موانع توسعه روابط اقتصادی ایران و افغانستان

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: در تمــام ســال‌های اخیر افغانستان در جرگه ۵ مقصد صادراتی ایران و یکی از مقاصد اصلی صادرات غیر نفتی ایران اعم از محصولات کشاورزی، معدنی و ... است.

از سوی دیگر با توجه به حجم صادرات غیرنفتی ایران به این کشور، ظرفیت خوبی برای ورود دلار و ارز‌های بین المللی از محل تجارت با افغانستان عاید اقتصاد مالی کشورمان می شود. مهمتر از همه این‌ها بندر استراتژیک چابهار است که مهمترین مسیر ارتباطی و تجاری هند به افغانستان و آسیای مرکزی است.

با توجه به اینکه این بندر در شمول نظام تحریمی آمریکا قرار ندارد؛ ظرفیت بی نظیری برای اقتصاد و تجارت کشورمان است. درحال حاضر با توجه به شرایط امنیتی افغانستان صادرات ایران به افغانستان به‌شدت افت کرده است.

قوانین بالادستی سند
*قانون برنامه دوم، پنجم و ششم توسعه ماده ۱۲ قانون برنامه دوم توسعه:
«تقویت روابط حسنه با همسایگان، دور نمودن تشنج از مرزها، گسترش همکاری های منطقه‌ای و قاره ای»
ماده ۲۱۰ قانون برنامه پنجم توسعه:
«تقویت دیپلماسی اقتصادی از طریق حمایت جدی از فعالیت های اقتصادی به ویژه بخش غیردولتی و ایجاد زمینه‌های لازم برای رابطه و حضور بخش مذکور در دیگر کشور‌ها و منطقه جنوب غربی آسیا به ویژه کشور‌های همسایه و اسلامی».
ماده ۱۰۵ قانون برنامه ششم توسعه:
«وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری وزارت امور خارجه مکلف است ظرف مدت یکسال از زمان لازم اجراء شدن این قانون، رایزنان بازرگانی در سفارتخانه های ایران، در کشور‌هایی که بر اساس آمار گمرک بیشترین رابطه تجاری با ایران را دارند، به گونه‌ای تعیین کند که کلیه این افراد دارای تحصیلات مرتبط با حوزه‌های اقتصادی بوده و به زبان انگلیسی یا کشور هدف تسلط کامل داشته باشند. مدت خدمت این افراد دو سال است. وزارت امور خارجه با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت گزارش سالانه اجرای این حکم را به مجلس شورای اسلامی ارائه می کند. اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی، می تواند پیشنهاد‌های خود را به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه نماید».

تاکیدات رهبر معظم انقلاب
حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس جمهور افغانستان (حامد کرزای) گسترش روابط ایران وافغانستان را تامین کننده منافع ملی مشترک دو کشور برشمردند و افزودند کشور‌های همسایه از رشد وتوسعه و ثبات و امنیت یک دیگر بهره‌مند می شوند و هنر مسئولان دو کشور این است که از اشتراکات عمیق و وسیع فرهنگی، اعتقادی، زبانی دوملت ایران و افغانستان برای گسترش همکاری ها بهره بگیرند.
دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای، دیدار رئیس جمهوری افغانستان با رهبر انقلاب ۰۶/ ۰۳/ ۱۳۸۵)

چرایی و اهیمت موضوع
ضرورت گسترش روابط اقتصادی با افغانستان و دیگر کشور‌های همسایه، و فعال سازی دیپلماسی اقتصادی با محیط پیرامونی کشورمان که یکی از موضوعاتی است که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب و مسئولان ارشد نظام است دارای اهمیت راهبردی برای ماست. این موضوع به دلیل اتخاذ سیاست توسعه مراودات تجاری و اقتصادی با همسایگان می بایست در «عمل» مورد توجه مسئولان اجرایی قرار گیرد.

ارزش فراگیری و پرداخت سند
توسعه روابط و استفاده از ظرفیت کشور‌های همسایه یکی از مسائل مهم در نگاه مسئولان جمهوری اسلامی در شرایط تحریم است. در میان کشور‌های همسایه، افغانستان علاوه بر ویژگی هم‌مرز بودن، به دلیل اشتراکات فرهنگی و زبانی و نیز دارا بودن وضعیت اقتصادی خاص خود از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در دیپلماسی اقتصادی ایران برخوردار است. در حال حاضر ایران یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری افغانستان است و این کشور علاقه‌مند به افزایش حجم تجارت خود با ایران است.

سابقه موضوع:
صادرات ایران به افغانستان در ۶ ماهه نخست سال جاری ۲ میلیون و ۵۱۶ هزارتن به ارزش ۹۹۹ میلیون دلار بوده است، که نسبت به مدت مشابه ۲۵ درصد در وزن کاهش داشته و به لحاظ ارزشی حدود ۱۰ درصد کاهش داشته است.

*مهمترین اقلام صادارتی به افغانستان در شش ماهه سال ۱۴۰۰

مسئله بر زمین مانده
استفاده از ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی کشور‌های همسایه یکی از مسائل قابل‌اعتنا در سیاست اقتصادی جمهوری اسلامی در شرایط تحریم است. در سال‌های گذشته هم‌مرز بودن افغانستان با ایران، ظرفیت‌های فراوانی در اختیار ایران جهت تأمین ارز موردنیاز قرار داده است. مزیت دوم هم‌مرزی با افغانستان، مبادلات تجاری در مرز‌های میان ایران و افغانستان بوده است. تردیدی نیست در ماه های گذشته، تغییرات سریع و غیرقابل‌پیش‌بینی در افغانستان از جمله خروج نیرو‌های اشغالگر خارجی و تسلط طالبان، سبب ایجاد نظم سیاسی جدیدی در این کشور شده که درک ماهیت و مشخصات آن از اهمیت بالایی برای ایران برخوردار است.

استقرار امنیت در افغانستان و مرز‌های مشترک با ایران عامل اساسی برای توسعه فرایند‌های تجاری میان دو کشور است. افغانستان علاوه بر اینکه خود بازار قابل توجهی برای ایران است می تواند دروازه ورود کالا‌های ایرانی به آسیای مرکزی نیز محسوب شود. پر واضح است رفع موانع و توسعه پیوند‌های اقتصادی میان دو کشور نیازمند همکاری و فعالیت مضاعف است.

تقویت رایزنی بازرگانی ایران در افغانستان موضوع مهمی است که نباید از آن غافل شد. نقش وزارت خارجه برای تحقق این هدف بسیار حائز اهمیت است، زیرا رایزنان بازرگانی باید در این منطقه دنبال معرفی تولید کنندگان کالا و خدمات ایرانی برای صادرات محصولات شان به این بازار پرجمعیت و پرسود باشند.

پژوهشگر: مریم قربانعلی نژاد