آینده شناسی ترکیب جمعیت ایران نشان می‌دهد که روند سالمندی افزایش خواهد یافت.
جمعیت تا ۱۵ سال جامعه کمتر شده و آمار جمعیت سالمندان در حدود چهار دهه اخیر از ۵ به به بیش از ۱۱ درصد رسیده است.
از طرف دیگر ظرفیت و مزیت افزایش جمعیت در ایران هم بسیار زیاد است، چون جمعیت و کیفیت و کمیت آن در اقتصاد امروز به راهبری برای جریان‌های توسعه، پیشرفت و تولید ثروت تبدیل شده است.
با توجه به روند رو به گسترش توسعه اقتصاد‌های دانش بنیان، همه کشور‌ها تلاش می‌کنند نظم پایداری از تحولات و رشد جمعیتی را ایجاد کنند.
"جمعیت" در کشور‌هایی از منابع زیرزمینی و روزمینی و موقعیت استراتژیک برخوردارند جزو ارکان اصلی و راهبردی محسوب می‌شود که ایران هم مشمول این رویکرد‌ها می‌شود.
ایجاد ارتباط ساماندهی شده میان ظرفیت‌های استقرار جمعیت، توسعه اقتصادی و اطمینان به پیر نشدن جمعیت همواره مد نظر کشورهاست. این موضوع در ایران هم جدی‌تر شده است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی تاکید کرده اند: مسئله تکثیر نسل و جلوگیری از کاهش جمعیت جوان کشور، یک مسئله حیاتی است و باید بطور جدی دنبال شود.
حضرت آیت الله خامنه‌ای با اشاره به اهمیت فراوان تولید و افزایش نسل خاطرنشان کردند: کثرت جمعیت جوان یکی از امتیازات کشور است و در صورت استمرار سیاست‌ها و اقدامات نادرستی که منجر به تحدید نسل و کاهش شدید جمعیت جوان کشور در طول سال‌های آینده خواهد شد، دچار ضربه بسیار بزرگی بنام «سالمندی عمومی» خواهیم شد.
ایشان افزودند: کشورِ بدون جمعیت جوان، یعنی کشورِ بدون ابتکار و پیشرفت و هیجان و شور و شوق، بنابراین، برنامه حیاتی تکثیر نسل باید بطور جدی دنبال و پیگیری شود.
مقام معظم رهبری چند سال پیش هم در این باره دیدگاه ممتازی ارائه فرمودند: " جمعیت کشور هفتاد و پنج میلیون نفر است. البته معتقدم که کشور ما با امکاناتی که داریم، می‌تواند صد و پنجاه میلیون نفر جمعیت داشته باشد. من معتقد به کثرت جمعیتم. هر اقدام و تدبیری که می‌خواهد برای متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از صد و پنجاه میلیون انجام بگیرد".
کارشناسان هم هشدار داده اند کاهش نرخ جمعیت اگر به فرهنگ پایدار در جامعه تبدیل شود؛ در اینده دور یا نزدیک مشکلات و تنش‌های جمعیتی ایجاد خواهد کرد و چالش‌های جدی پدید می‌اورد.
به هرحال ایران سست و تنبل و پیر و فرسوده خواست دشمنان این سرزمین و نظام است و باید سیاست جمعیتی کشور با رویکرد افزایش متناسب و متعادل نرخ رشد جمعیت همراه با آمایش توسعه سرزمین در دستور برنامه و نقشه راه تغییر نرخ رشد باشد.
نرخ رشد بالای جمعیت در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ به حدی بالا بود که ساختار‌های آموزش و پرورش، کنکور دانشگاهی و بازار کار و مسکن را به شدت تحت تاثیر قرار داد، اما در ادامه و امروزه به نرخ پایین هشدار دهنده افزایش جمعیت رسیده ایم که از سطح استاندارد هم پایین‌تر است.
با ادامه روند کنونی کاهش نرخ رشد جمعیت تا چهار دهه دیگر جمعیت کشور به سمت میان سالی و سالمندی خواهد رفت و هر گونه کم توجهی به این موضوع مشکلات جدی در پی خواهد داشت و جریانی پایدار از چاش‌های معیشتی و مسایل مرتبط با جمعیت سالمندی را ایجاد خواهد کرد.
چالش اصلی پیامد کاهش جمعیت، به هم خوردن ساختار جمعیتی است و موجب سالمند شدن جمعیت کشور می‌شود و میزان زاد و ولد از حالت تعادل خارج خواهد شد و به زیر سطح استاندارد می‌رسد.
کارشناسان معتقدند در سطح استاندارد باروری باید هر خانواده با ۲ فرزند جایگزین شود و در کشور به سطح زیر استاندارد جانشینی رسیده‌ایم و در حال حاضر این میزان در کشور ما کمتر از ۱.۷ در هر خانواده است.
