برنامه هسته اي کره شمالي اهداف و پيامدها

پژوهش خبری صدا وسیما: بحران شبه جزیره کره هر از گاهی با لشکرکشی نیروهای غربی و مانور نظامی در این منطقه و آزمایش ­های موشکی کره شمالی افزایش می­ یابد. غربی ­ها این کشور را متهم می کنند که با حرکت در مسیر تولید هسته­ ای و ساخت و تولید موشک­ های بالستیک، امنیت جهان را به خطر انداخته است. اما کره شمالي معتقد است که هدف از برنامه توسعه سلاح‌های هسته‌ای این کشور و آزمايش‌هاي نظامي دفاع از خود مي باشد. از اين رو کره شمالي اعلام کرده که آماده است در مورد برنامه هسته اي خود با آمريکا مذاکره کند. طبق اظهارات مقامات غربي احتمالا مقامات دو کشور در ماه آتي با هم ديدار خواهند کرد. با توجه به اين موضوع نوشتار حاضر درصدد بررسي اهداف و پيامدهاي هسته اي شدن کره شمالي مي باشد. در اين پژوهش ضمن نگاه اجمالي به تاريخچه برنامه هسته اي، گاهشمار فعاليت هاي هسته اي و موشکي کره شمالي، به نقش آمريکا در حرکت کره شمالي در مسير توليد سلاح هسته اي پرداخته خواهد شد. 

تاريخچه برنامه هسته‌اي کره شمالي

برنامه هسته‌اي کره شمالي در دهه50 ميلادي آغاز شد. در دسامبر سال 1952 کره شمالي موسسه‌اي بنام "تحقيقات انرژي هسته‌اي" تأسيس کرد. اما فعاليت‌هاي هسته‌اي اين کشور با انعقاد قرارداد همکاري‌هاي فني با شوروي در فوريه 1956 آغاز شد. تنها رآكتوري كه كره شمالي از شوروي دريافت كرد يك رآكتور گرما هسته‌اي 1/0 مگاواتي كه متعاقب قرارداد بين شوروي و کره شمالي در سال 1959 بود که طي آن مسکو متعهد شد تا يک مجتمع تحقيقات هسته‌اي صلح‌آميز براي کره شمالي در منطقه"يونگ بيون" تأسيس کند.^[1] اين رآكتور در اوايل دهه 1960 مورد استفاده قرار گرفت. كاركرد اوليه اين رآكتور توليد ايزوتوپ براي تحقيقات زيست پزشكي بود. کره شمالي براي به دست آوردن تکنولوژي روز دانش هسته اي به دنبال منابع ديگري بود اما در نهايت اين كشور خود يك رآكتور 5 مگاواتي طراحي و توليد كرد. اين رآكتور با نام رمزي رآكتورI  بر مبناي يك تكنولوژي "مگنوكس" متعلق به دهه 1950 (گرافيت، آلومينيوم، منيزيوم پوشيده از سوخت اورانيوم طبيعي،گاز خنك كننده  2Co) بود.

به اعتقاد کارشناسان پيشرفت برنامه هسته‌اي کره شمالي فقط با کمک‌هاي شوروري نبوده است. پس از آزمايش هسته‌اي چين در سال 1964 کره شمالي براي کمک گرفتن در زمينه تحقيقات هسته‌اي به چين نزديک شد اما با مخالفت چين روبرو شد. بار ديگر پيونگ يانگ در سال 1974 در اين خصوص اصرار کرد که چين دوباره رد کرد. برخي از کارشناسان معتقدند کره شمالي در اواخر دهه 70 برنامه هسته‌اي خود را با اتکا به دانشمندان هسته‌اي بومي خود که در رشته علوم هسته‌اي در مسکو تحصيل کرده بودند، آغاز کرده است. ^[2] چند سال قبل از فروپاشي شوروي اين كشور با ساخت دو رآكتور هسته‌اي براي توليد نيروي برق كه هر يك توان توليد 1000 مگاوات برق را داشتند، موافقت كرد.

کره شمالي در 12 دسامبر 1985 معاهده عدم اشاعه هسته‌اي "ان.پي.تي" را امضا کرد و بر اساس دستورالعمل آژانس بين‌المللي اتمي، بازرسي از تأسيسات هسته‌اي کشور آغاز شده و تمام فعاليت هاي هسته اي اين کشور تحت نظر آژانس بين المللي قرار گرفت. كره شمالي بعد از ساخت اين رآكتورها يك مجموعه هسته‌اي نظامي نيز ساخت. اين مجموعه در سال 1989 تكميل شده و در سال 1992 به طور آزمايشي فعال شد. از طرفي ديگر يك كارخانه جداسازي پلوتونيوم (آزمايشگاه تحقيقات راديولوژيك) در يونگ بيون در سال 1987 ساخته شد. اين كارخانه قادر به استفاده از صدها تن سوخت از همه رآكتورها در يك سال بود. اين كارخانه پلوتونيوم براي تسليحات هسته‌اي، بر بالاي يك كارخانه مهم بازفرآوري پلوتونيوم، در اعماق زمين ساخته شده است. در سال 1993، كره شمالي كارخانه دوم را تكميل كرد و بدين طريق توانايي خود را در پلوتونيوم تا بيش از 100 پوند در سال افزايش داد. تأسيسات و زيرساخت هاي هسته‌اي كره شمالي عبارتند از:

اونگي: سايت معدن اورانيوم- يونگ بيون: رآكتورهاي هسته‌اي- كوسونگ: فرآوري اورانيوم- كوم چانگ ري/ كوم چانگ ني: سايت مشكوك هسته‌اي زيرزميني- هام بونگ: تحقيقات هسته‌اي- نانام: تحقيقات هسته‌اي- كيلچو: مركز آموزش تسليحات اتمي- سين پو: رآكتورهاي هسته‌اي- هونگ نام: معدن اورانيوم- پاك چون: تحقيقات هسته‌اي- تي چون: رآكتورهاي هسته‌اي- پيونگ سونگ: تحقيقات هسته‌اي- سان چون: معدن اورانيوم- وون سان: تحقيقات هسته‌اي- پيونگ سان: استخراج، فرآوري و غني سازي اورانيوم- پيونگ يانگ: تحقيقات هسته‌اي.

