طبق آمار، لوازم التحریر خارجی به خصوص لوازم التحریر چینی و هندی حدود 60 درصد از بازارلوازم التحریر کشور را در اختیار گرفته است.

تولید انواع لوازم التحریر در داخل کشور نسبت به سال گذشته با رشد ۱۵ درصدی روبرو بوده و تولید داخل از ۳۰ به ۴۵ درصد رسیده است.

با نزدیک به ۱۳میلیون نوآموز و دانش‌آموز موجود در ایران نزدیک به ۵۰۰ میلیارد تومان گردش مالی داریم، اما سهم تولیدکنندگان ایرانی تنها 5 درصد از کل این بازار است.

..........................................

پژوهش خبری صدا وسیما:بوی ماه مهر با واردات 80 درصدی لوازم التحریر می­آید. همواره شهریور، ماه آماده سازی دانش‌آموزان برای حضور در 9 ماه علم آموزی و تلاش در جهت کسب دانش خواهد بود؛ ماهی که بازار لوازم‌التحریر، کیف و کفش داغ­تر از همه بازارها می‌شود؛ لوازمی که گویی مدرسه بدون آنها بی‌معنی است و بوی ماه مهر با بوی پاک کن نو عجین شده است.

در این میان، آمارها نشان می‌دهد که در مهر سال 95؛ ۱۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۳۱ دانش‌آموز در مدارس سراسر کشور ثبت نام شده ­اند. اگر فرض کنیم از ۱۲ میلیون دانش‌آموز کشور، تنها 8 میلیون آنها قصد داشته باشند لوازم‌التحریر تهیه کنند، رقمی که به دست می‌آید سر به فلک می‌کشد. سود حاصل از فروش لوازم‌التحریر این ۱۲ میلیون دانش‌آموز در حالی به دست می‌آید که فقط برای یک ماه است! در این میان فروشندگان لوازم‌التحریر نیز سلیقه به خرج داده و برای جذب مشتری انواع کالاهای ایرانی و خارجی را در معرض دید قرار می‌دهند و این موضوع خود باعث گردیده که در سال­های اخیر لوازم‌التحریر وارداتی بیشتر مورد توجه دانش‌آموزان قرار گرفته و جنس ­های نامرغوب چینی بازار لوازم‌التحریر را تسخیر کند. این روند افزایش سهم لوازم التحریر خارجی در بازار ایران طی سال­ های گذشته سیر رو به رشدی را به خود گرفته، به گونه ­ای که در حال تصاحب کامل بازار کشورمان است.

همچنین با توجه به تاکید فرمایشات رهبر معظم انقلاب در اول فروردین 96 در اجتماع زائران حرم رضوی مبنی بر واردات کالاهای مصرفی دارای تولید داخل همچون؛ مواد خوراکی، پوشاک، وسایل منزل و لوازم‌التحریر را «مایه‌ شرمندگی» در مقابل تولیدکننده و فروشندگان خارجی این کالاها خواندند و گفتند: "برخی اجناس اساسی اگرچه در کشور تولید نمی‌شوند اما قابلیت تولید را دارند، بنابراین باید با رفع موانع و تولید آن‌ها، از وارداتشان به کشور جلوگیری کرد." پیرو صحبت‌های مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم توجه هرچه جدی‌تر به بحث تولیدات داخلی و با توجه به نزدیک شدن به سال تحصیلی جدید، مصاحبه ­ای را با موسی فرزانیان،‌ رئیس اتحادیه لوازم التحریر تهران در 14 شهریور 96 انجام دادیم تا بتوانیم به برخی سوالات مهم در این صنعت پاسخ دهیم تا راه حلی برای در اختیار گرفتن80 درصد بازار از سوی تولید کنندگان داخلی در سال­ های آتی باشیم؛

-دلیل روند رو به رشد واردات نوشت افزارها در سال­ های اخیر با وجود دارا بودن تولیدات داخلی چیست؟

- چرا با توجه به سودآوری عظیمی که این بخش از صنعت می­تواند در رشد اقتصادی داشته باشد، هنوز از آن غفلت می­ کنیم و راه را برای ورود نوشت افزارهای خارجی به کشور باز می­ کنیم؟

- برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی در این بخش برای روزهای آتی بازگشایی مدارس با توجه به سال تولید و اشتغال چه باید بکنیم؟ 

