چنانچه این طرح به تصویب قطعی برسد ( با تایید مجلس نمایندگان آمریکا این طرح به عنوان قانون به تصویب خواهد رسید) ، دولت ترامپ باید ظرف ۹۰ روز تحریم‌های جدیدی را علیه افراد، شرکت‌ها و نهادهای فعال در توسعه برنامه‌های موشکی ایران تصویب کند. پیش از این کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در جلسه پنجشنبه (۴ خرداد) پیش‌نویس طرح ارائه شده از سوی ۱۴ نماینده دمکرات و جمهوری‌خواه مبنی بر تحریم‌های جدید علیه ایران را به تصویب رسانده بود. اگر این طرح تصویب شود، سپاه پاسداران برای اولین مرتبه از سوی آمریکا تحریم می‌شود. پیش‌تر و در سال ۲۰۰۷، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (سپاه قدس) تحریم شده بود. نمایندگانی که به این مصوبه رای داده‌اند بر این نظرند که تحریم‌های جدید مغایرتی با مفاد توافق هسته‌ای و برجام ندارد. این طرح پیشتر در 3 فروردین ماه گذشته با مشارکت ۷ سناتور دموکرات و ۷ سناتور جمهوری‌خواه تهیه شد.

                                                                    نکات کلیدی در طرح تحریمی جدید آمریکا بر ضد ایران

مشروح مطالب

الف- الزام رئیس جمهور به تدوین تحریم ­های جدید علیه ایران:

از روزی که این طرح تبدیل به قانون شود دولت آمریکا باید ظرف ۹۰ روز تحریم ­های جدیدی را علیه افراد و نهادهای فعال در حوزه برنامه­ های موشکی ایران و نیروهای سپاه پاسداران و نیز کسانی که از سوی وزارت خارجه این کشور به عنوان «ناقض حقوق بشر» محسوب می ­شوند، تدوین کند. به بیان دقیق­ تر این طرح برخلاف برخی تحلیل­ ها هنوز هیچ تحریمی را تصویب نکرده است اما مجوز تحریم جدید را داده و حتی بالاتر از مجوز، رئیس جمهور آمریکا را «ملزم» به تدوین تحریم ­های جدید علیه ایران می­ کند.

ب- افزوده شدن(طرف ­های همکار ایران) به لیست گروه­ های تروریستی تحریمی:

یکی از مهم‌ترین اثرات تحریمی این طرح این است که براساس «بند c» بخش پنجم مصوبه ،هر فرد یا نهادی که با افراد و نهادهای تحریم شده ایران همکاری کند، دیگر مانند سابق مشمول تنبیه یا جریمه نمی ­شود بلکه خود به لیست تحریم های دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ اضافه می­ شود.

ج- الزام دولت آمریکا به مقابله با سیاست­ های منطقه ­ای ایران:

جهت‌گیری اصلی این طرح علاوه بر احیای برخی از تحریم‌های پیش از برجام در قالب‌های جدید، فشار بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان محرک اصلی طرح‌های موشکی و فعالیت­ های منطقه­ ای ایران را دنبال می­ کند.

به نظر می‌رسد که طرح جدید علاوه بر اعمال تحریم­ های جدید می‌تواند بستری برای برخی درگیری‌های محدود نظامی (مثلا به بهانه بازرسی هواپیما یا کشتی­ های ایرانی از سوی آمریکا ) را فراهم کند.

برجام و تصویب تحریم ­های جدید

یکی از نام آشناترین و پرکاربردترین واژه ­ها و ابزارهای سیاسی درعرصه مناسبات ایران و غرب به ویژه در سه دهه اخیر واژه «تحریم» است. لغو تحریم ­ها یکی از مهم ­ترین اهداف دستیابی و اجرای برجام بود.اما تصویب طرح­ های جدید نه تنها روح برجام را بلکه در مواردی هم مواد مصرح برجام را نقض می­ کند که در ذیل آمده است:

1/ بند ح از مقدمه و مفاد عمومی برجام :

ح. گروه 1+5 و ایران بر عهده می ­گیرند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، بر مبنای احترام متقابل اجرا نمایند، و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و هدف این برجام خودداری نمایند. گروه 1+5 از تحمیل الزامات مقرراتی و آئین نامه ­ای تبعیض آمیز، به جایگزینی تحریم­ ها و اقدامات محدودیت سازی که مشمول این برجام می ­شوند، خودداری خواهند ورزید.( متن کامل و ۵ ضمیمه برنامه جامع اقدام مشترک - خبرگزاری فارس 26/ 04/ 94 )

اینکه نباید اقدامی انجام داد که با روح برجام در تضاد باشد واقعیتی است که تعدادی از شخصیت­ های آمریکایی نیز بدان معترفند از جمله آدام زوبین، معاون پیشین وزیر خزانه‌داری آمریکا در نامه‌ای خطاب به نمایندگان کنگره نوشت: تحریم‌های ضد ایرانی جدیدی که در کمیته روابط خارجی سنا در حال بررسی است توافق هسته‌ای با ایران را تضعیف کرده و روابط آمریکا با متحدانش را مخدوش خواهد کرد.این تحریم‌ها «با توجه به اینکه دست‌کم مغایر با روح برنامه جامع اقدام مشترک دیده خواهند شد، موجب واکنش‌های وحشتناکی در داخل ایران و با متحدان ما خواهد شد.»

