سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟

به رغم ناراحتی‌های مزمنی که IBS ایجاد می‌کند، چنین شرایطی برای اکثر بیماران به عوارض جدی منجر نمی‌شود. خوشبختانه بیشتر بیماران با کنترل شرایط می‌توانند نشانه‌های موجود را بهبود ببخشند. تنها درصد اندکی از افراد مبتلا به IBS نشانه‌های حادی دارند.

 

 

 

 

 

در ادامه برخی از نکات کلیدی مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر را با هم مرور می‌کنیم:

 

علی رغم ناراحتی‌هایی که به خاطر IBS ایجاد می‌شود، این شرایط معمولا به عوارض جدی و حاد منجر نمی‌شود.

 

درمان خاصی برای IBS وجود ندارد.

 

حالات احساسی و عاطفی نقش مهمی در IBS دارد.

 

مستثنی کردن غذا‌هایی که باعث ایجاد گاز می‌شود، می‌تواند نشانه‌ها را بهبود ببخشد.

 

 

رایج‌ترین نشانه‌هایی که در این افراد دیده می‌شود، عبارت است از:

 

تغییر در عادت‌های اجابت مزاج

 

درد شکمی و گرفتگی شکم. اغلب بعد از اجابت مزاج تسکین پیدا می‌کند.

 

بعد از رفتن به دستشویی، بیمار ممکن است احساس کند، روده کاملا خالی نشده است.

 

گاز اضافی

 

عبور مخاط از رکتوم

 

نیاز ضروری و اورژانسی به دستشویی

 

تورم یا نفخ در شکم

 

بیشتر نشانه‌ها بعد از خوردن غذا بدتر می‌شوند. عموما دوره‌های عود ۲ الی ۴ روز طول می‌کشند و سپس نشانه‌ها بهبود پیدا می‌کند یا کاملا برطرف می‌شود. نشانه‌ها و علائم مرتبط با IBS از بیماری به بیمار دیگر متغیر است. این نشانه‌ها اغلب شبیه نشانه‌های بیماری‌ها یا شرایط دیگر هستند. IBS ممکن است نشانه‌هایی را در بخش‌های بدن ایجاد کند. این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:

 

ادرار مکرر

 

تنفس بد

 

سردرد

 

درد عضلات یا مفاصل

 

خستگی دائم

 

درد به هنگام برقراری رابطه جنسی

 

عادت ماهیانه نامنظم

 

اضطراب و افسردگی نیز ممکن است در این افراد دیده شود، زیرا چنین شرایطی باعث ایجاد نارحتی و خجالت می‌شود.

 

 

 

 

 

هنوز متخصصان در مورد علل این بیماری مطمئن نیستند. با این حال آن‌ها می‌دانند که این شرایط مسری نیست و باعث ابتلا به سرطان نمی‌شود. متخصصان بر این باورند که فاکتور‌های زیر ممکن است در ابتلای افراد به IBS دخیل باشد:

 

فاکتور‌های غذایی

 

فاکتور‌های محیطی همچون استرس

 

فاکتور‌های ژنتیکی

 

هورمون‌ها

 

سیستم عصبی مرکزی که به درستی سیستم گوارش را کنترل نمی‌کند

 

اندام‌های گوارشی که بیش از حد به درد حساس اند

 

پاسخ غیر معمول به عفونت

 

عضلاتی که برای حرکت غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند و به درستی کار نمی‌کنند.

 

حالات روحی و روانی: شواهد نشان می‌دهد فاکتور‌های روانی و عاطفی می‌تواند نقش بزرگی در سندرم روده تحریک پذیر داشته باشد.

 

افرادی که تجربیات تلخی و دشواری داشته اند بیشتر از سایرین در معرض توسعه IBS قرار دارند.

 

 

 

تعداد زیادی از افراد مبتلا به IBS دریافته اند که نشانه‌های آن‌ها بعد از مصرف محصولات خاصی همچون شکلات، شیر یا الکل بدتر می‌شود و باعث ایجاد اسهال یا یبوست می‌گردد.

 

ناراحتی و نفخ ممکن است به خاطر مصرف برخی از میوه و سبزیجات و نیز نوشابه ایجاد شود. محققان در مورد نقش حساسیت‌های غذایی یا عدم تحمل برخی از مواد در IBS مطمئن نیستند. محرک‌های غذایی رایج که باعث نفخ یا گرفتگی می‌شوند، عبارتند از:

 

غذا‌هایی همچون حبوبات، کرفس، پیاز، هویج، کشمش، موز، زردآلو، آلو، کلم بروکسل، چوب شور و نان شیرینی حلقوی که باعث ایجاد نفخ می‌شوند.

