَ الْکُفْرِ تَرْکُ الصَّلَاةِ »؛ فاصله کفر و بندگی ترک نماز است. (بحارالأنوار، ج 79، ص202)

- مرگ به دینی غیر از اسلام

رسول خدا (ص) فرمود:

« مَنْ أَعَانَ عَلَی تَارِکِ الصَّلَاةِ بِلُقْمَةٍ أَوْ کِسْوَةٍ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ سَبْعِینَ نَبِیاً أَوَّلُهُمْ آدَمُ وَ آخِرُهُمْ مُحَمَّد »؛ کسی که نماز را ترک کند، در حالی که امید به پاداش نماز نداشته و از عذاب آن نیز نمی ترسیده ، پس باکی نیست که یهودی بمیرد، یا نصرانی ، یا مجوسی. (بحارالأنوار، ج79، ص202)

- مطرود اسلام و مسلمین

رسول خدا (ص) فرمود:

کسی که ترک کننده نماز را به دادن طعامی یا لباسی یاری کند، مثل این است که هفتاد پیغمبر را کشته  که اول آنها آدم و آخر آن ها محمد (ص) است. (جامع الأخبار،ص 74)

- دور ماندن از امان خدا و رسول او

رسول خدا (ص) فرمود:

«مَنْ‏ تَرَکَ ‏ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّداً مِنْ‏ غَیْرِ عِلَّةٍ فَقَدْ بَرِئَ مِنْ ذِمَّةِ اللَّهِ وَ ذِمَّةِ رَسُولِه»؛ کسی که نماز را عمدا و بدون علت ترک کند از امان خدا و رسولش دور خواهد بود. (عیون أخبارالرضا(ع)، ج1، ص285)

- از بین رفتن اعمال خوب

رسول خدا (ص) فرمود:

«مَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ حَتَّی تَفُوتَهُ مِنْ غَیرِ عُذْرٍ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ»؛ کسی که نمازش را بدون عذر ترک کند (نخواند) تا وقت آن بگذرد، عمل او نابود شده است. (بحارالأنوار، ج79، ص202)

- ترک نماز برابر است با کفر

رسول خدا (ص) فرمود:

« مَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ مُتَعَمِّداً فقد کفر»؛ هرکس عمدا نمازش را ترک کند، کفر ورزیده است. (عوالی اللآلی، ج2، ص224)

در روایت دیگری عبید بن زرارة می گوید:از امام صادق(ع) پرسیدم:گناهان کبیره کدام اند؟

امام صادق(ع) فرمود:

گناهان کبیره در نوشتار علی بن ابی طالب (ع)، هفت چیز است:کفر به خداوند، کشتن انسان، عاق پدر و مادر شدن، ربا گرفتن، خوردن مال یتیم به ناحق، فرار از جهاد و تعرب بعد از هجرت.

عبید می گوید:از امام پرسیدم:یک درهم از مال یتیم خوردن، بزرگ تر است یا ترک نماز؟ حضرت فرمود:ترک نماز. عرض کردم:شما ترک نماز را از گناهان کبیره به حساب نیاوردید. حضرت فرمود:اولین چیزی که از گناهان کبیره برایت گفتم چه بود؟ عرض کردم:کفر به خداوند. فرمود:همانا تارک نماز کافر است. (الکافی ج :2 ص :278)

- بی نصیب ماندن از اسلام

امام صادق(ع) فرمود:

« َ لَا حَظَّ فِی الْإِسْلَامِ لِمَنْ تَرَکَ الصَّلَاة»؛ تارک نماز، حظ و بهره ای از اسلام ندارد. (بحارالأنوار، ج79، ص232)