افزایش 45 درصدی حجم بازار لوزام التحریردر اختیار تولید کنندگان در سال 96

موسی فرزانیان، رییس اتحادیه لوازم التحریر در خصوص شرایط کنونی بازار فعلی گفت: تولید انواع لوازم التحریر در داخل کشور نسبت به سال گذشته با رشد ۱۵ درصدی روبرو بوده و تولید داخل از ۳۰ به ۴۵ درصد رسیده است. با افزایش تولید لوازم التحریر، واردات نیز کاهش پیدا می‌کند و بیشتر از ملزومات داخلی استفاده خواهد شد. به گونه­ای که در سال 95؛ 30% حجم بازار در اختیار تولیدکنندگان بود و امسال این رقم به 45% رسیده است. اکنون واحدهای تولیدی لوازم‌التحریر در کشور با ظرفیت پایین به کار مشغولند؛ در حالی که این کارخانه‌ها توان تامین80 تا 85 درصدی بازار داخلی را دارند. شرط این امر استمرار حمایت دولت و ملت از این صنعت است که در این صورت می‌توان امیدوار بود در 3-2 سال آینده محقق شود. وی با بیان اینکه در داخل کشور لوازم التحریر با کیفیت مناسب تولید می‌شود، خاطرنشان کرد: خوشبختانه کارخانه‌های تولید لوازم التحریر به خط تولیدشان افزوده شده و در حال حاضر با ظرفیت بالایی تولید انجام می‌دهند.

سهم ناچیز تولیدات داخلی از بازار لوازم التحریر[1]

اما ناگفته نماند وقتی وارد جزییات بازار تولیدات داخلی لوازم التحریر می­شویم، آمارسهم تولیدات داخلی نوشت‌افزار از کل بازار میلیاردی ایران، کمتر از 5 درصد بوده و اکنون این بازار در تسخیر تولیدات چین، هندوستان و برخی کشورهای اروپایی است و این امر خود جای سوال دارد که آیا واقعا تولیدکنندگان کشور توان تولید مداد و دفتر و تراش را ندارند یا مشکل دیگری باعث شده که نتوانند محصول باکیفیت و ارزان تولید کنند؟

گفتنی است با توجه به آمار چهار ماهه نخست سال 95 گمرک، بیش از73تن مداد نوکی به کشور وارد شده است که ارزش دلاری این میزان واردات 518 هزار دلار و ارزش ریالی آن بیش از یک میلیارد و 577 میلیون تومان بوده است. چین، امارات متحده عربی، جمهوری کره، آلمان، ترکیه, ژاپن, سوئیس و ایتالیا از کشورهای مبدا واردات مداد نوکی هستند البته در بین تمامی این کشور ها بیشترین میزان واردات از چین انجام شده است.

همچنین طبق آمار گمرک یک تن و 749 کیلو گرمدفترچه مشق به کشور وارد شده که ارزش دلاری این میزان واردات چهار هزار و 73 دلار و ارزش ریالی آن بیش از 12 میلیون تومان در گمرک ثبت شده است؛ گفتنی است ترکیه و چین از جمله کشورهایی هستند که بیشترین میزان واردات را به خود اختصاص داده اند.

بر این اساس بیش از 505 تنخودکار نیزبه کشور وارد شده است که ارزش دلاری این میزان دو میلیون و 423 دلار و ارزش ریالی آن بیش از 7 میلیارد تومان در گمرک به ثبت رسیده است. گفتنی است کشورهای چین، امارات متحده عربی، هند،آلمان،مالزی و اندونزی از کشورهای مبدا واردات خودکار هستند و بر اساس آمار بیشترین میزان وارداتاز کشورهای چین و امارت متحده عربی انجام شده است.

همچنین در این مدت حدود 45تن خط­کش به ارزش دلاری 115,723 وارزش ریالی 3,520,291,647 به کشور وارد شده است؛ میزان واردات کیف مدرسه نیز حدود 218 تن بوده که ارزش دلاری آن 676,473 و ارزش ریالی آن 20,593,912,029 است.

بر پایه این گزارش حدود 273 تن پاک کن به ارزش دلاری 670,558 و ریالی 20,411,047,930 و حدود 110 تن ماژیک هایلایت به ارزش دلاری 527,728 و ریالی 15,990,761,409 در 4ماه نخست سال به کشور وارد شده است. 

