نقض حقوق بشر از سوی آمریکا:مداخله،اشغال نظامی وکودتا

پژوهش خبری صدا و سیما: کشورهایی چون انگلیس، فرانسه، آمریکا و ... در طول صدها سال سرزمین‌های مختلف جهان را استعمار کردند و منابع آنها را به غارت بردند و مردم آن سرزمین ها را به بردگی گرفتند. هنوز هم آثار بردگی‌ها و غارت‌های این استعمارگران در جهان دیده می‌شود. بر اثر غارت­ استعمارگران میلیون‌ها انسان از بین رفتند و اکنون کشورهای بسیاری در آفریقا و آمریکای جنوبی و آسیا که زمانی دارای تمدن­ های بسیار پیشرفته‌ای بودند، در فقر و فلاکت به سر می‌برند. اما در این میان، دولت ایالات متحده آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم به ترکتازی در مسیر غارت و استعمار نوین دیگر ملت­ ها می ­تازد و از هرگونه نقض حقوق بشری دریغ نکرده و بیشترین جنایت­ ها و آسیب ­ها را به ملل دیگر رسانده است. از جمله موارد نقض حقوق بشر آمریکا در سطح بین المللی طی چند دهه اخیر مداخله، حمله و اشغال نظامی و کودتا در سایر کشورها بوده است. چراکه اشغال نظامی و کودتا در کشور دیگر با شاخص­ های مورد ارزیابی از مفاد اعلامیه حقوق بشر جهانی در موارد ذیل دارای نقض حقوق بشر است:

ماده­ 1 ؛ تمام افراد بشر آزاد زاده می ­شوند و از لحاظ حیثیت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و باید با یکدیگر با روحیه­ ای برادرانه رفتار کنند.

ماده­ ۳ ؛ هر فردی حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی دارد.

ماده­ ۲۱ ؛ ۱. هر شخصی حق دارد که در اداره امور عمومی کشور خود، مستقیماً یا به وساطت نمایندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جوید. ۲. هر شخصی حق دارد با شرایط برابر به مشاغل عمومی کشور خود دست یابد. ۳. اراده مردم، اساس قدرت حکومت است: این اراده باید در انتخاباتی سالم ابراز شود که به طور ادواری صورت می­ پذیرد. انتخابات باید عمومی، با رعایت مساوات و با رأی مخفی یا به طریقی مشابه برگزار شود که آزادی رأی را تأمین کند.

با توجه به این موارد، ایالات متحده آمریکا با اشغال نظامی و در مواردی با کودتا عملا حقوق مردم کشورها را نقض کرده و زیرپا گذاشته است. در این نوشتار تلاش می­ شود گوشه ­ای از سوابق نقض حقوق بشری دولتمردان آمریکا در عرصه بین المللی در قالب مداخله، کودتا، حمله و اشغال نظامی سایر کشورهای جهان ارائه شود.

مروری بر مداخلات نظامی آمریکا

دولت ایالات متحده آمریکا از جنگ جهانی دوم اشغال نظامی خود را در گروه متفقین شروع کرد و سپس در دوره جنگ سرد، جنگ خلیج فارس و در نهایت حمله به عراق و افغانستان ادامه داد و همچنان کشورهای مخالف سیاست­ های خود (ایران، سوریه و کره شمالی) را به گزینه نظامی تهدید می­ کند. در اینجا به برخی از عمده ترین مداخلات نظامی آمریکا در مناطق مختلف جهان که منجر به تجاوز، غارت و قتل و عام وسیع مردم مظلوم و بی دفاع شد، که در حقیقت نوع حقوق بشر آمریکایی به نمایش گذاشته می ­شود، می­ پردازیم.

- از سال ۴۹- ۱۹۴۵(27-1323 ه.ش): اشغال بخشی از آلمان؛ در جریان جنگ جهانی دوم و بعد از آن

- از سال ۵۵- ۱۹۴۵(1333-1323 ه.ش): اشغال بخشی از اتریش؛ در جریان جنگ جهانی دوم و بعد از آن

- از سال ۴۶- ۱۹۴۵(1324-1323 ه.ش): اشغال بخشی از ایتالیا؛ در جریان جنگ جهانی دوم و بعد از آن

- از سال ۵۲- ۱۹۴۵ (1330-1323 ه.ش): اشغال ژاپن؛ در جریان جنگ جهانی دوم و بعد از آن

بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی دو عملیات اتمی بودند که در زمان جنگ جهانی دوم به دستور هری ترومن، رئیس جمهور وقت آمریکا، ضد امپراتوری ژاپن انجام گرفت. در این دو عملیات، دو بمب اتمی به فاصله ۳ روز بر روی شهرهای هیروشیما و ناکازاکی انداخته شد. حدود 220 هزار نفر در این دو بمباران اتمی جان باختند که بیشتر آنان را شهروندان غیرنظامی تشکیل می‌دادند.

