واجب بودن خواندن نماز آیات در برخی حوادث طبیعی + فیلم

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، از دیگر پدیده‌هایی که سبب واجب‌شدن نماز آیات می‌شود، باد‌های سرخ و زرد است، در صورتی که موجب ترس بیشتر مردم شود.

نماز آیات دو رکعت است و هر رکعتِ آن پنج رکوع دارد و به دو شیوه خوانده می‌شود: در شیوه نخست قبل از هر رکوع، یک حمد و یک سوره کامل خوانده می‌شود. در شیوه دوم یک سوره به پنج قسمت تقسیم می‌شود و قبل از هر رکوع یک قسمت از آن خوانده می‎‌شود. در این صورت، در هر رکعت، فقط قبل از رکوع اول، سوره حمد خوانده می‌شود و قبل از رکوع‌های دیگر، فقط یک قسمت از پنج قسمت سوره دیگر.

اگر نماز آیات، به سببی غیر از خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی باشد، هر زمان که به جا آورده شود، به نیت ادا است؛ اما نماز آیات خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی باید در زمان گرفتگی خورشید و ماه خوانده شود و اگر خوانده نشود، باید قضایش به جا آورده شود.

در روایات از نماز آیات با این عنوان، یعنی صلاةالآیات یاد نشده است؛ بلکه با عنوان «صلاةالکسوف» از آن نام برده شده است؛ اما در کتاب‌های فقهی هر دو عنوان برای آن به کار رفته است.

گفته‌اند علت نام‌گذاری این نماز به نماز آیات، احتمالاً این است که انسان این پدیده‌ها را نشانه قدرت خدا و مالکیت او بر همه چیز بداند.

پیامبر (ص) نیز روز مرگ فرزندش ابراهیم هنگامی که خورشید گرفت، خورشید و ماه را دو نشانه خداوند که سر به فرمان او دارند، معرفی کرد و فرمود هر موقع یکی از آن دو گرفت، نماز آیات بخوانید.

نماز آیات در سال دهم قمری بر مسلمانان، واجب شد. به گزارش منابع تاریخی، در این سال، هنگامی که ابراهیم فرزند پیامبر (ص) از دنیا رفت، خورشیدگرفتگی رخ داد. گروهی از مردم خورشیدگرفتگی را با مرگ ابراهیم مرتبط دانستند؛ اما پیامبر (ص) این دو را از نشانه‌های الهی دانست که به امر خدا رخ می‌دهد، نه با مرگ یا حیات کسی ، سپس دستور داد هنگامی که کسوف و خسوف رخ می‌دهد، نماز آیات بخوانند و خود با مسلمانان نماز آیات خواند.

نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت پنج رکوع دارد و به دو شیوه خوانده می‌شود: شیوه نخست: در این شیوه، قبل از هر رکوع، سوره حمد و سورۀ دیگری خوانده می‌شود؛ به این صورت که پس از تکبیرةالاحرام، سوره حمد و سپس سوره دیگری می‌خوانیم و به رکوع می‌رویم. پس از رکوع، دوباره سوره حمد و سوره دیگری می‌خوانیم و باز به رکوع می‌رویم. به همین ترتیب تا رکوع پنجم ادامه می‌هیم. سپس به سجده رفته و رکعت دوم را هم مانند رکعت اول به جا می‌آوریم. پس از سجده‌های رکعت دوم هم تشهد و سلام می‌دهیم.

شیوه دوم: در این شیوه، در هر رکعت یک حمد و یک سوره دیگر خوانده می‌شود؛ با این تفاوت که در هر رکعت، سوره حمد را تنها یک بار می‌خوانیم و سوره دیگر را پنج قسمت کرده و قبل از هر رکوع، یک قسمت از آن را به‌تن‌هایی (بدون سوره حمد) می‌خوانیم.

به فتوای فقیهان، می‌توان در یک رکعت، شیوه نخست و در رکعت دیگر شیوه دوم را به کار گرفت. 