ضعف صنعت لوازم التحریر در کشور

از 2 سال گذشته عزم جدی برای ارائه لوازم‌التحریر ایرانی در فروشگاه‌های خاص آغاز شده و برخی از مراکز به توزیع این گونه لوازم‌التحریر می‌پردازند. متاسفانه صنعت لوازم‌التحریر در ایران صنعتی منسجم، با برنامه و دارای تشکلی قوی نبوده و این امر موجب شده تا جولان بازارهای وارداتی بیشتر شود. اگر قصد برآورد حجم گردش مالی صنعت لوازم‌التحریر و نوشت افزار را داریم کافی است فقط از مهدکودک تا مقطع دبیرستان به تعداد دانش‌آموزان توجه کنیم و برای هرکدام متوسط هر سال فقط ۳۰هزار تومان برای تهیه لوازم‌التحریر در نظر بگیریم. حالا در همین مقطع درمی‌یابیم با نزدیک به ۱۳میلیون نوآموز و دانش‌آموز موجود در ایران نزدیک به ۵۰۰ میلیارد تومان گردش مالی داریم، اما سهم تولیدکنندگان ایرانی تنها 5 درصد از کل این بازار است. به گونه­ ای که در پنجمین نمایشگاه ایرانی - اسلامی نوشت افزار که در شهریور 96 در کانون حجاب فکری کودکان و نوجوانان افتتاح شده است، نوشت افزار ایرانی- اسلامی تنها 5 درصد از سهم بازار 4 هزار میلیاردی را داراست! با وجود اینکه بازار نوشت افزار کشورمان ظرفیت 150 میلیون جلد دفاتر تحصیلی را با گردش 4 هزار میلیارد تومان داراست. ظاهراً در خوشبیانه­ترین حالت 5 تا 10 درصد بازار در اختیار این محصولات ایرانی- اسلامی[2] است و این یعنی افزایش جولان بازارهای وارداتی در کشور. البته نباید فراموش کنیم ارقام بیشتر از این برآورد می‌شود، چون لوازم و تجهیزات اداری و البته نوشت‌افزار دانشگاهی در این میان گنجانده نشده است.

در این خصوص رئیس اتحادیه لوازم التحریر یکی از مشکلات عمده در صنعت تولید لوازم التحریر را این گونه اعلام کرد: افراد بیشتر علاقه دارند لوازم التحریر را با برند‌های خارجی به دلیل تنوع و کیفیت تهیه کنند و این درحالی است که تولیدات داخلی نیز کیفیت مشابهی نسبت به نمونه‌های وارداتی دارد و این موضوع باید از طریق رسانه‌های جمعی فرهنگ سازی شود. متاسفانه در سال ­های اخیر استقبال از برند‌های خارجی تا جایی پیش رفته است که برخی از تولید کنندگان داخلی از برند و نام‌های خارجی برای تولیدات خود استفاده می‌کنند تا فروش بالاتری داشته باشند.

وی گفت: هزینه تولید در کشور بالاست و تولیدکنندگان نمی‌توانند با کالاهای چینی و دیگر کشورها رقابت کنند. از این رو فقط در مواردی به افغانستان، جمهوری آذربایجان و عراق صادرات داشتیم.

 گرانی و کاهش قدرت خرید مردم برای لوازم التحریر

فرزانیان در پاسخ به این سوال که چرا تولیدکنندگان داخلی قادر به تولید محصولات ارزان قیمت نیستند، بیان کرد: با افزایش قیمت دلار و کاهش قدرت خرید مردم، برخی از واردکنندگان اقدام به واردات اجناس ارزان و بی کیفیت نمودند به طوری که همین عامل موجب شد تا سهم عمده­ ای از بازار را به خود اختصاص دهند. افزایش قیمت کیف، کفش و نوشت افزار مدرسه در شرایطی بازار لوازم التحریر را از رونق انداخته است که رکود عمیق اقتصادی کار و کاسبی فروشندگان و تولیدکنندگان این محصولات را در ماه ­های گذشته نیز از رونق انداخته بود و بسیاری از آنها با کاهش تولید و تعدیل نیرو رو به رو شده بودند. به گونه­ ای که بسیاری از خانواده‌ها نسبت به گرانی بی ضابطه نوشت افزار گلایه‌مندند و اعلام می‌کنند که مجبور شدند در بسیاری از موارد از لوازم التحریر بی‌کیفیت‌تری استفاده کنند تا مبلغ کمتری برای آن بپردازند. همچنین خرید کیف و کفش هم با توجه به افزایش قیمت­ های رخ داده مشکلات عدیده­ ای را برای خانواده‌ها ایجاد کرده و اغلب آنها مجبور شده‎اند که تا حد لزوم از برای کودکان خود کیف و کفش نخرند و یا اجناس وارداتی با قیمت کمتر و کیفیت پایین ­تر خریداری کنند.

