راهنمای خود مراقبتی برای مبتلایان به فشار خون

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما استان خوزستان، دکتر پژمان بختیاری نیا در گفتگو با خبرنگار ما با اجرای پویش ملی غربالگری بیماری دیابت و فشار خون بالا" با پیام"آگاهی زود تر، مراقبت موثر تر" از ۲۰ آبان ماه آغاز شده و تا ۱۵ دی ماه امسال در خوزستان همزمان با سراسر کشور، گفت: فشارخون به ۳ دسته سیستولیک و دیاستولیک و طبیعی تقسیم می‌شود.

وی افزود: فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۲۰ میلیمتر جیوه و دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه و نشان دهنده در معرض فشار خون بودن فرد است.

دکتر بختیاری نیا با بیان اینکه فشارخون معمولا در قالب ۲ عدد بیان می‌شود که عدد اول یا بالاتر فشار سیستولیک است که فشار وارد بر شریان‌ها را در حالت انقباض قلب نشان می‌دهد و عدد دوم یا پایین‌تر فشار دیاستولیک است که همین فشار را در فاصله میان ۲ انقباض قلب نشان می‌دهد.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان اضافه کرد: در متون پزشکی، میزان فشارخون را با واحد میلیمتر جیوه بیان می‌کنند، اما استفاده از واحد سانتیمتر جیوه میان مردم رایج‌تر است، یعنی وقتی می‌گوییم فشار خون کسی ۱۲ روی ۸ است، در واقع فشار سیستولیک او ۱۲۰ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک او ۸۰ میلی متر جیوه است. این میزان همان میزانی است که بیشتر پزشکان به عنوان مرز فشارخون طبیعی از آن یاد می‌کنند، البته باید بر این نکته نیز تاکید کرد که تنها با یک بار اندازه گیری فشار خون نمی‌شود به کسی برچسب این بیماری را زد و فشارخون را باید در چند نوبت و در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف اندازه گرفت.

معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با بیان اینکه استرس باعث افزایش موقت، اما شدید فشارخون می‌شود، گفت: ۱۰ عوامل دیگر شامل؛ کلسترول بالا، بیماری دیابت، بعضی بیماری‌های کلیوی، حاملگی و وقفه تنفسی حین خواب از عواملی هستند که می‌توانند احتمال بروز فشارخون را بیشتر کنند.

مهم‌ترین عوارض فشار خون بالا

دکتر بختیاری نیا در تشریح عوارض فشار خون بالا می‌گوید: سکته مغزی، آسیب مغزی، چشم تاری دید ناشی از افزایش ناگهانی و شدید فشار خون، احساس گیجی و کاهش سطح هوشیاری، سردرد، تشنج و افزایش قند خون از جمله عوارض مغزی به شمار می‌روند.

وی آسیب‌های فشار خون بالا برای قلب را شامل؛ سکته قلبی، آسیب قلبی ناشی از افزایش تدریجی و مداوم فشار خون و نارسایی قلبی عنوان کرد و افزود: این بیماری برای کلیه‌های عوارضی از جمله؛ آسیب کلیوی ناشی از افزایش تدریجی و مداوم فشار خون و نارسایی مزمن کلیه به دنبال دارد.

دکتر بختیاری نیا ادامه داد: توجه به این ۲ نکته ضروری است، اول اینکه بعد از ۵۰ سالگی عدد فشار سیستولیک مهم‌تر است، زیرا در این سنین رایج‌ترین نوع فشارخون همان نوعی است که در آن فشار خون سیستولیک افزایش پیدا می‌کند، اما فشار دیاستولیک طبیعی باقی می‌ماند، دوم اینکه افرادی که فشار خونشان در مرحله آستانه است، تقریبا یک نفر از هر سه نفرشان در سنین ۳۵ تا ۶۴ سالگی و یک نفر از هردو نفرشان در سن بالای ۶۵ سالگی به فشار خون دچار می‌شوند.

خطر‌های افزایش فشار خون

وی اضافه کرد: اگر فشار وارد بر دیواره داخلی شریان‌ها زیاد شود، شریان‌ها دچار آسیب می‌شوند و به دنبال آن عضو مربوط آسیب می‌بیند، افزایش فشار وارد بر شریان‌ها باعث سفت و سخت شدن دیواره آن‌ها می‌شود و این همان چیزی است که در زبان عامیانه از آن به تصلب شرایین یاد می‌شود، تصلب شرایین به مرور زمینه ساز حمله قلبی و دیگر مشکلات عروقی خواهد بود، همچنین ممکن است رگ متسع شود و باد کند که به این حالت، آنوریسم می‌گویند درگیری رگ‌های مغز در اثر افزایش فشارخون نیز می‌تواند باعث
بروز سکته مغزی شود که ضعیف و باریک شدن عروق کلیوی نارسایی کلیوی را در پی خواهد داشت و ضخامت باریکی و پارگی عروق در شبکیه چشم هم باعث کاهش یا فقدان
بینایی می‌شود.

