تقویم تاریخ؛ از رحلت آیت الله موسوی اردبیلی تا تولد محقق حلی

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما، مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (سوم آذر) به شرح زیر است:

رحلت آیت الله موسوی اردبیلی
۵ سال پیش در چنین روزی، سوم آذر ۱۳۹۵ شمسی آیت‌الله عبدالکریم موسوی اردبیلی رحلت کرد.
مرحوم آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی از مراجع تقلید جهان تشیع و از پیشگامان انقلاب اسلامی ایران و یکی از نزدیک‌ترین یاران امام خمینی (ره) و همچنین بنیانگذار دانشگاه «مفید» به شمار می‌آید. ایشان سحرگاه سیزدهم رجب ۱۳۴۴ هجری قمری، مقارن با سالروز میلاد امیرالمومنین‏ علی علیه السلام در شهر اردبیل، متولد شد و در زادگاه خود ادبیات فارسی، ریاضیات، مقدمات و بخشی از دروس سطح حوزوی را فراگرفت. در سال ۱۳۲۲ به قم مهاجرت و در حوزه علمیه، باقی دروس سطح را نزد اساتیدی، چون آیت الله گلپایگانی، سید احمد خوانساری و میرزا مهدی مازندرانی و سپس دروس خارج فقه و اصول را نزد حضرات آیات بروجردی، سید محمد داماد و حجت کوه‌کمری گذراندند. در سال ۱۳۲۴ برای استفاده از حوزه علمیه نجف اشرف، به عراق عزیمت کردند و در دروس حضرات آیات عظام خویی و حکیم و شیرازی حاضر شدند. در سال ۱۳۲۷ به جهت بیماری پدر به ایران مراجعت کرده و در حوزه علمیه قم تحصیلات خود را ادامه دادند، اما در سال ۱۳۳۹ در پی ابتلا به بیماری سختی، ناچار به اردبیل مراجعت کرده و در آن شهر به تدریس و تربیت طلّاب و انجام فعّالیت‌های اجتماعی پرداختند. پس از بازگشت آیت الله موسوی اردبیلی به اردبیل فعّالیت‌های اجتماعی و سیاسی ایشان شکل جدّی‌تری به خود گرفت، اما از سوی سازمان امنیت رژیم شاه تحت تعقیب قرار گرفت و مجبور به خروج از اردبیل و مهاجرت به تهران شدند. از هنگام مهاجرت به تهران در سال ۱۳۴۷ تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، ایشان با تاسیس و اداره مراکزی، چون موسسه مکتب امیرالمومنین (ع)، کانون توحید و مدارس مفید، به تربیت جوانان و دانشجویان مسلمان پرداختند. با اوج‌گیری انقلاب اسلامی و مهاجرت امام خمینی (ره) به پاریس در سال ۱۳۵۷، شورای انقلاب اسلامی تشکیل شد و ۵ نفر از مهم‌ترین شخصیت‌های انقلابی، از جمله آیت الله موسوی اردبیلی، از سوی امام به عضویت این شورا منصوب شدند.
این شورا، رهبری انقلاب اسلامی را تا پیروزی آن و همچنین اداره کشور را تا استقرار نهاد‌های برخاسته از قانون اساسی به عهده گرفت. امام خمینی (ره) نخست آیت الله موسوی اردبیلی را به دادستانی کل کشور و پس از شهادت آیت الله بهشتی، به ریاست دیوان عالی کشور منصوب کردند. به این ترتیب تا چند ماه پس از وفات امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۸ ریاست قوه قضاییه ایران را بر عهده داشتند. از مهم‌ترین اقدامات وی، در این مدت، تجدید نظر و بازنویسی قوانین قضایی ایران و تطبیق آن با فقه شیعه بود. پس از فوت امام خمینی (ره)، وی به شهر قم مهاجرت کردند و از آن زمان در کنار تدریس و تالیف و انجام وظایف مرجعیت دینی، ریاست عالیه دانشگاه مفید را که خود ایشان برای رفع نیازه‌های حوزه علمیه قم تأسیس کرده بودند، شخصاً بر عهده گرفتند. آیت‌الله موسوی اردبیلی سرانجام ظهر روز چهارشنبه سوم آذماه ۱۳۹۵ مطابق با ۲۳ صفر ۱۴۳۸ در سن ۹۱ سالگی دار فانی را وداع گفت و در حرم حضرت فاطمه معصومه در قم به خاک سپرده شدند.

انتشار روزنامه مجلس
۱۱۵ سال پیش در چنین روزی، سوم آذر سال ۱۲۸۵ هجری شمسی انتشار روزنامه «مجلس» در هشت صفحه با چاپ سربی در ایران، آغاز شد. این روزنامه علاوه بر درج اخبار داخلی و خارجی، کلیه مذاکرات مجلس شـورای ملی ایران را منعکس می‌کرد. سردبیری این روزنامه را ادیب الممالک فراهانی از نویسندگان مشهور آن زمان، به عهده داشت.

