دلایل عمر کوتاه ساختمان‌ها در ایران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، در کوچه پس کوچه‌های محله‌های قدیمی هر شهری، خانه‌هایی با قدمت ۲۵۰ تا ۳۰۰ سال وجود دارد که برخی از آن‌ها بازسازی شده، خانه اردیبهشت در محله پامنار تهران یکی از آنهاست، به قدری محکم ساخته شده که ستون‌های بنا از دوره زندیه تاکنون سرپاست.
عمارتی که در دوره زندیه بخشی از بنای آن ساخته شده و در دوره قاجاریه بخش دیگری از آن تکمیل شد. بخشی از این بنای قدیمی در دوره پهلوی بازسازی و تعمیر شده و تا سال ۱۳۸۴ مسکونی بوده است.

از آن پس, ۱۴ سال این عمارت رها شد و، چون سقف آن از خشت و چوب ساخته شده بود بخشی از آن فرو ریخت.
آقای حسین مرباغی که این خانه قدیمی را در طول یک سال و نیم بر اساس قرارداد B۰T از شهرداری تحویل گرفته و بازسازی کرده می‌گوید: شالوده و معماری خانه هیچ تغییری نکرده و فقط به دلیل خالی بودن، بخشی از آن تخریب شده بود که بازسازی و تعمیر شد.

این کارشناس ارشد معماری درباره رشد آپارتمان نشینی می‌گوید: از اواخر دهه ۵۰ همزمان با افزایش جمعیت و کمبود زمین، نیاز به طبقات بیشتر و موضوع اقتصادی و سود آن پیش آمد به همین دلیل بسیاری از خانه‌هایی که استحکام لازم را داشتند، اما ۲ طبقه بودند تخریب شدند و به جای آن آپارتمان‌های ۶ طبقه‌ای بنا شد در حالی که عمر این خانه‌ها می‌توانست ۷۰ تا ۸۰ سال باشد.
وی می‌گوید: بالای خیابان انقلاب، خیابان‌هایی مانند نادری و... که در دوره پهلوی اول ساخته شده است هنوز مستحکم و زیبا و پابرجا ست، اما در برخی از این خیابان‌ها آپارتمان‌های بلندمرتبه ۱۰ طبقه در کنار خانه‌های ۲ تا ۳ طبقه قدیمی ساخته شده که گاهی صاحبان خانه‌های قدیمی را ترغیب به ساخت و ساز جدید و مرتفع سازی برای سود بیشتر اقتصادی می‌کند که هیچ ربطی به استحکام خانه‌های قدیمی ندارد و گاهی این خانه‌ها تا ۱۰۰ سال قابل سکونت است.
آقای مرباغی معتقد است در زمانی که مشکل زمین برای ساخت و ساز وجود نداشت و خانه‌ها بیشتر در ۲ یا ۳ طبقه ساخته می‌شد بیشتر نیاز‌های ساکنان نیز مثل حیاط، زیرزمین به عنوان انباری، اتاق‌های بزرگ و نورگیر خوب ساخته می‌شد، اما وقتی با افزایش جمعیت موضوع کنترل محدوده شهر‌ها پیش آمد در آپارتمان‌هایی که ساخته شد کمتر نیاز‌های فرهنگی و فیزیکی مورد توجه قرار گرفت و بیشتر به عنوان سرپناهی دیده شد به همین دلیل با گذشت ۲ تا ۳ دهه دیگر پاسخگوی نیاز نیست.
در گوشه وکنار شهر‌ها ساختمان‌هایی که عمر کمتر از ۳۰ سال دارند به درخواست ساکنین شان تخریب می‌شود.

جهانگیری یکی از سازندگان مسکن در تهران می‌گوید: علت تخریب بسیاری از آپارتمان‌هایی با کمتر از ۳۰ سال در تهران به دلیل نداشتن پارکینگ به تعداد خانوار‌های ساکن و آسانسور و انباری است.

وی معتقد است این آپارتمان‌ها در حالی تخریب می‌شوند که با اندک هزینه‌ای قابل بازسازی است و می‌توان سال‌ها از آن به عنوان سکونت گاه محکم استفاده کرد.

آقای جهانگیری می‌گوید:، چون همه ساکنان این نوع آپارتمان‌ها به یک اندازه نمی‌توانند از پارکینگ، انباری و سایر فضای آپارتمان استفاده کنند برای تعمیر و نگهداری آن نیز هزینه نمی‌کنند بنابراین، این نوع آپارتمان‌ها زودتر فرسوده می‌شوند در حالی که اسکلت محکمی دارند.