دکتر بختیاری نیا نارسایی قلبی را یکی دیگر از عوارض بلندمدت افزایش فشارخون برشمرد و گفت: وقتی قلب مجبور باشد عمل تلمبه کردن خون را در برابر فشار بالاتری انجام دهد، به تدریج ضخیم می‌شود و در درازمدت توانایی تلمبه کردن خون را از دست می‌دهد و دچار نارسایی می‌شود، فشار خون بالا می‌تواند سوخت و ساز بدن را دچار مشکل کند و بر فرایند‌های تفکر، حافظه و یادگیری هم تاثیر بگذارد.

به گفته رئیس مرکز بهداشت خوزستان؛ اختلال شناختی و زوال عقل نیز میان بیماران مبتلا به فشارخون بیشتر از سایرین است.

پزشکان چه دارو‌هایی تجویز می‌کنند؟

وی گفت: ایجاد تغییر در شیوه زندگی را اولین قدم برای کنترل فشار خون است، اما بعضی اوقات این کفایت نمیکند و پزشک مجبور می‌شود از دارو‌های کنترل کننده فشارخون کمک بگیرد، تصمیم این که داروی شما باید از بین کدام دسته از دارو‌های ضد فشار خون انتخاب شود کمی پیچیده و به عهده پزشک معالج شماست، معمولا استفاده ترکیبی از دو یا چند دارو در کنار یکدیگر بهتر از نمونه‌های تک دارویی جواب می‌دهد و گاهی اوقات برای رسیدن به دارو یا ترکیب دارویی مناسب پزشک مجبور می‌شود از اصل آزمون و خطا استفاده کند.

نقش فرد بیمار در کنترل فشار خون

دکتر پژمان بختیاری نیا می‌گوید: مصرف دارو تنها بخشی از درمان بیماری فشارخون است. اگر به این بیماری دچار هستید باید سبک و سیاق زندگیتان را هم تغییر بدهید، زیرا فشارخون از آن بیماری‌هایی نیست که بتوانید یکبار آن را درمان کنید و بعد با خیال آسوده پیکار و زندگیتان بروید. این بیماری تا آخر عمر نیاز به مراقبت و توجه شما دارد برای این که فشار خونتان را برای همیشه زیر نظر داشته باشید به این توصیه‌ها عمل کنید.

• تغذیه سالم و رسیدن به وزن ایده آل باید به یک برنامه غذایی هدفدار و مخصوص بیماران فشارخونی رو بیاورید. این رویکرد غذایی روی مصرف میوه، سبزی، حبوبات و مواد غذایی سبوس دار و لبنیات کم چرب تاکید دارد.
• مصرف پتاسیم را هم باید بیشتر کنید. در مقابل مصرف چربی به خصوص نوعی از آن که به نام DASH معروف است، از نوع اشباع شده و میزان دریافتی سدیم هم باید شدیدا کنترل و محدود شود.
• اگر اضافه وزن داشته باشید باید وزنتان را هم کم کنید، حتی کاهش وزن به اندازه ۲ کیلوگرم هم اثر فوق العاده‌ای بر فشار خونتان خواهد داشت.
• ورزش کردن را فراموش نکنید
• از استرس خود بکاهید و بیش از اندازه کار نکنید.
• فکر‌های منفی و مزاحم را دور بریزید.
• سعی کنید روابط دوستانه خود را با دیگران گسترش بدهید و صبور و خوشبین باشید.
• خواب کافی را هم فراموش نکنید و تا آنجا که می‌توانید اضطراب را از خود دور کنید، البته می‌توانید از نظر یک روانپزشک یا روان شناس هم بهره‌مند شوید یاد بگیرید که آرام و عمیق تنفس کنید، این کار اثر چشمگیری بر فشار خونتان خواهد داشت.
• فشارخون خود را در خانه اندازه بگیرید این کار باید طبق یک روال ثابت انجام بگیرد اندازه گیری فشارخون در خانه این حسن را دارد که فشار اندازه گیری شده به اندازه واقعی بسیار نزدیک است و تحت استرس و خستگی افزایش نیافته است. این کار به شما و پزشک کمک می‌کند تا به میزان اثر بخشی دارو و عوارض احتمالی بیماری آگاهی پیدا کنید.
• داروهایتان را درست و طبق دستور و راس ساعت مقرر مصرف کنید. اگر عوارض دارو یا هزینه‌های تامین آن آزار دهنده است اقدام به قطع خودسرانه یا تغییر دارو نکنید، این کار باید با نظر پزشک انجام بگیرد.
• به طور مرتب نزد پزشک بروید در درمان بیماری فشارخون یک تیم درمانی ۲ نفره وجود دارد که اعضای آن را شما و پزشک معالج تان تشکیل می‌دهید. پس تکروی نکنید و کار را تنهایی به سرانجام نرسانید.