همان طور که بیان شد؛ براساس آمار ارائه شده سهم تولیدات داخلی نوشت‌افزار از کل بازار میلیاردی ایران، کمتر از 5درصد بوده و اکنون بازار لوازم التحریر کشورمان در تسخیر تولیدات چین، هندوستان و برخی کشورهای اروپایی است. اولین سوالی که به ذهن­ ها متبادر می ­شود، این است که آیا واقعا تولیدکنندگان کشورمان توان تولید مداد و پاک‌کن و تراش را ندارند یا مشکل دیگری باعث شده که نتوانند محصول باکیفیت و ارزان تولید کنند؟ بررسی­ ها نشان می­ دهد که تقریبا 60 درصد از کل بازار در اختیار خارجی‌هاست که اگر بخواهیم تقسیم‌بندی دقیقی از کشورهای صادرکننده کالا به ایران داشته باشیم، 30 درصد سهم چین و 24 درصد سهم کشورهای کره جنوبی، اندونزی، مالزی، ویتنام و مابقی هم سهم کشورهای اروپایی است.

مسئولان بازار لوازم‌التحریر اعلام می‌کنند که واردات این محصولات به طور کامل متوقف شده است، اما چیزی که ما در سال ۹۴ و در بازار لوازم‌التحریر مشاهده کردیم خلاف گفته­ های مسئولان گمرکی بود.

در برخی گزارش ­ها[3] بیان شده که لوازم‌التحریر جزو کالاهای ردیف۱۰ و لوکس و در رده‌بندی کالاهای وارداتی به‌شمار می‌رفت و ورود آن به داخل کشور ممنوع بود، اما در سال ۹۳، این ممنوعیت واردات برای لوازم‌التحریر برداشته و واردات برای واردکنندگان این نوع کالاها آزاد شد که این موضوع خود باعث نابودی صنعت داخلی کشور شده است. آیا جنابعالی با این موضوع موافق هستید؟

اما این موضوع واردات و بحثی که شما بیان کردید به نظر بنده خیر؛ چرا که عملکرد گمرک در سال­های اخیر کمک شایانی به ایجاد رقابت بین تولیدکننده داخلی و خارجی ایجاد می­کند. درواقع، با برداشته شدن این قانون، توازن بازار رقابت بین محصولات داخلی و خارجی ایجاد گردیده است.

فرزانیان در خصوص قاچاق لوازم التحریر به داخل کشور گفت: قاچاق می ­تواند رانت را افزایش دهد و موجب نابودی به این صنعت شود. البته ناگفته نماند که واردات غیررسمی لوازم التحریر به کشور صرفه اقتصادی بالایی برای قاچاقچیان ندارد و از این رو قاچاق در این زمینه کمتر دیده می‌شود.

جمع ­بندی

از آنجایی که تقریباً ۱۳ میلیون دانش‌ آموز هرساله در کلاس ­های درس حاضر می ­شوند، اگر به طور میانگین هر کدام از آن‌ها تنها ۵۰ هزار تومان نوشت افزار خارجی تهیه کنند، مبلغ ۶۵۰ میلیارد تومان خواهد شد که بر این اساس سهم تولیدات داخلی در بهترین حالت ۱۵ درصد است و از آنجایی که 75 درصد کالای موجود در بازار وارداتی و 25 درصد این بازار سهم تولیدکنندگان داخلی است، لذا ضروری به نظر می­رسد که توجه به این بخش از صنعت و حمایت از تولید کنندگان داخلی می­تواند به اشتغال زایی بیشتر در این عرصه یاری برساند و موجب رونق اقتصاد در این بخش از صنعت گردد.

به نظر می­رسد آنچه این رویکرد را تا حدودی ناموفق کرده بی سروسامانی فرهنگی است، مسئله ­ای که بر تمامی بخش ­های این کشور سایه افکنده و تا زمانی که فرهنگ ایرانی به باور ملی نرسد، نمی­توان از کودک و نوجوان ایرانی خواست تا لوازم التحریر داخلی مصرف کند. بنابراین اگر مسئولان و سیاست­گذاران کلان در زمینه مدیریت واردات و همچنین حمایت واقعی از تولیدکنندگان گام بردارند، این نوید داده می‌شود که در آینده نزدیک نیازی به واردات لوازم‌التحریر در بخش‌های معمول و متعارف یا همان گروه اصلی لوازم‌التحریر نداریم.

پژوهش خبری// زهره دانشمندی