گزارش مکتوب؛
شهر اولین ها، در گیر و دار مشکلات امروز
۱۱۰سالی می‌شود که مته حفاری اجنبی دل این سرزمین را شکافته و همچنان مرهمی برای آن نیست.
به گزارش
خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان؛ قدم به کوچه‌های شهر اولین‌ها که می‌گذاری زمین زیر پایت همچون قلب مردمانش آنچنان ترد وشکننده است که بیم آن داری فروریزد.
مسجدسلیمان! شهر اولین‌های دیروز، غرق در مشکلات امروز است و مردمانش حالا فقط با خاطرات گذشته زندگی می‌کنند. اولین نیروگاه برق، اولین فرودگاه، اولین راه آهن، اولین ورزشگاه، اولین سینما، اولین تلکابین، اولین زمین گلف، اولین فروشگاه، مسجدسلیمان را به شهر اولین‌ها تبدیل کرد. اگرچه اولین شهرک مسکونی نفتی خاورمیانه وکشور نیز در این شهرستان ساخته شده، اما موضوع مسکن ومباحث شهرسازی همچنان مهمترین دغدغه امروز مردم ساکن در این شهرستان است.
تاریخچه شکل گیری اولین سکونتگاه غیراستاندارد درمسجدسلیمانتاریخچه شکل گیری اولین سکونتگاه غیراستاندارد درمسجدسلیمان، به سال‌های نخست حفر اولین چاه نفت در این شهرستان برمی گردد، زمانی که ساکنین محلی با واگذاری زمین‌های کشاورزی، از پیشه آبا و اجدادیشان دست کشیدند و به امید استفاده از امکاناتی نظیر آب بهداشتی، برق، گاز، مدرسه وسایر امکانات رفاهی روانه این شهر صنعتی شدند وخانه‌های سنگی خود را در دره‌ها و کوه‌ها ساختند.
و حالا کوچه‌های تنگ، مصالح نامرغوب، ساخت و ساز در مسیل‌ها، دامنه‌های شیبدار، دره‌ها، زندگی در مناطق آلوده به نشت نفت و گاز و ساختمان‌های در هم تنیده در این شهرستان میراث همان روز‌های گذشته است، که از یکسو زندگی را برای مردم و از دیگر سو کار را برای دستگاه‌های خدمات رسان در شهر اولین‌ها سخت کرده است.
آغاز پیگیری از اداره راه و شهرسازی شهرستانبرای پیگیری این مشکل سراغ اولین رئیس اداره راه وشهرسازی شهرستان مسجد سلیمان در زمان ادغام دو وزارتخانه راه وترابری ومسکن وشهرسازی رفتم.
علی عیدی وندی می‌گوید: وضعیت کنونی مسجدسلیمان که در شهرسازی به بن بست رسیده، بازتاب عملکرد بد یا، بی تفاوتی کسانی است که در دوره‌های مختلف از زمان کشف نفت تا به امروز دراین شهر مسئولیت داشته اند.
علی عیدی وندی شهرستان مسجدسلیمان را شامل دو بخش مناطق آلوده به نشت نفت و گاز و بافت فرسوده بالای ۵۰سال عمرمی داند و می گوید: علاوه بر وضعیت موجود، زلزله سال گذشته نیز به تعداد زیادی از واحد‌های مسکونی مردم خسارت زد که این منازل هم در ردیف واحد‌های مشکل دار شهرستان قرار گرفته اند.
او افزود: در حال حاضر ۵۵۰۰واحد مسکونی در مناطق آلوده و ۱۲هزار واحد دیگردر بافت فرسوده این شهرستان قرارداردند که جمعا ۶۵درصد مناطق این شهرستان را شامل می‌شود.
او ناتوانی دستگاه‌های خدمات رسان همچون سازمان آتش نشانی و اورژانس در مواقع بحرانی و دیگر دستگاههادر شرایط عادی تنها نمونه‌ای از مشکلات شهری میداند که بدون قاعده رشد کرده و حالا مشکلات فراوانی دامنگیرش شده.
