پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب
صدای این ساز ناکوک فردا بلند می‌شود
با ادامه روند تند کاهش نرخ جمعیت، ایران در آستانه ورود به شرایط بحرانی قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، این روز‌ها بازار چالش‌های مختلف در فضای مجازی گرم است. داشتم مطلبی در مورد چالش عکس پیری می‌خواندم که دوستم تماس گرفت و گفت دیدی فلان هنرمندی چهره پیرشده را با گریم در شبکه‌های مجازی گذاشته. بله، چالش پیری این روز‌ها اقشار مختلف جامعه را درگیر خودش کرده است. چالشی که با استفاده از یک نرم افزار و دادن عکس زمان حال، تصویرمون را در دوران کنهسالی تداعی می‌کند.
نرم افزار پیری چهره، نرم افزاری روسی است که در ژانویه ۲۰۱۷ برای iOS و در فوریه همان سال برای اندروید منتشر شده و بعد از گذشت سه سال هنوز طرفدار دارد و این روز‌ها به چالشی داغ در شبکه‌های اجتماعی تبدیل و به ترند تبدیل شده است.
اما با گشتی در سطح شهر و بوستان‌ها، به نظر می‌رسد در یک قدمی به وقوع پیوستن این چالش در دنیای واقعی هستیم.
برای تهیه گزارش در مورد چالش پیری به یکی از بوستان‌های شهر رفته بودم که پدربزرگی با نوه اش نظرم جلب کردند. به سراغشون رفتم و از حاج اقا در مورد پیر شدن جمعیت و کاهش تمایل زوج‌های جوان به فرزند دار شدم پرسیدم. حاج علی حدود ۷۰ سال دارد و می‌گوید: با مخالفت‌های خانواده ام در سن شانزده سالگی ازدواج کردم و حاصل این ازدواج چهار فرزند است.
حاجی ادامه می‌دهد: افزایش مخارج زندگی، ادامه تحصیل و نبود شغل مناسب برای جوانان، تمایل برای ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری را کاهش داده است.
در گپ و گفت با حاج علی، محمد پسر حاج علی به جمع ما اضافه می‌شود. نظر محمد را در مورد فرزندآوری جویا شدم. او با بیان این که پنج سال است زندگی متاهلی را تجربه می‌کند، می‌گوید: فرزند نمک و شادابی زندگی است و یکی از دلایل ازدواج تجربه طعم شیرین پدری و مادری است.
محمد می‌افزاید: اما در شرایط حاضر و مشکلات اقتصادی تربیت یک فرزند هم سخت است، اما با برطرف شدن این مشکلات، چهار فرزند ایده ال هر خانواده ایرانی است.
این روز‌ها بسیاری از خانواده‌ها همچون خانواده محمد با این موضوع درگیر هستند و یا تک فرزند هستند و یا تمایلی برای فرزند اوری ندارند. صحبت‌های حاج علی و محمد از کاهش تمایل جوانان برای فرزند اوری، مرا یاد خبری می‌اندازد که سال ۹۳ بر روی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری قرار گرفت؛ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد.
ثبت رکورد کاهش جمعیت در سال ۹۸
براساس گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمترین میزان موالید طی ۵۰ سال اخیر بر ما عارض شده و از سال ۸۰ تا ۹۴ افزایش موالید به ثبت رسیده است اما پس از سال ۹۴ به علت خالی شدن توان درونی جمعیت، تعداد تولد‌ها با شیب تقریبا تندی شروع به کاهش کرده و در سال ۹۷ میزان موالید کشور نسبت به سال قبل با کاهش بیش از ۸ درصدی مواجه شده که در دو دهه اخیر بی‌سابقه بوده است.
مدیر کل ثبت احوال یزد می‌گوید: در سال ۹۷، یک میلیون و سیصد و شش و هزار و پانصد و نوزده مورد تولد ثبت شد این در حالی است که در سال گذشته، به یک میلیون و صد و نود و شش هزار و صد و سی و سه تولد کاهش یافته است.
مکرمی افزود : هم چنین تعداد ولادت در استان یزد در سال ۹۷، بیست و دو هزار و دویست و سی و سه مورد بود، اما در سال گذشته به نوزده هزار و صد و هفتاد و شش تولد کاهش یافت .