گاه شمار فعاليت هاي هسته اي و موشکي کره شمالي

در گاهشمار ذيل، مهم ترين فعاليت ها و تحولات مرتبط در خصوص برنامه ­هاي موشکي و هسته ­اي کره شمالي از سال 1947 تا سال 2018 به صورت خلاصه آمده است.

- سال 1947- ژوئن 1950: اتحاد جماهیر شوروی مهندسین و تکنسین های خود را برای تحقيقات و اکتشاف ذخایر اورانیوم به کره شمالي اعزام مي کند. در این دوره کره شمالی حدود 9000 تن اورانیوم را به شوروی ارسال می کند.

- دسامبر 1952: کره شمالی موسسه تحقیقات انرژی اتمی را زير نظر آکادمی علوم تاسیس می کند. فعاليت این مؤسسه تحقيق در مورد ایزوتوپ های رادیواکتیو برای استفاده در صنعت، کشاورزی و پزشکی می باشد.

- سال 1965: کره شمالی "موسسه تحقیقات فیزیک هسته ای" را تاسیس می کند که به عنوان "موسسه تحقیقات انرژی اتمی و کالج فیزیک" شناخته می شود.

- سال 1965: کره شمالی "موسسه تحقیقاتی استفاده از ایزوتوپ های رادیواکتیو" را در چون گين در شمال استان هامیونگ تاسیس می کند.

- سال 1967: فعاليت راکتور تحقیقاتی 2MW (th) IRT-2000 که توسط اتحاد جماهير شوروی تامین می شود، آغاز می شود. این راکتور برای تولید ایزوتوپ های رادیواکتیو برای پزشکی، صنعت و تحقیقات علمی ساخته شده است.

- دهه 1970: دولت کره شمالي مطالعات زمين شناسي را در استان پيونگ يانگ و جنوب اين منطقه، جنوب استان هامگيونگ براي اکتشاف اورانيوم انجام داد.

- دسامبر 1985: کره شمالي به معاهده منع تکثير جنگ افزارهاي هسته ­اي ان.پي.تي پيوست اما توافق پادمان­ ها را با آژانس بين­ المللي انرژي اتمي امضاء نکرد. به موجب بند 3 معاهده ان.پي.تي به کره شمالي هيجده ماه مهلت داده شد تا ترتيب چنين اقدامي را بدهد. در سال­هاي پس از اين تاريخ، کره شمالي پايبندي به اين بند از ان.پي.تي را برچيده شدن تبليغات هسته­ اي ايالات متحده از کره جنوبي مرتبط و منوط ساخت.

- نوامبر 1990: وزارت دفاع کره جنوبی طي گزارشي اعلام کرد که کره شمالی احتمالا قادر خواهد بود تا سال 1995 سلاح های هسته ای توليد کند.

- ژانويه 1992: دو کره اعلاميه مشترک عاري سازي شبه جزيره کره از تسليحات هسته ­اي را امضاء‌ کردند. مطابق اين اعلاميه دو کشور توافق کردند تسليحات هسته ­اي را "آزمايش، توليد، دريافت، فرآوري، انبار و مستقر نکنند يا از آن استفاده ننمايند" يا "تجهيزات غني سازي اورانيوم يا فرآوري هسته­ اي نداشته باشند". علاوه بر اين دو کره موافقت کردند به بازرسان طرف مقابل اجازه بدهند براي راستي آزمايي از مراکز مورد نظر ديدن کنند.

- مارس 1992 : آمريکا شرکت صادرات تجهيزات و ماشين آلات، "ليونگ اکسان" (Lyongaksan) و شرکت چانگ وانگ را به خاطر فعاليت­ هايش در زمينه تکثير موشک­ ها تحريم کرد.

- فوريه 1993 : آژانس بيـن ­المللي انـرژي اتمي خواستار انجام آزمايش­ هـاي ويژه از دو پايگـاهي شد که گمان مي­رفت ضايعات هسته ­اي در آنجا انبار مي­ شود. اين درخواست بر اساس شواهد مستدلي بود مبني بر اينکه کره شمالي تقبل کرده و به تعهداتش در قبال ان.پي.تي عمل نمي­ کند. کره شمالي اين درخواست آژانس بين ­المللي انرژي اتمي را رد کرد.

- آوريل 1993 : آژانس بين­ المللي انرژي اتمي اعلام کرد کره شمالي به موافقتنامه پادماني خودش پايبند نيست و اين آژانس نمي­تواند تضمين کند که مواد هسته ­اي کره شمالي براي استفاده ­هاي غيرصلح ­جويانه منحرف نمي­شود.

- فوريه 1994: کره شمالي موافقتنامه ­اي را با آژانس بين­ المللي انرژي اتمي نهايي کرد که به موجب آن به آژانس اجازه داده
مي­شد که از همه هفت مرکز هسته ­اي اعلام شده اين کشور بازرسي کند. 