- از سال ۴۶- ۱۹۴۵(1324-1323 ه.ش): اشغال مجدد فیلیپین

- از سال ۴۹- ۱۹۴۵(27-1323 ه.ش): اشغال کره جنوبی

- در سال ۱۹۴۸(27-1326 ه.ش): گارد ساحلی برای محافظت از کنسولگری آمریکا به بیت­المقدس اعزام شد.

- از سال ۴۹ – ۱۹۴۸(27-1326 ه.ش): چین؛ اعزام نیروهای تفنگدار دریایی ایالات متحده آمریکا به شهر پکن برای محافظت از سفارت آمریکا در این شهر در پی وقوع انقلاب کمونیستی چین.

- از سال ۵۳ – ۱۹۵۰(31-1328 ه.ش): جنگ کره ؛ اعزام نیروهای آمریکایی در چارچوب نیروهای سازمان ملل متحد به منظور دفاع از بخش جنوبی شبه جزیره کره در مقابل نیروهای کمونیست کره شمالی و چین. در این جنگ بیش از ۳۶ هزار سرباز آمریکایی کشته شدند.

- از سال ۶۴- ۱۹۵۵ (42-1333 ه.ش): نخستین مشاوران نظامی آمریکا در ۱۲ فوریه ۱۹۵۵ (23/11/1333) راهی ویتنام شدند. تا سال ۱۹۶۴ (43-1342 ه.ش)، تعداد نظامیان آمریکایی در ویتنام به ۲۱ هزار تن رسید. در ۷ اوت ۱۹۶۴ (16/5/1343) کنگره ایالات متحده آمریکا قطعنامه خلیج تونکن را به تصویب رساند که به رئیس جمهوری آمریکا اجازه داد در صورت لزوم اقدامات ضروری را برای محافظت از کشورهای عضو سیتو صورت دهد.

- در سال ۱۹۵۸ (37-1336 ه.ش): در جریان بحران ۱۹۵۸(37-1336 ه.ش) لبنان، نیروهای تفنگدار دریایی ایالات متحده آمریکا به دعوت کامل شمعون وارد این کشور شدند. کنگره ایالات متحده آمریکا از این اقدام حمایت کرد و این الگو بعدها در دیگر مناطق جهان نیز به اجرا گذاشته شد.

- از سال ۶۰ – ۱۹۵۹ (38-1337 ه.ش): کمک­های «لجستیکی» نیروی دریایی آمریکا و تفنگداران ارتش این کشور در عملیات مشهور به «خلیج خوک­ها» جهت سرنگون کردن انقلاب کوبا و کشتن رهبر انقلاب آن (فیدل کاسترو)

- از سال ۷۵- ۱۹۶۲ (53-1340 ه.ش): (مهر1341 تا 1354 ه.ش)، ایالات متحده آمریکا از دولت ضد کمونیست لائوس حمایت نظامی کرد.

- از سال ۷۵- ۱۹۵۹(53-1337 ه.ش): جنگ ویتنام؛ تعداد مشاوران نظامی آمریکا در ویتنام جنوبی افزایش یافت. در اوت ۱۹۶۴ (مرداد1343) در جریان ماجرای خلیج تونکن، آمریکا وارد جنگ رسمی با نیروهای ویتنام شمالی شد. تا سال ۱۹۶۹ (48-1347 ه.ش)، تعداد نظامیان آمریکایی در ویتنام به ۵۴۳ هزار نفر رسید.

همچنین در این جنگ آمریکا در مجموع هشتاد میلیون لیتر مواد سمی و آتش­ زا بر فراز جنگل­ها و مزارع برنج ویتنام پاشید. نیمی از جنگل ­های ویتنام بدین طریق ویران شد. مردم عادی دچار بیماری­ های مختلف پوستی شدند. اکثر نوزادان ناقص به دنیا می ­آمدند. آمریکا از مواد سمی «دیوکسین» برای آلودهکردن جنگل ­ها استفاده می ­کرد که ماده سمی بسیار قوی است.  

- در سال ۱۹۶۹ (48-1347 ه.ش): جمهوری دومینیکن؛ ایالات متحده برای به اصطلاح محافظت از جان شهروندان آمریکایی در جمهوری دومینیکن، ۲۰ هزار نیروی نظامی را گسیل داشت تا از فروافتادن این کشور به دامان کمونیسم جلوگیری کند.