او می‌گوید: بر اساس آمار‌ها در کشور سال گذشته نسبت به سال ۹۷، دوازده درصد و در استان یزد چهارده درصد کاهش ولادت به ثبت رسیده و استان یزد رتبه هفتم در کشور را به دست آورده است.
کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور تا سال ۱۴۲۰
از جمله بند‌های مهم سیاست‌های کلی جمعیت افزایش نرخ باروری بیش از نرخ جایگزینی است، یعنی برای رشد جمعیت در هر خانواده ایرانی باید بیش از دو فرزند متولد شود.
در این موضوع با ترکاشوند از پزوهشگران حوزه جمعیت هم صحبت می‌شوم، او می‌گوید: نرخ رشد جمعیت به صورت دوره‌ای محاسبه می‌شود و اخرین دوره در سال‌های ۹۰ تا ۹۵ است.
ترکاشوند می‌افزاید: در این دوره نرخ رشد جمعیت در ایران، یک ممیز بیست و چهار صدم درصد است یعنی در دوره ۹۰ تا ۹۵، به ازای هر صد نفر یک ممیز بیست و چهار صدم نفر به جمعیت کشور اضافه شده است.
وی ادامه می‌دهد: بر این اساس، سالانه یک میلیون و صد هزار نفر به جمعیت ایران اضافه شده است، اما نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کرده است، زیرا حجم پایه جمعیت که هشتاد و سه میلیون نفر است زیاد شده است.
جمعیت شناس یزدی بیان می‌کند: با پیش بینی‌ها و اینده نگری‌های انجام شده تا سال ۱۴۲۰، رشد جمعیت در ایران کمتر می‌شود، ولی حجم جمعیت کم نمیشود و ایران به جمعیتی حدود نود تا صد میلیون نفر طی بیست سال اینده خواهد رسید.
ترکاشوند با اشاره به این که نرخ رشد جمعیت با میزان باروری کل نشان داده می‌شود، می‌گوید: میزان باروری کل در کشور به طور میانگین دو است، این در حالی است که باروری ایده ال برای ایران، سه و نیم است. وی ادامه می‌دهد: کارشناسان معتقدند تمایل خانواده‌های ایرانی به طور میانگین دو و نیم تا سه فرزند است.
کارشناس جمعیت می‌افزاید: متولدین دهه ۶۰ بزرگترین کوهورت جمعیتی و متولدین دهه ۸۰ کوچکترین کوهورت جمعیتی ایران را تشکیل می‌دهند.
درست مانند همه استان‌های کشور، استان یزد هم به لحاظ کاهش نرخ رشد جمعیت وضعیت مناسبی ندارد. مدیر گروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس مرکز بهداشت استان یزد می‌گوید: نرخ رشد جمعیت در استان یزد یک و نیم ثبت شده که شهرستان تفت با شش دهم درصد سالمندترین شهرستان و بافق با ۲ و یک دهم درصد جوان‌ترین شهرستان استان یزد است.
کلانتری می‌افزاید: شهرستان تفت با ۵۳۴ تولد کمترین میزان فرزنداوری و شهرستان اردکان با هزار و ۹۱۰ تولد بالاترین میزان تولد در استان را کسب کرده است.
آثار و تبعات جبران ناپذیر کاهش جمعیت
یکی از شاخص‌های جمعیت شناسی بررسی نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در یک کشور است. اهمیت موضوع و برای بررسی تبعات ناشی کاهش نرخ رشد جمعیت و کاهش نرخ باروری در کشور به سراغ دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت رفتم.
دکتر قاسمی می‌گوید: با تغییر سبک زندگی و هم چنین سیاست گذاری‌های غلط شاهد کاهش شاخص‌های جمعیتی در کشور هستیم و در حال حاضر در شرایط هشدار قرار گرفتیم و در استانه ورود به بحران هستیم.
وی می‌افزاید: در ۱۵ سال آینده، نرخ رشد جمعیت صفر خواهد شد و بعد از ان نرخ رشد منفی را خواهیم داشت و این موضوع یک هشدار جدی برای سیاست گذاران است.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت معتقد است، کاهش نرخ رشد جمعیت در حوزه‌های اقتصادی، روابط اجتماعی، بهداشت و درمان و امنیت ملی تاثیر گذار است.