- مارس 1994 : بازرسان آژانس بين ­المللي انرژي اتمي براي بازرسي از کره شمالي براي نخستين بار از سال 1993 وارد اين کشور شدند.

- ژوئن 1994 : کره شمالي خروج خود را از آژانس بين ­المللي انرژي اتمي اعلام کرد.

- آگوست 1994 : اعلاميه مورد توافقي امضاء شد که به موجب روندي سه مرحله ­اي براي حذف برنامه تسليحات هسته ­اي کره شمالي معين شد. در مقابل، ايالات متحده آمريکا قول داد به سمت عادي سازي روابط ديپلماتيک و اقتصادي با کره شمالي حرکت کند و به اين کشور قول داد تا در ساخت و رآکتورهاي آب سبک مقاوم در برابر تکثير هسته ­اي کمک کند که جايگزين رآکتورهاي گرافيتي پيونگ يانگ شود.

- 21 اکتبر 1994: آمريکا و کره شمالي به چهار ماه مذاکره با تصويب "چهارچوب توافقي" در ژنون پايان دادند. به منظور پايان دادن به نگراني­ هاي آمريکا درباره رآکتورهاي توليد پلوتونيوم پيونگ يانگ و مرکز بازفرآوري يونگ بيانگ در اين موافقتنامه از کره شمالي خواسته شد فعاليت همه مراکز هسته­ اي اش را متوقف و در نهايت آنها را نابود کند. اين روند مستلزم برچيدن سه رآکتور هسته ­اي کره شمالي بود که ساخت دو مورد از آنها در آن زمان هنوز ادامه داشت. به موجب اين موافقتنامه، کره شمالي به آژانس بين­ المللي انرژي اتمي اجازه داد از طريق انجام "بازرسي­ هاي ويژه" پايبندي پيونگ يانگ را به تعهداتش راست آزمايي کند. علاوه بر اين کره شمالي توافق کرد اجازه بدهد هشت هزار عنصر سوخت مصرف شده رآکتور هسته­ اي اش به کشور ثالثي انتقال داده شود. در مقابل، پيونگ يانگ دو رآکـتور آب سنگين داده مي­شد و در زمـان ساخت اين رآکتورها، سالانه سوخت سنگين به اين کشور اعطا مي­شود. قرار بود ساخت اين رآکتورهاي آب سنگين از طريق حمايت مالي و توسط سازمان توسعه انرژي شبه جزيره کره که کنسرسيومي چند مليتي بود، ساخته شود. از آنجا که در اين موافقتنامه حرکت به سمت عادي سازي کامل روابط سياسي و اقتصادي الزامي شده بود. اين توافق نقطه عطفي در گفتگوهاي امريکا و کره شمالي در خصوص ساخت و صادرات موشک ­هاي بالستيک در کره شمالي و ديگر مسائل موجود دو طرف بود.

- نوامبر1994: آژانس بين ­المللي انرژي اتمي اعلام کرد عمليات ساخت و ساز در مراکز هسته ­اي "نيونگ بيون"Nyongbyon و "تائوچون" Taochon متوقف شده است و اين مراکز فعال نيستند.

- مي 1996 : ايالات متحده آمريکا بر ضد کره شمالي به خاطر مبادلات مربوط به فناوري موشکي تحريم اعمال کرد. به موجب اين تحريم، واردات و صادرات با شرکت ­هاي تحريم شده بخش­ هايي از اقتصاد کره شمالي که با فعاليت ­هاي موشکي مرتبط تلقي مي­ شدند، ممنوع بود. 

- آگوست 1997: ايالات متحده آمريکا بر ضد دو شرکت ديگر کره شمالي بخاطر فعاليت هايشان در زمينه تکثير موشکي تحريم اعمال کرد.

- آوريل 1998 : در پاسخ به انتقال فناوري موشکي و قطعاتي مرتبط از کره شمالي به آزمايشگاه تحقيقاتي دکتر عبدالقدير خان پاکستان، آمريکا بر ضد کره شمالي و پاکستان تحريم برقرار کرد.

- اوت 1998: کره شمالي موشک سه مرحله اي "تائپودونگ يک " Taepo Dong -1 را با برد 1500 تا 2000 کيلومتر که برفراز ژاپن بود شليک کرد. پيونگ يانگ اعلام کرد اين راکت با موفقيت ماهواره کوچکي را در مدار قرار داده است البته مرکز فرماندهي فضايي امريکا اين ادعا را به چالش کشيد. ژاپن امضاي موافقت نامه سهيم شدن در هزينه اجراي پروژه رئالفور آب سبک براساس "چهارچوب توافقي" را تا نوامبر سال 1998 به حالت تعليق در آورد.

- مي 1999: تيم بازرسي آمريکا از مرکز هسته­ اي مورد شک کره شمالي در "کومچانگ نيگ ديدن کرد. به گفته مقامات وزارت امور خارجه آمريکا، اين گروه هيچ مدرکي دال بر انجام فعاليت هسته­ اي ژاپن مرکز يا نقض "چهارچوب توافق شده" پيدا نکرد.

- دسامبر 1999: پنج سال پس از امضاي "چهارچوب توافقي" مقامات سازمان توسعه اقتصادي شبه جزيره کره قرارداد مهمي را با شرکت برق کره به منظور آغاز عمليات احداث دو رآکتور آب سبک در شهر کومهو در کره شمالي منعقد کردند. مقامات سازمان توسعه اقتصادي شبه جزيره کره تاخير در امضاي اين قرارداد را به چالش­ هاي مالي و حقوقي پيچيده­ و فضاي سياسي پرتنشي نسبت دادند که نامش از آزمايش موشک تائپو دونگ – يک در اوت سال 1998 بود.

