تکمیل سند راهبردی امنیت غذایی با برنامه تولید و فرآوری گیاهان دارویی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، بهره‌برداری درست از این دارایی‌های طبیعی می‌تواند ثروتی مضاعف برای کشور باشد و رونق اقتصادی را برای ایران به ارمغان آورد. کشور ما از نظر تنوع زیستی جزء ۸ کشور برتر دنیا در تولیدات گیاهی به حساب می‌آید به گونه‌ای که در زمینه ذخائر ژنتیکی گیاهی وطن اصلی برخی از ژرم پلاسم‌های گیاهی است، که بیش از ۴ برابر قاره اروپا است و به عنوان یک مزیت منحصر به فرد در جهان به شمار می‌آید تنوع اقلیمی ایران و به تبع آن پوشش متنوع گیاهی ظرفیت بسیار گسترده‌ای را برای ورود ایران به عرصه تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی و دارو‌های گیاهی فراهم کرده است.

ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یکی از نهاد‌هایی است که طی چند سال اخیر برای احیای این صنعت سنتی و کهن در ایران گام‌های بزرگی برداشته است. این اقدامات در سال ۱۴۰۰ به شکل ویژه‌تری به توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری این حوزه همت کرده است.

این ستاد برای تحقق اهداف این حوزه اقداماتی، چون همکاری و تعامل با بخش خصوصی و اداره کل فرآورده‌های طبیعی سازمان غذا و دارو برای تشکیل کمیته ملی زالو و پیگیری تهیه و تدوین سه دستور العمل و یک فقره ضوابط بهداشتی را انجام داده است.

موضوعاتی، چون «دستورالعمل تکثیر و پرورش زالو در سازمان محیط زیست»، «دستورالعمل فنی صدور مجوز تکثیر و پرورش زالو در سازمان شیلات کشور»، «دستورالعمل اجرایی ثبت فرآورده نهایی داروی سنتی زالوی طبی در سازمان غذا و دارو و ضوابط و مقررات بهداشتی تکثیر و پرورش زالو در سازمان دامپزشکی».

از دیگر تلاش‌های  این حوزه می‌توان به تدوین برنامه تولید و فرآوری گیاهان دارویی و رایزنی برای افزودن آن در سند راهبردی امنیت غذایی کشور و برگزاری پنجمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی به صورت مجازی با حضور بیش از ۳۰۰ شرکت فناور، اجرای ۹۸ کارگاه آنلاین و بیش از ۶۰۰ هزار بازدید در طی یک هفته در راستای ترویج فرهنگ استفاده از فرآورده‌های طبیعی و نیز حمایت از تولید کالای داخلی و افزایش مصرف کالا‌های داخلی اشاره کرد.

ترویج دانش‌آموزی مفاهیم گیاهان دارویی
این ستاد با توجه به اهمیت آموزش مفاهیم و موضوعات مرتبط با گیاهان دارویی و طب سنتی در کشور اقدام به توسعه فعالیت‌های باشگاه دانش آموزی گیاهان دارویی کرده است. کاری که با جذب و شروع همکاری با بیش از ۲۷۰ پژوهش‌سرا، جذب و شروع همکاری با تعداد ۸۳۰ مدرسه و ۴۶۰ نفر از مربیان پژوهشی و اجرای بسته‌های تدوینی مخصوص مدارس، عضویت مستقیم تعداد ۴۳۰۰ دانش آموز و جذب ۷ هزار دانش‌آموز به صورت گروهی در باشگاه و حمایت از ایجاد و توسعه خانه خلاق دانش‌آموزی گل باغ سبز زندگی در اردوگاه شهید باهنر تهران اجرایی شده است.

حمایت از رویداد‌های ترویجی در راستای توسعه فرهنگ گیاهان دارویی و طب سنتی نیز دیگر تلاشی است که در این زمینه صورت گرفته است. اقداماتی، چون برگزاری دومین جشنواره طب ایرانی با محوریت آموزش، پژوهش و درمان-کوویید ۱۹ و فرهنگ و هنر در آبان ۱۴۰۰ و رویداد کارآفرینی ایده برتر و نمایشگاه دستاورد‌های فناورانه صنعت مکانیزاسیون و فرآوری گیاهان دارویی در اسفند ۱۴۰۰.

گام دیگر این ستاد طی یک سال اخیر، برنامه ریزی برای اعزام شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور حوزه به ترکیه در شهریور ۱۴۰۰ بود. کاری که مزایایی، چون بازدید از شرکت‌های تولید اسانس و عصاره و محصولات نهایی گیاهان دارویی و معطر (مانند عطر و آرایشی-بهداشتی)، مذاکرات تجاری در مهم‌ترین شرکت‌های تولید کننده ماشین‌آلات مهندسی برای استحصال ماده موثره، آشنایی با مراکز مهم علمی و پژوهشی در زمینه گل محمدی و امکان برقراری روابط جدید تجاری با تجار و صنعتگران کشور ترکیه برای مجموعه‌های مشارکت کننده در این طرح داشت.

تدوین نقشه راه استانی توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی در استان کرمان در ادامه برنامه تدوین نقشه راه توسعه فناوری‌های راهبردی هم برنامه دیگری است که در این زمینه به اجرا درآمده است. این کار با هدف یکپارچه‌سازی برنامه‌ها و اقدامات در سطح دستگاه‌های مرتبط استان، انجام شده است. تعیین سهم استان‌ها از اهداف عملیاتی تعیین شده در نقشه راه  کلان و دستیابی به شناخت دقیق و درستی از توانمندی‌ها و مزیت‌های هر استان برای برنامه ریزی و تصمیم گیری‌های آتی نیز به اجرا درآمده است.

تدوین استاندارد برای ۱۵ مورد از محصولات اولویت دار گیاهان دارویی و فرآورده‌های طبیعی کشور نیز با هدف توسعه فناورانه و کیفی محصولات این حوزه نیز به ثمر نشست و محصولاتی، چون زعفران، اندازه گیری سافرانال، پیکوکروسین، کروسین و ..، عرق کاسنی، عرق رازیانه شیرین، عرق بهارنارنج، عرق شاهتره، اسانس آویشن دنایی، عرق نعنا فلفلی، گلاب، اسانس مرزه خوزستانی، گیاه نعنا سنبله ای، گیاه نعنا فلفلی، اسانس گل محمدی، عرق زنیان، عرق خارشتر، گیاه به لیمو، از این استاندارد‌ها بهره‌مند شدند.

توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری گیاهان دارویی نیز با عقد تفاهم نامه حمایت از شتابدهنده تخصصی شرکت سلامت جامع ایرانیان سامان با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی و افزایش شتابدهنده‌های تخصصی حوزه به ۵ شرکت دنبال شد.

به نقل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، توسعه و احیا باغ‌های گیاه‌شناسی به عنوان مکان‌هایی برای حفظ و نگهداری ژرم پلاسم‌هایی با ارزش گیاهی با هدف جمع‌آوری گونه‌های مختلف و متنوع و حفظ و نگهداری آن‌ها به عنوان منابع با ارزش ژنتیکی بالا هم دیگر دستاوردی است که با تلاش این ستاد به دست آمده است. طی یک سال گذشته جلوگیری از فرسایش و انهدام ژنتیکی و تکمیل ۵ طرح توسعه کلکسیون در مشهد، کهگیلویه و بویراحمد، گناباد، الموت و لرستان و اجرای طرح جدید احداث کلکسیون گیاهان دارویی بومی و در حال انقراض استان کرمان هم به ثمر نشست.