دکتر قاسمی می‌گوید: در سه دهه اینده نرخ سالمندی به بیش از ۳۰ درصد افزایش می‌یابد یعنی افراد جامعه بالای ۶۰ سال سن خواهند داشت و کاهش نیروی کار مهم‌ترین پیامد اقتصادی کاهش نرخ رشد جمعیت است.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت بیان می‌کند: با کاهش نیروی کار و برای ادامه چرخه تولید، نیروی کار خارجی به بازار کار وارد می‌شود و این موضوع خروج ارز از کشور و کاهش امنیت ملی را در پی دارد.
وی ادامه می‌دهد: هم چنین تولید ناخالص ملی کاهش می‌یابد و در نتیجه کشور نیازمند واردات بیشتر می‌شود و وابستگی و ضعیف شدن اقتصاد کشور از دیگر پیامد‌های کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور است.
دکتر قاسمی به هزینه‌های بهداشت و درمان اشاره می‌کند و می‌گوید: هزینه بهداشت و درمان هر سالمند ۴ تا ۴ و نیم برابر یک جوان است.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت تبعات سیاسی و دفاعی را از دیگر پیامد‌های خطرناک کاهش جمعیت می‌داند و می‌افزاید: در صورتی که یک سوم جمعیت کشور بالای ۶۰ سال باشد، ضریب امنیت ملی و قدرت دفاع از مرز‌ها کاهش پیدا می‌کند و متاسفانه مسئولان و نخبگان شناخت کافی نسبت به تبعات تحولات جمعیت را ندارند.
حمایت از زوج‌های نابارور در مرکز درمان ناباروری یزد
پژوهشکده علوم تولید مثل یزد یکی از مراکزیست که تا کنون نقش موثری در درمان زوج‌های نابارور داشته است. سری به این مرکز می‌زنم. وارد محوطه پژوهشکده که می‌شوم، تا چشم کار می‌کند مراجعان با پوشش‌های مختلف را می‌بینم که با هزار امید و آرزو قدم در مسیر درمان گذاشتند.
در کنار آب نمای جذاب این مرکز، زوجی نظرم را جلب کردند، برای شروع یک گفتگوی جذاب پیش می‌روم و موضوع گفتگوی من با عطیه و رضا، هزینه‌های درمان است. عطیه سی سال دارد و می‌گوید: ما اهل شیراز هستیم و ده سالی است که با عشق و علاقه ازدواج کردیم، اما تا به حال خواست خدا نبوده که فرزندی داشته باشیم.
وی ادامه می دهد: چند سالیست که درمان ناباروری خود را در شیراز آغاز کردیم، اما هزینه‌های درمان ناباروری در شیراز و تهران سرسام آور است و تاکنون نتیجه‌ای نگرفتیم. رضا صحبت‌های عطیه را ادامه می‌دهد و می‌گوید: آوازه مرکز ناباروری یزد را بسیار شنیدیم و تصمیم گرفتیم برای ادامه درمان به این مرکز مراجعه کنیم.
بعد از گپ و گفت با این زوج، مسافت محوطه تا اتاق معاون پژوهشکده را سپری می‌کنم.
دکتر عبدلی عکس نوزادی را به من نشان می‌دهد و می‌گوید: این زوج بعد از پانزده سال صاحب فرزند شدند.
معاون پژوهشکده علوم تولید مثل یزد با اشاره به این که ده تا پانزده درصد زوجین مشکل ناباروری دارند، ادامه می‌دهد: مرکز ناباروری یزد پایه گذار روش‌های مختلف ناباروری در کشور است و سالانه بیش از ۱۲ هزار زوج از اقصی نقاط کشور و جهان به این مرکز برای درمان ناباروری مراجعه می‌کنند.
دکتر عبدلی ادامه می‌دهد: در این مرکز هزینه‌ها تا یک پنجم از بیمار دریافت می‌شود و در حال حاضر با توجه به طرح حمایت دولت از زوج‌های نابارور تا ۸۵ درصد هزینه‌های این بیماران در این مرکز رایگان انجام می‌شود.