- مي 2000:  بازرسان آمريکا دومين بازرسي خود را از مراکز کومچانگ ني انجام دادند. اين تيم بازرسي به اين نتيجه رسيد که شرايط موجود در اين مکان از زمان نخستين بازرسي در ماه مي سال 1999 تغيير نکرده است.

- ژوئيه 2000: به استناد گزارش ­ها کيم جونگ ايل در ملاقات با ولاديمير پوتين، رئيس جمهور کره شمالي قول داد در مقابل دريافت کمک براي پرتاب ماهواره از کشورهايي که نگراني­ هاي خود را در خصوص برنامه موشکي کره شمالي اعلام کرده ­اند، برنامه موشکي­اش را پايان خواهد داد.

- سپتامبر 2000: گفتگوهاي آمريکا و کره شمالي درباره مسايل هسته ­اي ، موشکي و تروريسم در نيويورک آغاز شد. دو کشور بيانيه مشترکي درباره تروريسم صادر کردند. اين اقدام مبين پيشرفت به سوي حذف نام کره شمالي از فهرست کشورهاي حاوي تروريسم مد نظر وزارت امور خارجه آمريکا بود.

- ژانويه 2001 : آمريکا شرکت چانگ وانگ سين يانگ کره شمالي را به خاطر نقض قانون منع تکثير هسته ­اي مصوب سال 2000 را تحريم کرد.

- ژوئن 2001: وزارت امور خارجه آمريکا اعلام کرد بر اساس قانون منع تکثير مصوب سال 2000، مشارکت شانگ وانگ سين يانگ کره شمالي را به خاطر انتقال اقلام مرتبط با موشک ­ها به کشورهاي ديگر تحريم مي­کند.

- آگوست 2002 : امريکا شرکت شانگ وانگ سين يانگ کره شمالي و دولت اين کشور را به خاطر دادن فناوري موشکي به يمن تحريم کرد.

- سپتامبر 2002 : کره شمالي اعلام کرد براي مدت نامعلومي تعليق آزمايش ­هاي موشکي ­اش را تمديد مي­کند که اين اقدام بخشي از اعلاميه کره شمالي و ژاپن بود که در ملاقات جونيچيروو کويزومي، نخست وزير ژاپن و کيم جونگ ايل، رهبر کره شمالي در پيونگ يانگ امضاء شد. 

- دسامبر 2002 : کره شمالي نامه ­اي به آژانس بين­ المللي انرژي اتمي نوشت و در آن آغاز فعاليت مجدد يک رآکتور فعالش و همچنين بازگشايي ديگر مراکز هسته ­اي را فعاليت آنها به موجب توافقات قبلي متوقف شده بود، اعلام کرد. در اين نامه از آژانس بين ­المللي انرژي اتمي خواسته شده بود مهر و موم ­ها و تجهيزات نظارتي را از اين مراکز هسته­اي بردارد.

- دسامبر 2002 : کره شمالي همه مهر و موم­ هاي آژانس بين المللي انرژي اتمي را فک کرد و تجهيزات نظارتي نصب شده آن را در مراکز هسته­ اي در خصوص مواد هسته­ اي جمع کرد. سخنگوي آژانس بين المللي انرژي اتمي در 26 دسامبر گفت کره شمالي انتقال ميله­ هاي سوختي تازه را به اين رآکتور آغاز کرده که اين مسأله بيان کنند آغاز مجدد فعاليت آن در آينده نزديک است. همچنين در اين ماه کره شمالي به بازرسان آژانس بين المللي انرژي اتمي دستور داد از اين کشور خارج شوند که آنها نيز در 31 دسامبر، کره شمالي را ترک کردند.

- ژانويه 2003: شوراي حکام آژانس بين المللي انرژي اتمي قطعنامه­ اي تصويب و در آن تصميم کره شمالي را براي از سرگيري فعاليت­ هاي رآاکتور هسته اي و مراکز هسته ­اي مرتبطش محکوم کرد. از طرفي ديگر کره شمالي در 10 ژانويه خروج خود را از معاهده منع تکثير هسته­ اي NPT اعلام کرد.

- آگوست 2003: دور نخست گفتگوهاي شش جانبه با حضور کشورهاي آمريکا، چين، کره شمالي، کره جنوبي، ژاپن و روسيه در پکن برگزار شد. اين گفتگوها هيچ نتيجه قابل توجهي به همراه نداشت.

- اکتبر 2003: کره شمالي اعلام کرد احتمالا ً‌سلاح ­هاي هسته­ اي را آزمايش خواهد کرد. پيونگ يانگ تصريح کرد اگر امريکا از تغيير دادن مواضعش در مذاکرات سرباز بزند اقدامي صورت خواهد داد تا بازدارندگي هسته­ اي ­اش را به عنوان قدرت فيزيکي به همه نشان بدهد.

- ژوئن 2004: دور سوم گفتگوهاي شش جانبه در پکن انجام شد. آمريکا براي نخستين بار پيشنهاد مفصلي براي حل و فصل اين بحران عرضه کرد. اين پيشنهاد اجرا روندي دو مرحله ­اي مطرح شده بود که براساس آن کره شمالي پس از موافقت، متوقف کردن و برچيدن برنامه هسته ­اي­ اش از چين، کره جنوبي و روسيه سوخت دريافت کند. علاوه بر اين مقرر شده بود واشنگتن گفتگوهاي دو جانبه ­اي را با پيونگ يانگ در خصوص برداشته شدن تحريم­ هاي اين کشور آغاز کند.