تولد محقق حلی، از علما و فقهای مشهور اسلام
۸۴۱ سال پیش در چنین روزی، هجدهم ربیع الثانی سال ۶۰۲ هجری قمری «ابوالقاسم جعفر بن حسن حلی» معروف به «محقق حلی» از علما و فقهای مشهور اسلام در شهر حله ـ در عراق ـ دیده به جهان گشود. او دانشمندی والامقام و فقیهی فاضل بود و در شعر و ادب مهارت داشت. محقق حلی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی و کسب مدارج معنوی از محضر علمای عصر خویش، در شمار یکی از فقه‌های برجسته آن زمان قرار گرفت. وی علاوه بر فقاهت و جامعیت در علوم مختلف، ادیبی چیره دست بود و اشعار بسیاری از او باقی است. مهمترین کتاب محقق حلی «شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام» است. از دیگر کتاب‌های این فقیه می‌توان از «نافع»، «معارج» و «تنبیه» نام برد. وی در سال ۶۷۶ هجری قمری در ۷۴ سالگی وفات یافت.

تولد اسپینوزا، یکی از بزرگترین خردگرایان و جبرگرایان در فلسفه
۳۸۹ سال پیش، در روز بیست و چهارم نوامبر سال ۱۶۳۲ میلادی «باروخ دو اسپینوزا» (Baruch de Spinoza) فیلسوف و جامعه شناس هلندی متولد شد.
وی به تحصیلات عالی پرداخت و به تدریج به فلسفه دکارت علاقه‌مند شد. انتقادات اسپینوزا از اعتقادات دین یهود باعت شد تا وی با خصومت علمای این دین مواجه و تدریجاً گوشه نشین شود. طریقه و افکار فلسفی اسپینوزا به اعتقادات صوفیه نزدیک است. از کتاب‌های او می‌توان به «علم اخلاق»، «سیاست» و «بهبود عقل» اشاره کرد. اسپینوزا در سال ۱۶۷۷ درگذشت.

کشف الکتریسیته القایی، معروف به قانون القای فارادی
۱۹۰ سال پیش در چنین روزی، بیست و چهارم نوامبر سال ۱۸۳۱ میلادی «میشل فارادی» (Michael Faraday)، فیزیکدان انگلیسی موفق به کشف الکتریسیته القایی شد.
او با کشف خود، گامی بزرگ در علم فیزیک بویژه الکتریسیته برداشت. فارادی در سال ۱۷۹۱ به دنیا آمد و ابتدا در یک کتابفروشی مشغول به کار شد و همانجا به مطالعه آثار علمی نیز پرداخت. چند سال بعد او به کمک همفری، دانشمند و فیزیکدان انگلیسی، دستیار آزمایشگاه شد. فارادی در آزمایش‌های متعدد خود در زمینه شیمی، متالوژی و ساختن لامپ‌های الکتریکی پیشرفت و موفقیت‌های بسیاری به دست آورد. از کار‌های دیگر این فیزیکدان، اختراع موتور الکتریکی با تبدیل نیروی مغناطیسی به نیروی الکتریکی بود. یکی از قوانین مهم فیزیک به نام فارادی ثبت شده است و او از نخستین افرادی بود که توانست بسیاری از گاز‌ها از جمله کلر را به مایع تبدیل کند.

انعقاد توافقنامه موقت میان ایران و پنج عضو شورای امنیت به علاوه آلمان موسوم به گروه پنج به علاوه یک
۸ سال پیش در چنین روزی، بیست و چهارم نوامبر سال ۲۰۱۳ میلادی توافقنامه موقتی میان جمهوری اسلامی ایران با پنج عضو شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان در زمینه برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران در شهر ژنو امضاء شد.
امضای این توافقنامه راه برای مذاکره میان ایران و شش کشور آلمان، فرانسه، انگلیس، آمریکا، چین و روسیه موسوم به گروه ۱+۵ برای امضای توافقنامه‌ای جامع و رفع تمام سوء تفاهم‌ها از برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران و لغو تحریم‌های ظالمانه بین المللی و چند جانبه را هموار کرد. بر اساس توافقنامه موقت ژنو موسوم به برنامه اقدام مشترک، طرفین «به صورت داوطلبانه» متعهد شدند تا اقدامات متقابلی را به عنوان گام اول یک راه‌حل جامع انجام دهند. به این ترتیب، ایران برنامه هسته‌ای خود و غنی‌سازی اورانیوم را به شکلی محدودتر ادامه داد و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بر تأسیسات خود بیش از پیش تسهیل نمود. در مقابل، کشور‌های غربی بخشی از تحریم‌های وضع شده علیه ایران را تعلیق و از وضع تحریم‌های جدید خودداری کردند. مهمترین ویژگی توافقنامه موقت ژنو اذعان دولت‌های غربی به حق ایران برای دسترسی به انرژی هسته‌ای صلح آمیز و برنامه غنی سازی اورانیوم بود. توافق نهایی جمهوری اسلامی ایران و دولت‌های ۱+۵ برای پایان یافتن تحریم‌های غرب، در ژوئیه سال ۱۹۱۵ با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به امضا رسید.