برخی از مستحبات نماز آیات عبارت‌اند از:

خواندن قنوت پیش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم ، اعمالی که در نماز‌های یومیه مستحب است، در نماز آیات هم مستحب است؛ البته در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه، سه بار «الصلاة» گفته شود. گفتن تکبیر پس از هر رکوع، به جز رکوع پنجم در هر رکعت.خواندن نماز به جماعت، بلندن خواندن آن،طولانی کردن نماز تا باز شدن خورشید و ماه و خواندن سوره‌های طولانی از دیگر مستحبات نماز آیات است.

وقت نماز آیات مربوط به کُسوف (خورشیدگرفتگی) و خُسوف (ماه‌گرفتگی)، از اوّل گرفتگی قرص تا آغاز ظاهرشدن آن یا تا پایان ظاهرشدنش است. به گفته صاحب‌جواهر، احتیاط آن است که خواندن نماز را از زمان شروع قرص به ظاهرشدن به تأخیر نیندازیم.

در صورتی که نماز آیات کُسوف و خُسوف در وقتش خوانده نشود، قضای آن واجب است. نماز آیات مربوط به زلزله و دیگر نماز‌های آیات (به‌جز نماز آیات کسوف و خسوف) قضا ندارند و هر زمان به جا آورده شود، به نیت اداء خوانده می‌شود. 

به گفته علامه حلی، شماری از فقیهان شیعه، مانند سید مرتضی، سلار دیلمی و ابوصلاح حلبی، فتوا داده‌اند اگر کسی نماز آیات خورشیدگرفتی یا ماه‌گرفتگی را در وقتش به جا نیاورد، واجب است علاوه بر قضای آن، غسل هم بکند؛ اما خود او و جمعی دیگر، مانند شیخ مفید، ابن براج و ابن‌ادریس حلی، این غسل را مستحب دانسته‌اند. البته واجب‌بودن یا مستحب‌بودن این غسل مخصوص زمانی است که ماه‌گرفتگی یا خورشیدگرفتگی به‌صورت کامل اتفاق افتاده باشد و همچنین فرد عمداً نماز آیات را در وقت آن نخواند باشد.

در روایات از این غسل با نام غسل کُسوف یاد شده است.

خواندن نماز آیات خسوف و کسوف واجب فوری است؛ اما اگر نماز آیات در وقت نماز‌های یومیه واجب شود، باید نخست نمازی را خواند که اگر اول خوانده نشود، وقتش تمام می‌شود. در صورتی که وقت هر دو نماز تنگ باشد، باید نماز یومیه را بر نماز آیات مقدّم کرد.

هر یک از رکوع‌های نماز آیات، رکن است و اگر عمداً یا سهواً کم یا زیاد شود، نماز باطل است. نماز آیات فقط بر مردم منطقه‌ای واجب می‌شود که حوادث طبیعی در آنجا رخ داده است.

بنا به نظر برخی فقیهان، نماز آیات از حائض و نُفَساء ساقط است. البته گفته‌اند بنا بر احتیاط واجب، باید قضای آن را پس از پاک‌شدن، خواند.

خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در صورتی موجب واجب‌شدن نماز آیات می‌شود که با چشم غیرمسلح دیده شود. اگر آن‌قدر کم باشد که فقط با چشم مسلح دیده می‌شود یا بسیار زودگذر باشد، نماز آیات واجب نیست.

پس‌لرزه‌هایی که پس از زلزلۀ اصلی رخ می‌دهند، اگر زلزلهٔ مستقل محسوب شوند، سبب واجب‌شدن نماز آیات می‌شوند. همچنین است لرزش خفیف زمین، در صورتی که احساس شود. اگر چند نماز آیات برای رویداد‌های اسباب مختلف واجب شده باشد، بنا بر احتیاط واجب، باید موقع نیت، معین کند نماز آیاتی که می‌خواند، برای کدام‌یک است.