خوراکی‌های ممنوع و مجاز برای مبتلایان به فشار خون

وی افراط در مصرف نمک را یکی از مهم‌ترین عوامل خطرساز در ابتلا به فشار خون بالا عنوان کرد و گفت: برخی مواد غذایی می‌توانند به طور طبیعی فشارخون را پایین بیاورند که کرفس، پیاز، سیر، شنبلیله چای سبز، خرما، گلابی زیتون و برگ زیتون تره فرنگی، سویا، گوجه فرنگی گریپ فروت و لیموترش از این‌ها هستند.

دکتر بختیاری نیا با تاکید بر اینکه مصرف این خوراکی‌ها اصلا به معنی قطع درمان دارویی نیست، ادامه داد: البته بد نیست برای مصرف آن‌ها نظر پزشک خود را هم جویا شوید به خصوص در رابطه با گریپ فروت؛ چون این میوه می‌تواند غلظت برخی دارو‌های فشار خون را بالا ببرد و عوارض جانبی آن‌ها را تشدید کند.

وی اضافه کرد: تامین پتاسیم بدن برای بیماران مبتلا به فشارخون ضروری است، بنابراین باید مصرف موز، آناناس، زرد آلو، انجیر، گریپ فروت، هلو، انگور، آلو، سیب زمینی، سیر، کلم بروکلی، کدو سبز، قارچ، گوجه فرنگی و انواع سبزی و حبوبات که از منابع خوب پتاسیم هستند، در سبد غذایی گنجانده شوند.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان می‌گوید: از آنجاییکه حین طبخ از نمک استفاده می‌شود، دیگر لزومی ندارد هنگام صرف غذا دست به نمکدان ببرید، بلکه می‌توانید از گلپر، آویشن، نعناع خشک یا کنجد به جای نمک استفاده کنید.

معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: در تهیه غذا‌های آماده و نوشابه‌ها نیز سدیم فراوانی به کار می‌رود، سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، انواع برگر‌ها و سایر فرآورده‌های گوشتی و سبزی‌های کنسرو شده در آب نمک زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور، ماهی دودی یا کنسرو شده، انواع سس، سوپ‌ها و کنسرو‌های آماده عصاره‌های گوشت و بسیاری دیگر از مواد غذایی فرآوری شده حاوی مقادیر بالای نمک هستند و باید مصرفشان را محدود کنید.

دکتر بختیاری نیا ادامه داد: محصولات لبنی، شیر، ماست و پنیر کلسیم فراوانی دارند، ضمن اینکه ویتامین‌های متنوعی هم در آن‌ها وجود دارد، اما باید سراغ انواع کم چرب آن‌ها بروید، همچنین حبوبات سرشار از فیبر‌های محلول در آب هستند و استفاده از آن‌ها می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند و البته به عنوان منبع تامین کننده پروتئین مورد نیاز بدن به حساب بیایند.

ماهی بهترین گوشت برای مبتلایان به فشار خون

وی می‌گوید: در بین انواع گوشت‌ها، ماهی بهترین انتخاب است، زیرا چربی ماهی نه تنها موجب عوارض قلبی عروقی نمی‌شود، بلکه به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.

دکتر بختیاری نیا ادامه داد: نوشیدنی‌های حاوی کافئین از قبیل؛ قهوه، چای و نوشابه‌های کولادار سبب افزایش فشارخون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند، البته می‌توانید به جای آن‌ها از انواع چای و دمنوش‌های گیاهی یا دوغ کم نمک استفاده کنید.

وی اضافه کرد: کره، خامه، سس مارگارین، دنبه، چربی‌های هیدروژنه و روغن‌های جامد را از برنامه غذایی تان کنار بگذارید و به جای آن‌ها از روغن زیتون یا دیگر انواع روغن‌های گیاهی مایع و روغن ماهی استفاده کنید، ضمن اینکه مغز‌ها و دانه‌های گیاهی مثل گردو را وارد برنامه غذایی روزانه خود کنید.

دکتر بختیاری نیا گفت: برخی مواد غذایی می‌توانند به طور طبیعی فشار خون را پایین بیاورند که کرفس، پیاز، سیر، شنبلیله، چای سبز، خرما، گلابی، زیتون و برگ زیتون، تره فرنگی، سویا، گوجه فرنگی گریپ فروت و لیموترش از این جمله هستند.

نبرد با فشار خون با خوراکی‌های سرشار از پتاسیم

وی با بیان اینکه خوراکی‌های سرشار از پتاسیم در کنترل فشار خون نقش موثری دارند، گفت: آووکادو، بادام، کلم بروکسل، کیوی، طالبی، گوجه فرنگی، کلم بروکلی، زرد آلو، فندق، اسفناج، انجیر و کاهو را در سبد غذایی خود قرار دهید تا راحت‌تر بتوانید این بیماری را کنترل کنید.