- فوريه 2005: وزارت امور خارجه کره شمالي اعلام کرد پيونگ يانگ "سلاح ­هاي هسته­ اي" توليد کرده است. اين اعلاميه قطعي ­ترين ادعاي علني پيونگ يانگ تا آن زمان درباره زرادخانه هسته ­اي اين کشور بود.

- جولاي 2006: کره شمالي هفت موشک بالستيک از جمله موشک ­هاي دوربرد تائپه دونگ را آزمايش کرد. آزمايش ­هاي ديگر شامل ترکيبي از موشک­ هاي ميان برد و کوتاه برد اسکاو – سي و نودانگ بود.

- جولاي 2006: دوران امنيت سازمان ملل متحد قطعنامه 1695 را به تصويب رساند که در آن آزمايش ­هاي موشکي کره شمالي محکوم و از اين کشور خواسته شد به گفتگوهاي شش جانبه باز گردد. علاوه بر اين در اين قطعنامه از کره شمالي خواسته شد فعاليت­ هاي خود رادر اين زمينه موشک­ هاي بالستيک به حالت تعليق در بياورد.

- اکتبر 2006: کره شمالي اولين آزمايش هسته اي خود را در زيرِ زمين در نزديکي روستاي پونگيه (Punggye) آزمايش کرد. مقامات کره شمالي اذعان داشتند که اين آزمايش در مقابله با تهديدات و فشارهاي آمريکا انجام گرفته است. در صورت تداوم اين تهديدات آزمايشات ديگري انجام خواهد داد.

- اکتبر 2006: شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه 1718 را تصویب کرد و از پیونگ یانگ خواست تا به مذاکرات شش جانبه باز گردد و سلاح های هسته ای خود را رها کند.

- فوريه 2007: دور پنجم مذاکرات شش جانبه برگزار شده و طرحي به نام "برنامه اقدام" به تصويب رسيد. بر اساس اين طرح مقرر شد تا کره شمالی فعاليت هاي تاسیسات هسته ای خود را در یونگبیون طی بازه زماني 60 روزه در ازاي انتقال اولیه 50،000 تن نفت سنگین متوقف کند. همچنین ايجاد پنج کار گروه برای "بحث و تدوین برنامه های ويژه" در رابطه با همکاری اقتصادی و انرژی، تعليق کامل فعاليت هاي هسته ای در یونگبیون در برابر 950،000 تن نفت سنگین یا معادل آن از ديگر موارد مورد تصويب اين نشست بوده است. از طرفي ديگر آمريکا متعهد شد تا علاوه بر کمک به تأمین انرژی کره شمالی، نام اين کشور از ليست حاميان تروريسم خارج کرده و قوانين تحريمي در خصوص تجارت کره شمالي با کشورهاي ديگر را ملغي کند.

- مي 2009: کره شمالی دومين آزمایش هسته ای خود را در نزدیکی روستای Punggye انجام می داد. کره شمالی اعلام کرد که این آزمایش در راستاي بهبود و توسعه فناوری هسته ای انجام گرفته است. بعد از اين آزمايش شورای امنیت سازمان ملل یک جلسه اضطراری تشکیل داد و ضمن محکوم کردن اين آزمايش، آن را به عنوان نقض قطعنامه 1718 شورای امنیت سازمان ملل متحد است. دانست. این شورا همچنین اعلام کرد که برای تصویب یک قطعنامه جدید در رابطه با آزمایش، جلسه خواهد داشت.

- ژوئن 2009: شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه 1874 را تصویب کرد که تحریم ها علیه پیونگ یانگ را گسترش داد. این قطعنامه رژیم بازرسی را برای جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای تشدید و خواستار افزایش محدودیت های مالی علیه دولت و شرکت های کره شمالی شد.

- اگوست 2010: رئيس جمهور امريکا دستورالعملي را که محدودیت های مالی علیه کره شمالی را افزایش می دهد، امضاء کرد. وزارت خزانه داری اين کشور همچنین اعلام کرد که هشت شرکت کره شمالي را که با برنامه های هسته ای و موشکی پیونگ یانگ در ارتباط بودند، تحريم کرد.

- آوريل 2011: رئیس جمهور امريکا مجددا یک دستورالعمل واردات کالاها، خدمات و فناوری ها از کره شمالی را ممنوع کرد.

- آوریل 2012: کره شمالی یك موشك دوربرد که ماهواره مصنوعی را در مدار قرار می دهد را پرتاب كرد اما در مدت کوتاهی منفجر شده و اين طرح شکست مي خورد.

- فوریه 2013:  کره‌شمالی سومین آزمایش اتمی خود را در نزديک محل آزمايش هاي قبلي انجام داد.

- مارس 2014: شورای امنیت سازمان ملل متحد کره شمالی را برای پرتاب موشک ها محکوم کرده و اين اقدام را ناقض پروتکل قطعنامه های شورای امنیت دانست.

- ژانويه 2015: امريکا مجددا تحریم هایی علیه نهادهای دولتي و افرادی که در برنامه های هسته ای و موشک های بالستیک کره شمالی دخيل هستند، اعمال کرد.

- مي، نوامبر و دسامبر  2015: کره شمالی با فاصله چند ماه سه موشک بالستیک را از یک زیردریایی با موفقيت پرتاب کرد.

- ژانويه 2016: کره شمالی چهارمین آزمایش تسلیحات هسته ای را انجام داده و اعلام کرد که برای اولین بار یک بمب هیدروژنی را منفجر کرده است.