در ادامه پیگیری‌ها سری هم به معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد می‌زنم. رئیس گروه سلامت مادران و باروری سالم معاونت بهداشتی یزد با بیان این که سیاست‌های کلی جمعیت و سیاست‌های تدوین شده جمعیتی باید جدی گرفته شود، می‌گوید آموزش به زوجین در آستانه ازدواج، مشاوره قبل از ازدواج و آموزش به زوجین در معرض خطر برای کاهش ناباروری اکتسابی از جمله فعالیت‌هایی است که در راستای افزایش تمایل زوجین به فرزندآوری انجام شده است.
علیشاهی می‌افزاید: هم چنین آموزش به زوجین جهت افزایش تعداد بارداری‌های برنامه ریزی شده و کاهش تک فرزندی از دیگر اقدامات انجام شده در جهت افزایش باروری سالم در استان یزد است.
افزایش جمعیت و قوانینی که بر زمین مانده
روند کاهش جمعیت و تبعات ناشی از آن به قدری جدی است که رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر این مساله را با جدیت به مسئولان و ملت ایران بار‌ها گوشزد نمودند و خطرات تحدید نسل و راه کار‌های افزایش جمعیت را به مناسبت‌های گوناگون بیان فرمودند.
پس از تاکیدات مکرر، حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی «جمعیّت» را که براساس بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین شده است، در ۳۰ اردیبهشت سال ۹۳ ابلاغ کردند.
در سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری خطاب به رؤسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که دارای ۱۴ بند است، بر ضرورت هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذی‌ربط در زمینه جبران کاهش نرخ رشد جمعیت تأکید شده و وزارت خانه‌های کشور، اموزش و پرورش، وزارت بهداشت درمان و اموزش پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی مامور تحقق این سیاست‌ها شدند.
با این حال سیاست‌های کلی تا زمانی که به صورت قانون و مقررات در نیایند ضمانت اجرا پیدا نمی‌کنند. از همین رو، طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده در اردیبهشت ۹۶ برای بررسی و تصویب نهایی در جلسه علنی مجلس اعلام وصول شد، اما با بررسی در کارگروه‌های مربوطه کمیسیون فرهنگی و ارسال به هیئت رئیسه در نهایت طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده به نتیجه نرسید.
نماینده بزرگترین حوزه انتخابیه کشور می‌گوید: در حوزه خانواده و افزایش جمعیت مصوبات و قوانین خوبی داریم، ولی همه این قوانین معطل و بر زمین مانده است. صباغیان ادامه می‌دهد: در حال حاضر تصمیم گرفتیم که فراکسیونی تحت عنوان فراکسیون خانواده تشکیل شود.وی می‌افزاید: مجلس موظف است بر نحوه اجرایی شدن قوانین در حوزه خانواده توسط دستگاه‌های مرتبط نظارت کند.
فرو رفتن بحران جمعیت در خواب خرگوشی
میزان جمعیت هر جامعه‌ای می‌تواند یکی از شاخص‌های توانمندی آن جامعه محسوب شود. در کشور ایران سال‌هایی را مشاهده می‌کنیم که به علل مختلف، سیاست کلی کشور به سمت کاهش جمعیت متمایل بوده و در این زمینه نیز تا حد قابل توجهی پیش رفته است، اما بر خلاف هشدار‌های جدی مبنی بر معضل کاهش جمعیت جوان کشور و ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری، اما این موضوع همچنان پشت گوش مسئولان مانده است و به نظر می‌رسد مسئولان این موضوع را خیلی جدی نگرفته و اقدامات در خور و قابل توجهی انجام ندادند و به برگزاری برخی نشست‌ها و کارگروه‌ها و برخی اقدامات و تصمیم گیری‌های اندک اکتفا کردند.
جمعیت جوان و مولد در محاسبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنقدر مهم و موثر است که یکی از عناصر تشکیل دهنده کشور است و در خصوص اهمیت جمعیت موثر همانقدر باید گفت که اگر چنین جمعیتی وجود نداشته و یا ضعیف باشد، کشور مفهومی نخواهد داشت و روند کاهش جمعیت جوان در سال‌های آتی در کشور، به معنای کاهش تولید، کاهش نشاط و تحرک در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی و افزایش سالمندان مبتلا به بیماری‌های مختلف است و کشور را از جهات مختلف در معرض خطرات جدی و چه بسا جبران ناپذیری قرار می‌دهد.
نویسنده: فائزه شجاعی فر
نظر شما