 

محصولات لبنی

 

آدامس‌های عاری از قند

 

برخی از شکلات‌ها

 

محصولاتی که کافئین دار هستند.

 

 

تغییرات هورمونی می‌تواند سندرم روده تحریک پذیر را بدتر کند. تعداد زیادی از خانم‌هایی که به IBS مبتلا هستند بر این باورند که نشانه‌ها در طول دوران قاعدگی بدتر می‌شود. مطالعات انجام شده در Gastroenterology Report نشان می‌دهد که:

 

نشانه‌های بدتر شده سیستم گوارشی همچون درد شکمی، نفخ یا اسهال در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر در دوران قاعدگی دیده شده است.

 

 

گاستروانتریت می‌تواند باعث تحریک IBS شود. این نوع از IBS به عنوان IBS بعد از عفونت شناخته شده است.

 

 

از آن جا که دلیل ایجاد این بیماری مشخص نیست، درمان به تسکین نشانه‌ها و بهبود کیفیت زندگی افراد می‌پردازد. این کار معمولا در برگیرنده تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی و نیز آموزش مدیریت استرس است.

 

 

از مصرف سوربیتول خودداری کنید، زیرا می‌تواند باعث اسهال شود. این ماده در آدامس ها، غذا‌های رژیمی و شیرینی‌های بدون شکر دیده می‌شود.

 

اگر نفخ یا گاز مشکل اصلی شما است، از غذا‌های مبتنی بر جو بیشتر استفاده کنید.

 

هر وعده غذایی را به درستی مصرف کنید. از هیچ کدام از وعده‌ها نگذرید.

 

از مصرف نوشیدنی‌های کربناته مثل نوشابه خودداری کنید.

 

مصرف برخی از میوه‌ها را محدود کنید. برای این کار با پزشک متخصص مشورت کنید.

 

مصرف قهوه و چای را محدود کنید. روزانه بیشتر از سه فنجان ننوشید.

 

اطمینان حاصل کنید که مصرف مایعات کافی است.

 

وعده‌های غذایی باید در زمان مناسبی مصرف شوند.

 

برخی از افراد ممکن است مجبور باشند مصرف نشاسته مقاوم را که در غذا‌های فرآوری شده دیده می‌شود محدود کنند. همچنین برخی از افراد باید مصرف بقولات را کمتر کنند. نشاسته مقاوم در سیستم گئارش تجزیه نمی‌شود.

 

به آرامی غذا بخورید.

 

 

تغییر در عادت‌های غذا خوردن می‌تواند به کنترل نشانه‌های IBS کمک کند. متاسفانه رژیم غذایی خاصی برای IBS وجود ندارد که برای همه افراد کارساز باشد. بیمار باید خود آزمون و خطا کند تا به رژیم مناسب خود دست یابد.

 

 

برخی از افرادی که از IBS رنج می‌برند ممکن است نیاز داشته باشند فیبر بیشتری مصرف کنند. این در حالی است که برخی از افراد باید برعکس این موضوع عمل کنند. سطح متعادلی از فیبر در رژیم غذایی می‌تواند به سلامت سیستم گوارش کمک کند.

 

 

برخی از بیماران ممکن است دریابند که تمرینات ورزشی به تسکین نشانه‌های موجود کمک می‌کند. این در حالی است که در برخی از افراد چنین نیست.

 

 

چنین مواردی ممکن است به برخی از بیماران کمک کند. برای این که مزایای پروبیوتیک‌ها ظاهر شود حدود ۴ هفته زمان نیاز است.

 

 

تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر می‌توانند نشانه‌های خود را به کمک موارد زیر بهبود ببخشند:

 

تکنیک‌های آرام سازی همچون ورزش و مدیتیشن

 

برخی از فعالیت‌های فیزیکی همچون یوگا یا تای چی

 

تمرینات جسمی منظم

 

مشاوره استرس یا درمان شناختی رفتاری

 

 

دارو‌های زیر برای درمان نشانه‌های IBS مورد استفاده قرار می‌گیرد:

 

دارو‌های ضد اسپاسم: گرفتگی و درد شکمی را با شل کردن عضلات روده کاهش می‌دهد.

 

ملین ها: برای بیمارانی که از یبوست رنج می‌برند.

 

دارو‌های ضد اسهال برای بیمارانی که اسهال دارند.

 

دارو‌های ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCA): اغلب به کاهش درد و گرفتگی شکمی کمک می‌کند.