از طرف دیگر تغییر مقررات ساخت و ساز مانند تغییر ضریب سطح اشغال مجاز، نیز باعث می‌شود ساکنان به فکر تخریب و مرتفع سازی بیشتر بیفتند مثلاً در محلی که ۱۰ تا ۱۵ سال پیش فقط اجازه می‌دادند ۵ طبقه ساخته شود، الان همان متراژ زمین را می‌توان تا ۷ طبقه آپارتمان ساخت این امر موجب می‌شود صاحب یا صاحبان آپارتمان به فکر افزایش تراکم باشند.

البته عمر پایین آپارتمان‌ها از دید مجریان ساختمان دلایل دیگری دارد و با بالا رفتن هزینه مصالح و ساخت و ساز مالکان به فکر پایین آوردن این هزینه‌ها هستند به همین دلیل به سراغ مصالح ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تر می‌روند.

آقای عباسیان مجری طرح‌های ساختمانی می‌گوید: هر چند مجری باید بر کیفیت مصالح ساختمانی در ساخت و ساز‌ها نظارت داشته باشد، اما از طرف مالکان به دلیل پایین آوردن هزینه ساخت، در استفاده از مصالح بی کیفیت بازار، تحت فشار هستند.

وی معتقد است: گاهی باید با استفاده از تجربه و یا برند‌های معتبر در بازار مصالح و یا بردن نمونه به آزمایشگاه از استاندارد بودن مصالح مطمئن شد، چون مصالح با نام و نشان‌های غیر آشنا و غیر استاندارد در بازار مصالح کم نیست.

این مجری طرح‌های ساختمانی می‌گوید: نظارت ما زمانی شروع می‌شود که مصالح به سفارش مالک با توجه به میزان هزینه‌هایی که قرار است انجام شود خریداری شده است، اما متأسفانه همه این مشکلات را از چشم ما می‌بینند و به حساب مجری طرح می‌گذارند.

از طرف دیگر، نقش ناظران ساختمان را نباید نادیده گرفت، رعایت مقررات ساختمان و کنترل آن‌ها در زمان ساخت از وظایف ناظران است.

مدیر امور نظارتی نظام مهندسی می‌گوید: یک ناظر ساختمان در طول ساخت یک ساختمان که ممکن است یک تا دو سال طول بکشد حداقل ۱۰ مرحله مختلف ساخت مانند همجواری، فوندانسیون، اسکلت، سفت کاری، نازک کاری، بتن ریزی، جوش کاری و... باید حضور داشته باشند.

آقای محمدزاده افزود: مهندسان ناظر برای ساخت هر سقف نیز باید کنترل و نظارت داشته باشند، اما ممکن است مالک همیشه مهندس ناظر را در ساختمان نبیند، چون نیازی به حضور دائم او نیست.

به هر حال ارتباط تنگاتنگی بین کار مجری و ناظر ساختمان وجود دارد که اگر هر کدام در زنجیره کار ساخت به وظایف خود عمل نکنند به بخشی از ساخت و ساز آسیب وارد می‌شود.

مدیر عامل شرکت آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک معتقد است: بزرگترین عامل در عمر ساختمان‌ها استفاده از مصالح استاندارد و روش‌های اجرای ساخت و ساز است.

آقای مجید کیان پور می‌گوید: ناظران، طراحان و مجریان ساختمان‌ها باید از استفاده مصالح غیر استاندارد و بی کیفیت در ساخت و ساز جلوگیری کنند.

وی اعتقاد دارد: با امضای تفاهم نامه‌هایی بین استاندارد و نظام مهندسی، باید از به کارگیری نیروی کار غیر ماهر جلوگیری شود، چون در کشور‌های توسعه یافته به ازای هر ۷۰ تکنسین یک مهندس وجود دارد در حالی که در کشور ما به ازای هر ۲۷ مهندس یک تکنسین وجود دارد که این نشان از وجود یک حلقه مفقوده بین نیروی ساده و نیروی متخصص است.
البته رئیس سازمان نظام مهندسی نیز معتقد است: قانون گریزی مشکلی است که هر جا بنا بر فرار از قانون وجود دارد می‌گویند خودتان کاری کنید، انجام شود.
آقای احمد خرم می‌گوید: برای ساختن ۵ کیلومتر راه، مشاور می‌گیریم اما، مسکن هنوز طرح جامع ندارد.

حالا که قرار است دولت سیزدهم ۴ میلیون مسکن در طول ۴ سال بسازد نباید از توجه به نیاز‌های اصلی زندگی آپارتمان نشینی، اجرای دقیق قوانین، استفاده از مصالح استاندارد و باکیفیت و نظارت دقیق در اجرا غافل شود. در حالی عمر ساخمان‌ها در ایران به کمتر از ۳۰ سال رسیده که عمر ساختمان‌ها در اروپا بیشتر از ۱۰۰ سال است.