2/ مواد 26 تا 29 برجام مربوط به تحریم­ ها:

- 26: .. ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم ­های مشخص شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‏ نماید، فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در این برجام. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره، از اعمال تحریم های جدید مرتبط با هسته ­ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است که تحمیل چنین تحریم­ های جدید مرتبط با هسته ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد نمود.

27. گروه 1+5 به منظور تضمین شفافیت و کارآمدی در ارتباط با لغو تحریم ­ها وفق این برجام، تدابیر اداری و آئین نامه­ های اجرایی کافی را تمهید خواهند کرد. اتحادیه اروپایی و دولت­ های عضو و همچنین ایالات متحده دستورالعمل های مرتبط را صادر خواهند نمود و در خصوص جزئیات تحریم­ ها یا اقدامات محدودیت سازی که به موجب این برجام لغو شده ­اند، بیانیه ­هایی را که در دسترس عموم باشد، منتشر خواهند کرد. اتحادیه اروپایی و دولت‌های عضو و ایالات متحده متعهد هستند که در خصوص محتوای این دستورالعمل­ ها یا بیانیه­ ها با ایران به صورت منظم و بنا به اقتضاء مشورت نمایند.

28. گروه 1+5 و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، برمبنای احترام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و نیت این برجام که اجرای موفقیت آمیز آن را مختل سازد، خودداری کنند. مقامات ارشد دولتی در گروه 1+5 و ایران تمام تلاش خود را برای اجرای موفقیت آمیز این برجام، از جمله در بیانات عمومی خود، به کار خواهند بست. گروه 1+5 کلیه اقدامات لازم را برای لغو تحریم­ ها به نحو مقتضی به عمل خواهند آورد، و از تحمیل مقررات آئین نامه­ ای استثنائی یا تبعیض آمیز و الزامات شکلی به جای تحریم­ ها و اقدامات محدودیت ‏ساز تحت پوشش این برجام، خودداری می ورزند.

29. اتحادیه اروپایی و دولت­ های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهدات‏شان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت ‏آمیز این برجام خودداری خواهند کرد.

جمع بندی

به قدرت رسیدن ترامپ پیامدهای زیادی چه در عرصه داخلی آمریکا چه در عرصه بین‌الملل داشته است. در واکنش به پیروزی ترامپ ، افراد و سیاستمداران آمریکایی و غیر آمریکایی زیادی موضع گیری کرده‌اند. اما پیروزی ترامپ پیش از هر چیزی جناح تندروی ضد ایرانی در آمریکا ( اعم از جمهوریخواه و دموکرات ) را تقویت کرده است . یکی از پیامدهای این تقویت ؛ طرح های متعدد ضد ایرانی در چند ماه اخیر است .

دولت و شخص ترامپ اولا برجام را بدترین توافق تاریخی توصیف کرده و صراحتا از بررسی آن برای بازنگری احتمالی خبر داده است ثانیا هر از گاهی با جریان ضد ایرانی تندرو برای تصویب طرح‌های تحریمی جدید همکاری می­ کند.

ثالثا دولت ترامپ تلاش می­ کند به بهانه ­های مختلف تحریم­ های غیر هسته ­ای (موشکی ، تروریسم و حقوق بشر) را افزایش دهد. بنابر این کارشکنی ترامپ در برجام و همچنین افزایش روزافزون دامنه تحریم­ های غیر هسته­ ای کاملا محتمل است. با توجه به رویکرد دولت ترامپ در قبال برجام و تحریم ­ها به سادگی می ­توان نتیجه گرفت که دولت آمریکا در حال «نقض سیستماتیک برجام » است !

رابعا به نظر می ­رسد مصوبه اخیر در حقیقت مسیری را که آمریکا پس از برجام برای بی اثر کردن آن رفته است دارای چارچوب قانونی می­ کند. چارچوبی که باید دقت کنیم نه تنها جمهوری خواهان بلکه دموکرات ها هم در آن سهم دارند به نحوی که اصل طرح توسط ۷ سناتور دموکرات و ۷ سناتور جمهوری خواه تدوین شده و تصویب آن نیز با اکثریت قاطع ۹۸ درصدی سنا انجام شده است و از منظر سیاسی پیام ­های مهمی در تقابل با جمهوری اسلامی ایران دارد.( این هم دلیل دیگری است بر مشارکت هر دو حزب آمریکا در دشمنی با ملت ایران..)

پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: مرتضی هوشیار