 

دارو‌های خاص IBS عبارتند از: آلوزرتون (Lotronex) برای IBS اسهال غالب در زنان و لیپی پروستون (Amitiza) برای IBS یبوست غالب در زنان. این دارو‌ها به طور کلی آخرین خط درمان هستند، زمانی که تغییر در سبک زندگی یا مداخلات درمانی شکست خورده و علائم همچنان شدید است.

 

 

برخی از تکنیک‌های روانی که می‌تواند مفید باشد، شامل موارد زیر است:

 

درمان بین فردی روان پویشی (PIT): در این شرایط درمانگر به بیمار کمک می‌کند گذشته خود را کاوش کند و ببیند چیزی ناخودآگاه او را تحت تاثیر قرار داده است یا خیر.

 

استفاده از هیپنوتیزم: هیپنوتیزم برای تغییر نگرش ناخودآگاه ذهن به نشانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

درمان شناختی رفتاری: به بیمار آموزش داده می‌شود از طریق تکنیک‌های آرام سازی و اتخاذ نگرش مثبت، واکنش متفاوتی به شرایط داشته باشند.

 

تحقیقات در زمینه IBS همچنان ادامه دارد. در حال حاضر، مراقبت از رژیم غذایی و مدیریت استرس بهترین ترفند برای کنترل شرایط است.

 

 

تست آزمایشگاهی یا تکنیک تصویربرداری خاصی برای تشخیص IBS وجود ندارد. تشخیص در برگیرنده شناسایی سایر شرایطی است که می‌تواند نشانه‌هایی شبیه IBS ایجاد کند. سه نوع اصلی از سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد:

 

IBS با یبوست: در این شرایط بیمار درد شکمی، ناراحتی، نفخ، اجابت مزاج به تاخیر افتاده یا مدفوع سفت یا سنگین را تجربه می‌کنند.

 

IBS با اسهال: در این شرایط بیمار درد شکمی، ناراحتی، نیاز ضروری و اورژانسی به دستشویی، اجابت مزاج مکرر یا مدفوع آبکی را تجربه می‌کند.

 

IBS با الگوی مدفوع تناوبی: در این شرایط بیمار یبوست و اسهال را تجربه می‌کند.

 

پزشک در ابتدا آزمایش خون را توصیه می‌کند و تلاش دارد سایر شرایط احتمالی همچون موارد زیر را تشخیص دهد:

 

تحمل نکردن لاکتوز

 

رشد بیش از حد باکتریایی روده کوچک

 

سلیاک

 

در بیشتر موارد، پزشک قادر خواهد بود با پرسیدن نشانه‌های موجود IBS را تشخیص دهد. این سوالات عبارتند از:

 

آیا تغییراتی همچون اسهال یا یبوست در عادت‌های اجابت مزاج ایجاد شده است؟

 

درد یا ناراحتی در شکم وجود دارد؟

 

چند وقت یک‌‎بار احساس نفخ می‌کنید؟

 

اگر نشانه یا علامت خاصی وجود داشته باشد، آزمایش‌های بعدی لازم خواهد بود. این نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

 

کم خونی

 

تورم موضعی در راست روده و شکم

 

کاهش وزن

 

درد شکمی در شب

 

نشانه‌های بدتر شده پیشرفت کننده

 

خون قابل توجه در مدفوع

 

سابقه خانوادگی بیماری التهابی بروده، سرطان کولورکتال یا سلیاک

 

بیمارانی که سابقه خانوادگی سرطان تخمدان را دارند، ممکن است به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشند.

 

 

هیچ درمانی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. درمان به منظور تسکین نشانه‌ها انجام می‌شود و شامل تغییرات رژیم غذایی، تکنیک‌های آرام سازی، استفاده از دارو و تمرینات ورزشی است.

 

سندرم روده تحریک پذیر بیشتر در افراد ۲۰ الی ۳۰ ساله توسعه پیدا می‌کند با اینحال می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر خود قرار دهد. این بیماری در زنان دوبرابر مردان است.

 

 

گروه‌های زیر از افراد بیشتر از سایرین در معرض IBS قرار دارند:

 

بزرگسالان جوان‌تر: با این که IBS تمامی افراد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، اما بیشتر در افراد زیر ۴۵ سال تشخیص داده می‌شود.

 

جنسیت: زنان دو برابر بیشتر از مردان از این شرایط رنج می‌برند.

 

سابقه خانوادگی: برخی از مطالعات نشان می‌دهد افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا به IBS داشته اند ممکن است در معرض خطر ابتلا به آن قرار داشته باشند. البته رابطه روشن و واضحی از این مورد وجود ندارد.

 

محیط: مطالعاتی درباره این که سابقه خانوادگی به ژن‌ها، محیط خانوادگی مشترک یا هر دو مربوط بوده، در حال انجام است.