- فوریه 2016: کره شمالی اعلام کرد که دومین آزمایش پرتاب موشک دوربرد بالستيکِ ماهواره بر را با موفقيت انجام داده است.

- مارس 2016: شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه شماره 2270 عليه کره شمالي را تصويب کرد. اين شورا ضمن محکومیت آزمایش هسته ای توسط اين کشور خواستار توقف فعاليت کامل برنامه موشکی بالستیک شده است. طبق اين قطعنامه تحریم های جديد مالي و اقتصادي علیه دولت و اشخاص حقیقی کره شمالي اعمال کرد.

- اگوست 2016: کره شمالی یک موشک بالستیک با برد متوسط را با موفقيت پرتاب کرد. اين موشک براي اولين بار از آسمان ژاپن با ارتفاع 200 کيلومتر عبور کرد. کره شمالي مجددا در ماه هاي اگوست، سپتامبر و اکتبر موشک بالستيک را آزمايش کرده است.

- فوريه، مارس و مي 2017: کره شمالي مجددا چند موشک بالستيک را آزمايش کرد.

- اگوست 2017: شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه 2371 را تصویب کرد. اين قطعنامه در پي آزمايش موشکي با برد2700 کيلومتر صادر شد. بر اساس اين قطعنامه تحریم های بیشتری از جمله؛ ممنوعیت کامل صادرات زغال سنگ، آهن، سرب و غذاهای دریایی را بر کره شمالي اعمال مي کند.

- سپتامبر 2017: کره شمالی ششمين آزمايش هسته اي را که یک بمب هیدروژنی است با موفقيت آزمایش کرد. طبق اظهارات مقامات کره شمالي اين بمب را مي توان در کلاهک موشک قرار داد. قدرت این بمب حدود ۱۰ برابر بمبی بوده که کره شمالی پارسال آزمایش کرد. رئیس کمیته امور دفاعی پارلمان کره جنوبی گفت: قدرت انفجار ششمین آزمایش هسته‌ای پیونگ‌یانگ، 100 کیلوتن بوده که این رقم قدرت انفجاری معادل چهار برابر بمب هسته‌ای منفجر شده آمریکا در شهر ناکازاکی ژاپن است.

- سپتامبر 2017: شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه شماره 2375 را عليه کره شمالي تصویب کرد که تحریم های بیشتر مالي، اقتصادي از جمله؛ ممنوعیت صادرات نساجی، ممنوعیت واردات محصولات تصفیه شده نفت و...عليه اين کشور اعمال می کند.

- نوامبر 2017: کره شمالی موشک بالستیک بین قاره ای پيونگ سونگ Pyongsong را آزمايش کرد که با ارتفاع حدود 1000 کیلومتر در دریای ژاپن حرکت کرد. وزارت امور خارجه امريکا اعلام کرد که گزینه های دیپلماتیک در حال حاضر باز و قابل اجرا هستند.

- دسامبر 2017: شورای امنیت سازمان ملل متحد مجددا قطعنامه اي ديگر به شماره 2397 را عليه کره شمالي تصویب کرد. براساس اين قطعنامه واردات نفت و فرآورده‌های آن توسط کره شمالي محدود تر شد. اين کشور تنها اجازه خواهد داشت حدود 4 میلیون بشکه نفت خام و حداکثر 500 هزار بشکه فراوردهای نفتی مانند بنزین و گازوئیل وارد کند. همچنين براساس اين قطعنامه ممنوعیت صادرات پارچه، بلوکه شدن دارایی‌ها و ممنوعیت سفر 19 نفر از مقامات دولتي اين کشور، اعمال شده است.

- ژانويه 2018: کیم جونگ اون رهبر کره شمالي اعلام کرد که اين کشور توانايي مقابله با تهدیدات هسته ای امريکا را دارد. کره شمالی توليد کلاهک های هسته ای و موشک های بالستیک را ادامه خواهد داد. همچنين وي پیشنهاد کرد که یک هیئتي براي شرکت در بازی های المپیک آینده در کره جنوبي اعزام شود.

- مارس 2018: مقامات کره جنوبی گزارش دادند که کره شمالی تمایل خود برای مذاکرات جدی با آمریکا را برای بحث در مورد مسائل مربوط به منع تولید سلاح هسته ای را اعلام کرده است.

-آوريل 2018: کره شمالي برای نخستین بار اعلام آمادگی کرده تا در ملاقات کیم جونگ اون رهبر کره شمالی با دونالد ترامپ رئیس جمهوری امريکا در باره غیر هسته‌ای شدن کشورش گفتگو کند. [3]

آزمايشات هسته اي کره شمالي

کره ‌شمالي تاکنون شش آزمايش هسته‌اي انجام داده که اولين آزمايش در اکتبر 2006 ميلادي انجام شد. آزمايش‌هاي ديگر به ترتيب در مه 2009، فوريه 2013، ژوئن 2016، سپتامبر 2016 و آخرين آزمايش هسته‌اي اين کشور بمب هيدروژني بود که در سپتامبر 2017 (شهريور 96) انجام شد.^[4]

- اکتبر 2006: پیونگ‌یانگ نخستین انفجار هسته‌ای خود را در منطقه‌ای به نام «پونگی-ری» انجام داد. خبرگزاري رسمي کره شمالي اعلام کرد که اين آزمايش زير زمين بوده و هيچ گونه تشعشات راديو آکتيو از محل ازمايش منتشر نشده است. مقامات کره جنوبي گفتند که امواج لرزه هاي را به شدت 58 / 3 ريشتر در استان شمالي هامکيونگ دريافت کرده اند. این آزمایش در حدود یک کیلو تن انفجار تولید کرد و همین امر موجب اعتراض‌های بین‌المللی در سطحی وسیع شد. در همان روز سازمان زمین‌شناسی آمريکا اعلام کرد که در شبه‌جزیره کره یک زلزله به قدرت 2 / 4 ریشتر رخ داده است.