بی فایده بودن جلسات دولت‌های مختلف جلسات فراوانی از سوی دولت‌های مختلف برای رفع مشکل وضعیت نابسامان شهری مسجد سلیمان تشکیل شده، اما هیچکدام از آنها موثر نبوده ومردم همچنان با سختی فراوان در این شهرستان زندگی می‌کنند، بر اساس اطلاعات بدست آمده از سال۸۴، مقرر گردید از محل اعتبارات دولتی ۱۲هزار واحد مسکونی واقع در بافت فرسوده ظرف مدت سه سال ساماندهی شوند که طبق این برنامه می‌بایست ۷هزار واحد از این تعداد جابجا و ۵هزار واحدیگربصورت درجا بازسازی وتحویل صاحبانشان شوند.
برای گرفتن اطلاعات دقیق وبه روز، سراغ رسول کریمی نژاد مسئول فعلی اداره راه وشهرسازی شهرستان رفتیم. در بدو ورود با ازدحام جمعیتی مواجه شدیم که حکایت ازاوضاع نابسمان بخش مسکن این شهرستان داشت.
بیشتر بخوانید: بازسازی مناطق زلزله زده مسجدسلیمان
با هر سختی که بود موضوع را اینگونه توضیح داد: جابجایی ۷هزار واحد مسکونی اگر چه برروی کاغذ، کاری آسان است، اما به وقت اجرا بدلیل نبود زمین کافی و کوهستانی بودن بیشتر مناطق شهر غیرممکن بود، بنابراین، موضوع به اطلاع رهبر معظم انقلاب رسید و ایشان به ارتش دستور داد: بخشی از واحد‌های مسکونی که از پیش از انقلاب در اختیار ارتش بوده تخلیه و برای جابجایی و اسکان مردم ساکن در مناطق آلوده دراختیار دستگاه‌های مسئول قرار گیرد.
همچنین مقرر شد با هماهنگی میان وزارت نفت و اداره کل راه و شهرسازی استان خوزستان ۵۵۰۰واحد موجود در پهنه خطر جابجا شود که متاسفانه با گذشت ۱۵سال علیرغم تحویل واحد‌های نیمه تمام ارتش به ادارات مسئول، تنها ۱۴۰۰واحد از این تعداد به شهرک، ولی عصر منتقل شده و مابقی در ابتدای راه قرار دارند.
متولی اصلی اداره کل راه وشهرسازی استانها اگرچه متولی موضوعات مرتبط با بخش مسکن در استانها ادارات کل راه و شهرسازی هستند، اما در مواقع خاص بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هم وارد میدان می شود وبه کمک دیگر دستگاه‌ها می‌آید.
محمد خسروی رئیس اداره بنیاد مسکن شهرستان‌های مسجد سلیمان و اندیکا است.
او می گوید: وظیفه جابجایی منازل واقع در مناطق آلود به نشت نفت و گاز برعهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است و تا کنون تنها ۵۰۰واحد به شهرک، ولی عصر منتقل شده است و مابقی واحد‌ها شامل ۴۹۵واحد دیگر در حال تکمیل است و اعتباری معادل ۵۱میلیارد تومان هم برای ساخت ۴۰۰واحد دیگر تخصیص یافته است.
محمد خسروی در ادامه می‌افزاید: مشکل مسکن در شهرستان مسجد سلیمان تنها به بافت فرسوده و مناطق آلوده محدود نیست، وقوع زلزله سال گذشته در این شهرستان به زیرساخت‌ها و منازل مسکونی زیادی خسارت زد و بر وخامت اوضاع منازل مردم افزود. بگونه‌ای که، آمار ۱۰هزار واحد مسکونی که در زلزله آسیب جدی دیدند هم بر آمار ۱۲هزار واحدی مناطق آلوده و بافت فرسوده افزوده گردید که بسیار نگران کننده است.
او افزود بخشی از این واحد‌ها با استفاده از تسهیلات بلا عوض ۲۹میلیونی وبخشی دیگر با استفاده از تسهیلات کم بهره ۶۵میلیونی بازسازی و تعمیر و مابقی واحد‌ها برای انتقال به شهرکها‌ی در دست ساخت امام رضا(ع) وتلخاب مشخص شدند.
