همیشه دیده و شنیده اید که ادویه از هند به ایران می آید، اما شاید نشنیده باشید که یکی از مهمترین و پرطرفدارترین ادویه ها در میان هندی ها از ایران به هند می رود، اما خود ایرانی ها این گیاه را به عنوان ادویه نمیشناسند.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، مرکز خراسان رضوی، آنغوزه بومی ایران است و در بخشهایی از خراسان رضوی نیز می روید.
گیاه آنغوزه خواص دارویی و درمانی بسیاری دارد و با وجود قابلیت فرآوری و ارزآوری بالا، به صورت خام و فله‌ای صادر می‌شود.
یکی از صادرکنندگان آنغوزه در خراسان رضوی می گوید: هندوستان با فرآوری این محصول و کاربرد آن در صنعت داروسازی ارزش اقتصادی آنغوزه را دهها برابر افزایش داده است.
او می گوید: به اعتقاد تجار هندی فرآوری آنغوزه درآمد بالایی نصیب هندوستان می کند و کشورهای اروپایی آنغوزه کشورمان را با برند هندوستان می شناسند.
این صادر کننده آنغوزه با اشاره به اینکه صمغ این محصول با گذشت 10 تا 15 سال فاسد نمی شود، می گوید: مسوولان متولی می توانند آنغوزه را از مرتعداران خریداری و در کشور ذخیره سازی کنند و در بلندمدت آن را برای استفاده در صنایع مختلف فرآوری کنند تا به صورت موقت از خام فروشی آنغوزه جلوگیری شود.
هندیها به آنغوزه هینگ می گویند.
آقای نارندرا که فروشنده ادویه در هند است می گوید: هینگ ادویه ای است که از افغانستان و ایران به هند می آید.
او می گوید: هینگی که از ایران می آید بسیار عالی و کیفیت متقاضیان آن زیاد است تاجران هندی آنغوزه را خشک آسیاب می‌کنند تا هم خودشان به مصرف برسانند و هم با نام و نشان هندی به دیگر کشورها صادر کنند.
در همین حال دکتر ایرانشاهی استاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز، چندماه است دارویی تولید کرده که ماده اولیه آن آنغوزه است.
او می گوید: کپسولهایی که تولید می کند، در بیماری‌های سیستم ریوی مانند کاهش التهاب های ناشی از بیماری کرونا بسیار موثر است.
این پزشک دارو ساز که تولیداتش مجوز سازمان غذا و دارو را هم کسب کرده، مدتی است تولید انبوه محصولش را آغاز کرده است اما از اینکه آنغوزه خالص به دست وی و تولیدکنندگان داخلی نمی رسد گله مند است و می گوید: چون آنغوزه فقط در پنج یا شش کشور جهان کشت می شود، محصولی کمیاب و نادر است و به همین سبب تجارت و خام فروشی آنغوزه تجارتی پرسود برای تاجران ایرانی است.
میان جلگه نیشابور یکی از مناطق انگشت شمار جهان است که گیاه کمیاب آنغوزه در آن می روید.
برای اینکه از نزدیک کشت این گیاه پرسود را ببینم باید به کوههای صعب العبور روستای بِزق در بخش میان جلگه نیشابور می رفتم.
با دو نفراز اهالی منطقه و به قولی راه بلد همراه می شوم. مسیر سخت و طولانیست. پس از چهار ساعت پیاده روی در میان کوهها بالاخره به نزدیکترین مکانی می رسیم که چند نفر در حال برداشت آنغوزه هستند.
آقای محمدی در حالی که گیاه آنغوزه را تیغ می زند تا شیره آن را برداشت کند، می گوید : تا پایان برداشت باید هر سه روز یک بار آنغوزه را تیغ بزنیم تا در آخر از هر بوته ۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم آنغوزه برداشت کنیم.
به کوههای اطراف که نگاه می کنم در دامنه کوهها، افرادی را در حال جمع آوری آنغوزه می بینم.
ابراهیم که جوانی حدود سی ساله است، می گوید: همین حالا در بین این کوهها حدود هزارو500 نفر در حال جمع آوری آنغوزه اند.
این هموطن نیشابوری ادامه می دهد: چهار ماه سختیِ زندگی در کوه را تحمل می کنیم تا از برداشت آنغوزه درآمدی کسب کنیم.
ابراهیم می گوید: برداشت آنغوزه سخت اما خام فروشی آن راحت است؛ این گیاه بصورت خام به افغانستان و از آنجا به کشور هندوستان ارسال می شود و پس از بسته بندی به کشورهای اروپایی صادر می شود.
دهها کیلومتر دورتر از نیشابور به کوهسرخ ، محل کار یکی از تاجران آنغوزه می روم.
آقای پردل پنج تن آنغوزه خام را نشانم داد که آماده صادرات بود.
پردل می گوید: برای دریافت مجوز صادرات هر سال به منابع طبیعی هزینه پرداخت می کنیم .
او پیش بینی می کند؛ امسال حدود بیست تن صادرات آنغوزه داشته باشد و بابت این صادرات باید حدود چهار میلیارد تومان به منابع طبیعی پرداخت کند.
این صادرکننده می گوید: آنغوزه چون محصولی کمیاب است تاجران افغان و هندی آن را ازما پیش خرید و هزینه اش را چندماه زودتر برایمان واریز می کنند.
به گفته او هر کیلوگرم صمغ آنغوزه بین یک میلیون و۵۰۰ تا دو میلیون و۵۰۰ هزار تومان ارزش دارد.
سازمان مراتع ومنابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی مقصد بعدی من برای پیگیری بیشتر این موضوع است.
مدیر محصولات گیاهی منابع طبیعی خراسان رضوی می گوید: تا بوده همین بوده؛ سالهاست آنغوزه‌هایی را که از عرصه‌های منابع طبیعی کشور برداشت می شود، به صورت خام صادر می کنیم .
پور عباس ادامه می دهد: سالانه ۶۰ تُن آنغوزه از عرصه‌های منابع طبیعی خراسان رضوی برداشت و بیش از۹۰ درصد آن با مجوز منابع طبیعی صادر می‌شود.
یک تولید کننده داخلی که که از ذکر نامش خودداری می کند، می گوید: منابع طبیعی چون از صادرات پول بیشتری به دست می آورد از خام فروشی آنغوزه حمایت می کند . او می گوید: ضروری است آنغوزه بعنوان ماده اولیه کمیاب در اختیار تولید کننده های داخلی قرار بگیرد تا پس از فرآوری صادر شود و ارزش افزوده بیشتری برای کشور داشته باشد.
تا زمانی که بر واقعیت های این گیاه کمیاب و ارزشمند چشم ببندیم مسیر تولید همچنان سخت و پر از توقف است.
مهمترین پیش شرط برای ورود به بازار جهانی جلوگیری از خام فروشی است، با توجه به ظرفیت بالای کشور در برداشت آنغوزه باید زمینه فرآوری و اقتصادی کردن این محصول فراهم و از خام فروشی آن جلوگیری شود .
نویسنده وخبرنگار: اعظم فریدون مقدم
سردبیر: مریم یعقوبی