- در سال ۱۹۶۸ (47-1346 ه.ش): لائوس و کامبوج؛ ایالات متحده بمباران مخفیانه این دو کشور را برای نابودی نیروهای ویتنام شمالی آغازکرد. این عملیات دو سال ادامه یافت. نام این عملیات Operation Command Hunt بود.

- در سال ۱۹۸۰‌ (59-1358 ه.ش): ایران؛ در ۲۶ آوریل، جیمی کارتر، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا دستور داد با اجرای عملیات Operation Eagle Claw، گروگان­های آمریکایی در تهران آزاد شوند. این عملیات در طبس شکست خورد.

- در سال ۱۹۸۱ (60-1359 ه.ش): لیبی؛ در ۱۹ اوت ۱۹۸۱ (28/ 5/ 1360)، هواپیماهای آمریکایی که از ناو هواپیمابر نی می تس به پرواز درآمــــده بودند، به سوی ۲ فروند هواپیمای جنگنده لیبی شلیک کردند. این ماجرا به «‌حادثه نخست خلیج سیدرت» معروف شد.

- در سال ۱۹۸۳ (62-1361 ه.ش): گرانادا؛ با هدف جلوگیری از روی کار آمدن حکومت کمونیستی در گرانادا، آمریکا عملیات کودتا و اشغال این کشور را با نام Operation Urgent Fury به اجرا گذاشت.

- در سال ۱۹۸۴ (63-1362 ه.ش): خلیج فارس؛ در ۵ ژوئن هواپیماهای آواکس آمریکا به هواپیماهای جنگی عربستان سعودی کمک کردند تا به هواپیماهای ایرانی شلیک کنند.

- از سال ۸۸- ۱۹۸۷ (67-1366 ه.ش): خلیج فارس؛ در پی اوج گیری جنگ میان ایران و عراق، آمریکا برنامه انتقال نفتکش‌ها تحت پرچم این کشور را آغاز کرد. نام این عملیات، عملیات "اراده جدی" Operation) Earnest Will) بود. رونالد ریگان، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا گزارش داد که کشتی‌های آمریکایی به سوی قایق‌های ایرانی در ۲۱ سپتامبر (ایران ارج) و در روزهای ۸ اکتبر و ۱۹ اکتبر ۱۹۸۶ (16 و 27 مهر 1365 ه.ش) شلیک و در ۱۸ آوریل ۱۹۸۷ (29 /1/ 1366) ناوچه سهند را غرق کردند. نام این عملیات آخوندک Praying Mantis بود.

- در سال ۱۹۸۸ (67-1366 ه.ش): خلیج فارس؛ ناو آمریکایی وینسنس هواپیمای مسافربری خط هوایی ۶۵۵ ایران را با ۲۹۰ مسافر و خدمه پرواز سرنگون کرد.

- در سال ۱۹۸۸ (67-1366 ه.ش): پاناما؛ از اواسط مارس و آوریل ۱۹۸۸ (فروردین1367)، نظامیان آمریکایی برای فشار بر مانوئل نوریگا، رئیس جمهوری پاناما وارد این کشور شدند. نام این عملیات Operation Just Cause بود. در این حمله نظامی که بعد از جنگ ویتنام، بزرگ‏ترین عملیات نظامی آمریکا تا آن زمان محسوب می‏شد، 26 هزار سرباز تفنگدار آمریکایى شرکت کردند و بین چهار تا ده هزار نفر از مردم پاناما به قتل رسیدند.

- در سال ۱۹۸۹ (68-1367 ه.ش): فیلیپین؛ در ۲ دسامبر، جورج هربرت واکر بوش، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا گزارش داد که نظامیان آمریکایی مستقر در پایگاه هوایی کلارک در روز اول دسامبر به دولت آکینو در شکست دادن یک کودتا کمک کرده‌اند. هم‌زمان ۱۰۰ سرباز نیروی دریایی از پایگاه دریایی سویک برای محافظت از سفارت آمریکا در مانیل به این مقر اعزام شدند.

- در سال ۹۰- ۱۹۸۹ (70-1367 ه.ش): پاناما؛ در ۲۱ دسامبر، عملیات اشغال پاناما شروع شد. نام این عملیات Operation Just Cause بود. در پی این اقدام مانوئل نوریگا رئیس جمهور پاناما سرنگون شد. ۱۳ فوریه ۱۹۹۰ (24/ 11/ 1368)، نظامیان آمریکایی از پاناما خارج شدند.