او افزود در نهایت تمام اطلاعات برای تصمیم گیری و عملیاتی شدن در اختیار ستاد بازسازی قرار گرفت.
۲۵۶واحد مسکونی در مناطق آلوده قرار داردبرای پیگیری وضعیت واحد‌های واقع در مناطق آلوده وزلزله زده سری هم به اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان خوزستان زدیم.
روح الله عمادی رئیس ستاد بازسازی مناطق زلزله زده مسجد سلیمان است.
او می گوید: در حال حاضر ۷۵۰پرونده به جابجایی واحد‌های موجود در بافت فرسوده اختصاص دارد که قرار است ۵۴۴واحد از آن به شهرک امام رضا منتقل و تعداد ۹۰۳پرونده هم به واحد‌هایی اختصاص دارد که باید بصورت درجا بازسازی شود.
او افزود: همچنین تعداد ۲۵۶واحد دیگر از منازل مسکونی مردم این شهرستان در مناطق آلوده قراردارند که ۲۵واحد از این تعداد بدلیل قرارگیری در منطقه ممنوعه در اولویت جابجایی قرار دارد.
رئیس ستاد بازسازی مناطق زلزله زده مسجد سلیمان افزود: اگر چه تسهیلاتی برای واحد‌های زلزله زده این شهرستان در نظر گرفته شده و آواربرداری واحد‌ها با تجهیزات بنیاد مسکن و بصورت رایگان انجام شده است، اما کم بودن مبلغ تسهیلات و افزایش روزانه قیمت مصالح مصرفی و زمان بر بودن دریافت مجوز ساخت و صدور نقشه‌های اجرایی کار را در این منطقه با مشکل روبرو ساخته است.
از زمین نفت می‌جوشد و آز آسمان بوی گاز استشمام میشودبرای پیگیری مشکلات زندگی مردم در مناطق آلوده به سراغ یکی از اهالی رفتیم، محمد زمان گماری یکی از ساکنین مناطق آلوده به نشت نفت و گاز شهرستان مسجدسلیمان است او و خانواده اش مجبورند در محله‌ای زندگی کنند که از زمینش نفت می‌جوشد و از آسمانش بوی گاز آنها را کلافه کرده.
حدودا یکسالی می‌شود که خانه اش بر اثر زلزله آسیب‌های فراوانی دیده او علی رغم گلایه مندی فراوان از مسئولین می‌گوید: زندگی زیر سقفی که ستون‌ها و دیوارهایش بر اثر زلزله ترک خورده و مقاومت خود را از دست داده و از زمینش نفت می‌جوشد، برای ما و خانواده هایمان سخت شده و مشخص نیست زمستان امسال را چگونه باید گذراند، محمد زمان می گوید نه تنها من، بلکه عده زیادی از مردم توانایی مالی شان تنها در حد گذران مخارج ماه است و هیچ هزینه اضافه‌ای برای تعمیر منازل مسکونی خود ندارند.
او می گوید: اگر چه از سوی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی محدود تعمیراتی در واحد‌های مسکونی ما انجام و مبلغی بصورت بلاعوض در اختیار ما قرار داده شده، اما این کافی نیست و دولت باید برای جابجایی ما از مناطق آلوده فکری کند.
او بروز مشکلات فراوان از جمله بیماری‌های ریوی و قلبی که بر اثر استنشاق بوی نفت و گاز برای اهالی بوجود آمده را از تبعات زندگی در این مناطق آلوده می داند و می گوید: بیماری‌های پوستی هم از دیگر مواردی است که بیشتر فرزندان ما به آن مبتلا شده اند.
پیگیری نهایی از معاونت بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی
برای کسب اطلاعات دقیقتر از واقعیت‌های شهری مسجدسلیمان با سختی‌های فراوانی که در مسیر بود راهی اداره کل راه و شهرسازی استان خوزستان شدیم همانجا که تصمیمات اساسی برای شهر‌ها گرفته می‌شود.
معاونت بازآفرینی شهری مقصد ما بود، مهندس جامع مسئولیت این بخش را دارد و با جامعیت تمام اطلاعات دسته اول و ارزشمندش را در اختیار ما گذاشت.