- مه 2009:  پیونگ‌یانگ در این سال دومین آزمایش اتمی خود را انجام داد. این آزمایش نیز مانند اولین آزمایش زیرزمینی صورت گرفت. سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده اعلام کرد که این آزمایش موجب شده است تا یک زلزله به قدرت 7 / 4 ریشتر در شمال شرق این کشور در منطقه "کیلجو" رخ دهد. این آزمایش اما حدود 8 / 2 تن انفجار تولید کرد. این انفجار باعث شد مردم چین در مرز یانجی که 200 کیلومتر دورتر از محل آزمايش هسته اي بود، آن را احساس کنند.

- فوریه 2013:  کره‌شمالی سومین آزمایش اتمی خود و اولین آزمایش صورت گرفته در دوران کیم‌جونگ‌اون را انجام داد. این انفجار قدرتی به مراتب بیشتر از دو آزمایش اول داشت و برخی پیش‌بینی می‌کنند که قدرت انفجار تولید شده از آن بین 6 تا 7 کیلوتن بوده است. پیونگ‌یانگ گفت که از یک دستگاه هسته‌ای کوچک و سبک انفجاری بیشتر از قبل استفاده کرده است. کارشناسان در ژاپن، کره‌جنوبی و آمریکا اعلام کردند که این انفجار موجب تولید زلزله‌ای مصنوعی به قدرت 7 / 4 تا 2 / 5 ریشتر شده است.

- ژانویه 2016: در این ماه از سال میلادی کره‌شمالی اعلام کرد که چهارمین آزمایش خود را با یک بمب هیدروژنی کوچک شده انجام داده است. در این ارتباط گزارش شد که یک زلزله 1 / 5 ریشتری در شهر کیلجو نزدیک یونگی-ری احساس شده است. کارشناسان اعلام کردند که ‌قدرت انفجار این بمب بین 4 تا 6 کیلوتن بوده است.

- سپتامبر 2016:  دستگاه زلزله‌نگاری نشان داد که یک زلزله 3/ 5 ریشتری در شبه‌جزیره ثبت شده و کارشناسان علت آن را ناشی از یک بمبی اعلام کردند که 10 کیلوتن قدرت انفجارش بوده است. این آزمایش همچنین نشان داد که کره‌شمالی دست به آزمایش بمبی زده است که 10 برابر نسبت به نخستین بمبی که آزمایش کرده قوی‌تر بوده است. این آزمایش هم در نزدیکی منطقه پونگی‌- ری رخ داد و زلزله نیز در همین منطقه ثبت شده بود.

-سپتامبر 2017:  آخرین آزمایش صورت گرفته از سوی پیونگ‌یانگ روز گذشته اتفاق افتاد. این زلزله که دارای قدرت 3 / 6 ریشتری بود نیز در منطقه "کیلجو" ثبت شد، جایی که سایت آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی در آن واقع است، یعنی منطقه پونگی-ری. آخرین آزمایش صورت گرفته از سوی کره‌شمالی قوی‌ترین آزمایش صورت گرفته تاکنون بوده است. اين آزمایش اتمی قدرت انفجاری نزدیک به 100 کیلوتن داشته که 5 برابر قوی‌تر از بمب اتمی است که آمریکا در ناکازاکی استفاده کرد.[5]

اهداف و پيامدهاي دستيابي کره شمالي به سلاح هاي هسته‌اي

مهمترين موضوع و مسئله بحران در شبه جزيره کره توانمندي موشکي و هسته‌اي کره شمالي مي‌باشد. در ابتداي بحران اتمي شبه جزيره کره هدف اصلي کره شمالي از توليد سلاح هسته‌اي نه بازدارندگي بلکه کسب امتيازهاي گوناگون مانند تضمين امنيتي، دريافت سوخت و کمک هاي غذايي بوده است. اما با توجه به عدم انجام کامل تعهدات توافقات بين کره شمالي و کشورهاي غربي بويژه بد عهدي و کارشکني امريکا، کره شمالي به سمت بازدارندگي هسته‌اي گام برداشت. رفتارهاي کره شمالي نيز نشان مي‌دهد که اين کشور اگرچه در اجراي تعهدات خود تا حدي محتاط عمل کرده اما به اذعان مقامات آژانس بين المللي انرژي اتمي و دولت امريکا، کره شمالي به تعهدات خود تا حد زيادي عمل کرده است. در حالي که کره شمالي همکاري لازم با آژانس هسته اي و... داشته است. اما عليرغم اين در سال 2002 جرج بوش کره شمالي را جز کشورهاي محور شرارت اعلام کرد. اين اقدامات نشان مي‌دهد که امريکا نه تنها در خصوص بهبود بحران کره شمالي تلاشي نکرده بر عکس به دنبال افزايش بحران بوده است. در 24 فوريه 1999 در خلال مذاکرات، دولت کره شمالي يک اطلاعيه اي جهت نشان دادن حس نيت خود صادر کرده و بر اين اساس به صورت داوطلبانه فعاليت هاي موشکي و اتمي خود را موقتا تعليق مي‌کند که اين اقدام کره شمالي از نظر حقوق بين الملل خيلي مهم است. چون اين يک نوع اعلاميه يک جانبه تعهدآور در حقوق بين الملل تلقي مي‌شود که بارها قطعنامه‌هاي شوراي امنيت به اين اعلاميه کره شمالي استناد مي‌کند که البته کره شمالي اين اعلاميه را تا سال 2003 تمديد کرد.