بر اساس وضع کنونی در کشور حدود ۱۰ درصد جمعیت کشور بالای ۶۵ سال هستند و به ازای هر ده خانوار ۳ نفر سالمند وجود دارد و پیش بینی می‌شود با همین روند در سال‌های آینده به ازای هر ده خانوار ۷ سالمند وجود داشته باشد.
جمعیت کشور کم کم به سمت سن سالخوردگی پیش می‌رود و باید نرخ رشد جمعیت طوری افزایش یابد که هویت غالب در ترکیب جمعیتی؛ پیر نشود.
سبک زندگی "فرزند کمتر - زندگی بهتر" امروزه کارایی ندارد.
این را هم فراموش نکنیم که جمعیت شکنی و تلاش برای کاهش جمعیت کشور‌های دیگر و پیرسازی ساختار جمعیتی رویکرد پایدار کشور‌های استعمارگر است تا اهداف سلطه گرانه ترکیب جمعیتی ایران از الگوی رایج در جهان سوم
یعنی باروری فراوان؛ به الگوی جهان اولی بدل گشته است، نرخ زاد و ولد در ایران نه تنها از تمام کشور‌های خاورمیانه بلکه حتی از آمریکا نیز پایین‌تر است.
در دهه‌های گذشته هم نهاد‌های بین المللی غرب محور با موفقیت‌آمیز خواندن سیاست‌های تنظیم خانواده در ایران و کاهش شدید رشد جمعیت و نرخ باروری به طور مکرر از ایران تقدیر کرده اند و ایران را به عنوان یک الگو در بحث تنظیم خانواده برای کشور‌های جهان سوم مطرح می‌کردند.
در حالی که با حقوق مسلم ایران مخالف اند و برضد ملت ایران تحریم‌های متنوعی وضع کرده اند؛ اما در خصوص کاهش نرخ رشد جمعیت جایزه هم داده اند.
امسال برنامه‌های هفته ملی سالمندان با شعار «کرونا؛ فرصتی برای تغییر نگاه به سالمندان» برگزار شد.
با توجه به اینکه روز یکم اکتبر هر سال در تقویم بین المللی به عنوان روز جهانی سالمند نام گذاری شده است، هفته ملی سالمندان از سه روز قبل تا سه روز بعد از این تاریخ و با هدف فضا سازی و ایجاد دغدغه برای طرح مشکلات و چالش‌های حوزه سالمندی در جامعه، طراحی شد.
سن سالمندی در کشور‌های توسعه یافته از ۶۵ سالگی، در کشور‌های در حال توسعه از ۶۰ سالگی و در کشور‌های کمتر توسعه یافته از۵۵ سالگی افراد آغاز می‌شود و در ایران نیز با توجه به فرهنگ کهن ما سن ۶۰ سالگی مبنای سالمندی قرار گرفته است که توجه به ویژگی‌های مهم جمعیت در ایران از جمله سرعت رشد و درصد بالای سالمندی در کشور، کاهش بعد خانوار، میزان تجرد قطعی، افزایش امید به زندگی، افزایش میانگین سطح سواد، افزایش تعداد کارگران و کارمندان و نیاز به بیمه‌های درمانی و اجتماعی و ... به زیرساخت‌ها و برنامه‌های جدید و دقیق برای مواجهه با پدیده سالمندی در سال‌های آینده در کشور نیازمندیم.
دستگاه‌های اجرایی موظف شده اند تا پایان مهرماه جاری، برنامه هایخود را برای اجرای سند ملی سالمندان در سال ۱۴۰۰، ارائه نمایند.
۲ میلیون نفر از جمعیت ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار نفری سالمندان در کشور هم تنها هستند که این افراد بر اثر طلاق، بیوه بودن، تجرد قطعی و ... تنها زندگی می‌کنند که اگر برای آن‌ها برنامه‌ای نداشته باشیم دچار انزوا و افسردگی می‌شوند.
با این روند پیش بینی شده است تا کمتر از ۳۰ سال دیگر یک چهارم جمعیت کشور سالمند شوند.
کارشناسان معتقدند جمعیت سالمند کشور در سال ۱۴۰۵ به ۱۵ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر خواهد رسید که ۱۴.۷ درصد جمعیت ۱۰۷ میلیون و ۳۴۰ هزار نفری کشور در آن سال خواهد بود.
به همین خاطر تامین نیاز‌های سالمندان کشور در سال‌های آینده، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است.
آژیر خطر (انفجار سالمندی جمعیت) به صدا درآمده است و برای رویارویی با پیامد‌ها و بحران ناشی از آن باید به تقویت نرخ رشد جمعیت توجه کنیم که البته نیازمند نگرش سیستمی و بررسی همه عوامل است و باید از "تک سبب بینی" پرهیز کرد.
اسماعیل محمدی
دبیر خبر خبرگزاری صدا و سیما