آقای جامع در آغاز تعداد واحد‌های مسکونی واقع در بافت فرسوده شهری مسجدسلیمان رامطابق با آخرین مطالعات سند مصوب چارچوب بازآفرینی شهری ۲۸محله شامل جمعیتی بیش از ۵۰هزار نفر اعلام کرد و افزود: بطور کلی ۶۵درصد از بلوک‌های کل شهر مطابق با شاخص‌های شیوه نامه انتخاب محدوده‌های نا کار آمد جزو بافت‌های فرسوده محسوب می‌شود که ۱۳هزار واحد مسکونی را شامل می‌شود و از این تعداد ۲۵۰۰واحد در اولویت اول برنامه درجا سازی قرار دارد.
او اضافه کرد: در حال حاضر حدود ۵۰۰قطعه زمین در شهر برای اسکان مجدد مشخص شده که همچنان برنامه ریزی برای انتخاب زمین‌های با شرایط مناسب در دست انجام است.
براساس مطالعات صورت گرفته از سوی معاونت بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی خوزستان، حدود ۲۵۰۰واحد واقع در بافت فرسوده در اولویت اول نیاز به مقاوم سازی و در جاسازی دارند و بدون اسکان مجدد مشکل آنها برطرف خواهد شدو ۵۵۰۰واحد دیگر نیازمند تسهیلات مقاوم سازی و در جاسازی است.
از آقای جامع سراغ واحد‌های مسکونی واقع در مناطق آلوده را هم گرفتیم همان واحد‌هایی که زندگی را برای عده زیادی از مردم مسجدسلیمان مشکل کرده، او اینگونه پاسخ داد:۵هزار واحد مسکونی در شهرستان مسجد سلیمان در محدوده مناطق آلوده به نشت نفت و گاز قرار دارند که حدود ۵۰۰واحد از آنها در شرایط کاملا خطرناک و در اولویت نخست اسکان مجدد قرار دارند ضمن اینکه حریم‌های آلوده جدیدی در شهرستان در حال شکل گیری است که در دست مطالعه و تصویب است و بر اساس شرایط روز در خصوص آنها تصمیم گیری خواهد شد.
بیشتر بخوانید: بلاتکلیفی ۵هزار واحد مسکونی زلزله زده مسجدسلیمان
اگرچه در سال‌های گذشته حدود ۷۰۰واحد واقع در این محدوده‌ها خریداری شده و ۵۰۰واحد دیگر هم به شهرک، ولی عصر انتقال داده شده اند، اما این تعداد در مقابل آمار بالای ۵هزار واحدی که وجود دارد بسیار ناچیز است وباید برای مابقی واحد‌ها فکر اساسی کرد.
مهندس جامع در ادامه به ایجاد ظرفیت جدید اسکان در شهرک، ولی عصر هم اشاره کرد و افزود: بزودی حدود ۵۰۰واحد برای اسکان مجدد ۵۰۰خانوار دیگر محیا خواهد شد که حرکت بسیار ارزشمندی محسوب می شود.
وی در ادامه به تعداد واحد‌های باقی مانده در مناطق آلوده اشاره کرد و افزود: حدود ۳۵۰۰ واحد دیگر نیازمند برنامه ریزی برای اسکان مجدد هستند که باید برای جابجایی آنها برنامه ریزی شود.
وی مشکلات اعتباری، و عدم توانایی مردم در تامین آورده، را از جمله دلایل اصلی در عدم جابجایی دیگر واحد‌های باقی مانده در مناطق آلوده دانست و افزود: در صورت فراهم شدن شرایط ۵۰۰واحد نیمه کاره دیگر تکمیل و در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.
موضوع واحد‌های واقع در بافت فرسوده و مناطق آلوده در شهرستان مسجد سلیمان بعنوان یکی از مطالبات اصلی مردم شهری مطرح است که خدمات فراوانی برای کشور و جهان داشته و دارد، پس برای پاسخ به آن باید هرچه سریعتر پیش از آنکه زمستان استخوان سوز برای مردم این شهر کوهستانی فرا رسد مشکل پرخطر بودن واحد‌های مسکونی دریک عزم ملی رفع گردد.