- در سال ۱۹۹۱ (70-1369 ه.ش): خلیج فارس؛ در ۱۶ ژانویه، عملیات توفان صحرا Operation Desert Stormly با حمله به عراق و با هدف آزادسازی کویت آغاز شد. این عملیات در ۲۸ فوریه پایان یافت.

- در سال ۱۹۹۱ (70-1369 ه.ش): عراق؛ در ۱۷ مه، جورج هربرت واکر بوش، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که برای نجات کردهای عراقی، عملیات کمک­رسانی به این منطقه را آغاز کرده ‌است.

- از سال ۹۵ – ۱۹۹۲ (74-1371 ه.ش): سومالی؛ در ۱۰ دسامبر ۱۹۹۲ (19/ 9/ 1371)، جورج هربرت واکر بوش، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا گزارش داد که نیروهای آمریکایی برای کمک به امور در بحران داخلی سومالی از کاروان‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد محافظت می­کند. عملیات بازگشت امید Operation Restore Hope در ۴ مه ۱۹۹۳ (14/ 2/ 1372) پایان یافت.

- از سال ۱۹۹۳ (72-1371 ه.ش) تاکنون: بوسنی هرزگوین، حضور در نیروهای حافظ صلح بین­المللی

- در سال ۱۹۹۳(72-1371 ه.ش): مقدونیه؛ در ۹ ژوئیه، بیل کلینتون، رئیس ­جمهور وقت ایالات متحده آمریکا گزارش داد که ۳۵۰ سرباز آمریکایی برای کمک به برقراری ثبات در جمهوری مقدونیه، به این کشور اعزام شده‌اند.

- در سال ۹۵- ۱۹۹۳ (74-1372 ه.ش): هائیتی؛ کشتی‌های آمریکایی به همراه ۲۰ هزار سرباز به آب‌های هائیتی اعزام شدند تا بر تحریم این کشور نظارت کنند. نام این عملیات Operation Uphold Democracy بود.

- در سال ۱۹۹۷ (76-1375 ه.ش): سیرالئون؛ در ۲۹ و۳۰ مه، نظامیان آمریکایی وارد فری تاون پایتخت سیرالئون شدند که بر روند خروج شهروندان آمریکایی نظارت کنند.

- در سال ۱۹۹۸ (77-1376 ه.ش): عراق؛ بمباران هوایی عراق

- در سال ۱۹۹۸ (77-1376 ه.ش): افغانستان و سودان؛ در ۲۰ اوت، حملات موشکی آمریکا به افغانستان و سودان با عملیات Operation Infinite Reach آغاز شد.

- در سال ۲۰۰۱(80-1379 ه.ش): افغانستان؛ در پی وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر، آمریکا حمله به افغانستان را در ۷ اکتبر آغاز کرد. این عملیات Operation Enduring Freedom نام گرفت.

- در سال ۲۰۰۲ (81-1380 ه.ش): یمن؛ در ۳ نوامبر، هواپیمای آمریکایی به سوی کاروان حامل رهبر القاعده در یمن Qaed Senyan al- Harthi شلیک کرد. گفته می‌شود که وی رهبری انفجار در ناو کول را برعهده داشته ‌است.

- در سال ۲۰۰۳ (82-1381 ه.ش): عراق ؛ در ۲۰ مارس، حمله آمریکا به عراق برای سرنگونی صدام حسین آغاز شد.

"نیکولاس کریستوف" در مقاله‌اى در نیویورک تایمز مى‌نویسد: حمله سال 2003 ما به عراق هشدار مى‌دهد که گاهى نیروى نظامى مشکلى عمده را به شکل مسئله‌اى حادتر در مى‌آورد. این جنگ بنا به آمار جان 500 هزار عراقی و ٤ هزار و پانصد نظامى آمریکایى را گرفته است. وى افزود: لیندا بلایمز، متخصص اقتصاد عمومى از دانشگاه هاروارد هزینه مالى دولت آمریکا را در این جنگ ٤ تریلیون دلار تخمین زده است. 

- در سال ۲۰۰۳(82-1381 ه.ش): گرجستان و جیبوتی؛ نیروهای آمریکایی برای کمک به عملیات جنگ با تروریسم وارد گرجستان و جیبوتی شدند.

- در سال ۲۰۰۴(83-1382 ه.ش): هائیتی؛ نیروهای آمریکایی به بهانه بازگرداندن دموکراسی و سرنگونی آریستید ژان برتراند (Jean Bertrand Aristide) به هائیتی اعزام شدند.