پيامد فعاليت هاي هسته اي کره شمالي

مهمترين پيامد فعاليت هاي هسته اي کره شمالي تصويب قطعنامه هاي شوراي امنيت سازمان ملل و دستورالعمل هاي اجرايي يک جانبه از طرف امريکاست. تاکنون شوراي امنيت 20 قطعنامه عليه کره شمالي صادر کرده است. ولي از اين تعداد 9 قطعنامه از اهميت زيادي برخوردار هستند که با محکوميت و تحريم همراه بوده است. مابقي بيشتر ناظر به قطعنامه‌هاي قبلي هستند. ليست قطعنامه هاي صادره از طرف شوراي امنيت سازمان ملل متحد در مورد برنامه موشکي و هسته اي کره شمالي[6] عبارتند از:

نقش  امريکا در ايجاد بحران هسته اي در شبه جزيره کره 

طبق اظهارات مقامات کره شمالي، برنامه های موشکی و هسته ای این کشور در راستاي دفاع از قلمرو کشورشان بوده و درصدد ناامن کردن منطقه و جهان نيستند بلکه برعکس آمريکا به دنبال افزايش تنش و بروز جنگ در منطقه شرق آسياست. نایب رئیس پارلمان کره شمالی در صد و سی و هفتمین نشست اتحادیه بین المجالس جهانی (IPU) در «سن پترزبورگ روسیه اظهار داشت که کره شمالی به دلیل تهدیدات نظامی آمریکا به تسلیحات هسته‌ای نیاز دارد. «آن تانگ چون» An Tong Chun تصریح کرد، توسعه برنامه های هسته ای و موشکی کره شمالي صرفا جنبه بازدارندگی دارد.[7] همچنين به اعتقاد کارشناسان نيز بدون ترديد رفتار سلطه جويانه امريکا باعث شده تا کره شمالي به سمت سلاح هاي هسته اي پيش برود. دکتر محسن عبداللهی استاد رشته حقوق بین الملل دانشگاه تهران معتقد است: در يک دهه ­اي کره شمالي نمي ­خواست به سمت فعاليت هاي اتمي و موشکي برود. کشور امريکاست که با سياست آزاردهنده و دائمي تحريم، ملت ها را به سمت راديکاليزم نظامي و سياسي هدايت کرده است.  آمريکا مسئول اين وضعيت است و قرار دادن کره شمالي در محور شرارت هم به اين مسئله کمک کرده و رويکرد واشنگتن را مشخص مي کند. بحران اصلي شبه جزيره کره از طرف امريکا آغاز مي‌شود. بعد از يک سال از امضاي قرارداد بين دو کره يعني در 6 مارس 1992 امريکايي‌ها کره شمالي را تحريم مي‌کنند. يک شرکت معروف در کره شمالي را در مورد تحصيل موشک­ هاي بالستيک مورد تحريم قرار مي‌دهند. از اين تاريخ تحريم امريکا عليه کره شمالي آغاز مي‌شود. عليرغم اينکه کره شمالي با آژانس هسته‌اي همکاري مي‌کند و فعاليت هسته‌اي مشکوک ندارد. اين اقدامات آمريکايي­ ها باعث ‌شد تا کره شمالي اجازه بازرسي از برخي از سايت­ هاي هسته‌اي را به ماموران آژانس هسته‌اي ندهد. در واقع انحراف کره شمالي از مسير هسته‌اي صلح آميز به سمت سلاح هسته‌اي از اين مقطع تاريخي آغاز مي‌شود. به طوري که در سال 1993 کره شمالي قصد خودش را براي خروج از NPT اعلام مي‌کند. بلافاصله شوراي امنيت در 11 مي 1993 جلسه‌اي برگزار کرده ضمن صدور قطعنامه شماره 825 از کره شمالي مي‌خواهد تا از خروج از آژانس هسته‌اي صرف نظر کند که طي مذاکرات متعدد با مقامات کره شمالي، اين کشور از آژانس هسته‌اي خارج نمي‌شود. مذاکرات مقامات دو کره از سال 1993 تا 1999 به طول مي‌کشد که در نهايت اعلاميه‌اي بين طرف هاي مذاکره کننده صادر مي‌شود.[8]

دکتر بهزاد شاهنده، استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل شرق آسيا در خصوص اهداف کره شمالي در دستيابي به سلاح هسته اي معتقد است: حکومت پيونگ يانگ عنوان مي‌کند امريکا و متحدانش حکومت ها را تهديد مي‌کنند و به دنبال سرنگوني ما هستند. کره شمالي از سرنگوني صدام حسين و قذافي عبرت گرفته است. امريکا از صدام حسين و قذافي خواسته بود که برنامه هسته‌اي خودشان را تعطيل کنند. در حالي که ما شاهد بوديم که بعد از تعطيلي مراکز هسته اي مورد نظر، آمريکا به اين دو کشور حمله کرد و حکومت‌هاي آنها را سرنگون کرد. کره شمالي حاضر به مذاکره با امريکاست ولي واشنگتن خلع سلاح کامل هسته‌اي را شرط اصلي مذاکره مي‌داند و با توجه به اقداماتي که واشنگتن عليه عراق و ليبي انجام داده کره شمالي حاضر به پذيرش شرط امريکا نيست.[9]

پژوهش خبری // پژوهشگر:  رحیم خجسته

----------------------------------

 منابع در آرشیو پژوهش خبری موجود است...