- در سال ۲۰۰۶(85-1384 ه.ش): پاکستان؛ در پی حمله هوایی آمریکا به منطقه‌ای نزدیک مرز پاکستان و افغانستان ۱۷ نفر کشته شدند.

- در سال ۲۰۰۶(85-1384 ه.ش): سومالی؛ در ۸ ژانویه هواپیماهای آمریکایی مدافعان اسلام­گرای سومالیایی را که در جنگ با نظامیان اتیوپی بودند، بمباران کردند.

2002-2011: افغانستان و پاکستان ـ در خلال سال‌های 2002 تا 2011 آمریکا با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین با ادعای حمله علیه القاعده به مداخله نظامی در افغانستان و پاکستان پرداخته و غیرنظامیان بیشماری را هدف قرار داده است.

2011: لیبی ـ در مارس 2011 و در پی بروز انقلاب‌های مردمی در خاورمیانه بر ضد حکام دیکتاتور عرب، ایالات متحده با همکاری فرانسه و انگلیس حمله نظامی گسترده‌ای را از هوا بر ضد لیبی آغاز کردند. اگرچه قطعنامه 1973 سازمان ملل تنها مجوز استفاده از قوه قهریه برای دفاع از شهروندان لیبی را صادر کرده بود، اما این مداخله نظامی عملاً فراتر از این مجوز بود.  

- 2016: سوریه- وزارت امور خارجه سوریه آوریل 2016 (اردیبهشت 1395) در بیانیه‌ای اعلام کرد گزارش‌هایی دریافت کرده است مبنی بر اینکه 150 نظامی امریکایی وارد خاک سوریه شده‌اند. بر اساس این گزارش، این نظامیان در منطقه نفت خیز رمیلان، در شمال سوریه به سر می‌برده‌اند. باراک اوباما، رئیس جمهور امریکا روز 25 آوریل 2016 در جریان یک سخنرانی در شهر هانوفر در آلمان از اعزام 250 نیروی ویژه طی هفته‌های آتی به سوریه خبر داد. گفتنی است امریکا پیشتر ده­ها نیروی نظامی ویژه را به سوریه اعزام کرده بود. سوریه از سال 2011 صحنه جنگ مرگبار است؛ در این درگیری‌ها تاکنون صدها هزار نفر کشته و میلیون‌ها نفر بی‌خانمان شده‌اند. 

علاوه بر جنایات ضد بشری ذکر شده فوق، مقامات آمریکا در قالب عملیات ضدتروریستی اقدامات ضد حقوق بشری دیگری نیز در سراسر دنیا انجام داده اند. بر اساس گزارش تحقیقاتی مشترکی که گزارشگر ویژه سازمان ملل در خصوص حمایت و محافظت از حقوق بشر و آزادی­های اساسی در زمان مقابله با تروریسمو همچنین گزارشگر ویژه در خصوص شکنجه و سایر اقدامات بی­رحمانه­ و غیرانسانی یا رفتارهای قبیحانه یا تنبیه و گروه کاری در خصوص بازداشت­های خودسرانه به شورای حقوق بشر سازمان ملل در می 2010 (اردیبهشت 1389) عرضه شد، آمده است که آمریکا مردم را در زمان جنگ با تروریسم بدون محاکمه و اتهام به مدت نامعلوم به اسارت می­برد. این گزارش می­افزاید که آمریکا مراکز بازداشتی در گوانتانامو و بسیاری مناطق دیگر جهان داشته و مخفیانه مردم را بازداشت می­کرده است. سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) امکانات توقیف مخفیانه و سری را به منظور بازجویی ­از زندانیانی که ادعا شده «از ارزش بالایی برخوردارند» ایجاد کرده بود. گزارش می­افزاید که معاون ارشد دادستان کل استیفن جی. برادبری اظهار داشته که سازمان سیا محافظت از 94 بازداشتی را به عهده داشته و " تکنیک­ های پیشرفت ه­ای" از شکنجه را با درجات مختلف شامل عوامل تاثیرگذار بر ایجاد استرس، تغییرات دمایی و انقباض و انبساط مفرط، محرومیت از خوابیدن و استفاده از شکنجه با آب در مراحل بازجویی 28 نفر از بازداشت شدگان استفاده کرده است. 

آنچه ذکر شد گوشه ­ای از افشای رفتار ضد حقوق بشری آمریکا و جنایات این مدعی دفاع از حقوق بشر بود. برخی از موارد دیگر در قسمت هایی دیگر با عنوان افشای حقوق بشری آمریکا طی چند روز گذشته تبیین شده است.

پژوهشگر : حسین رمضانی پور

*منابع در آرشیو موجود است.