کهگیلویه و بویراحمد
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
شهر تاریخی بلاد شاپور نگین درخشان و یادگار دوران صفویه بر اثر بی توجهی مسئولان به فراموشی سپرده می شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد،شهرستان کهگیلویه در جنوب غربی ایران و در شمالغرب استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن جاذبه های تاریخی و طبیعی بی بدیل، هر ساله گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری را از نقاط مختلف کشور به سوی خود می کشاند.
این شهرستان وسعتی به قدمت تاریخش دارد، از دلاوری‌های آریو برزن تا جنگ‌ها و غارت‌های تیمور گورگانی خاطره‌ها به یاد می‌آورد از دوره‌هایی که جز در تاریخ و در یادها خاطره‌ای بیش برایش باقی نمانده است.
قدمت خطه تاریخی کهگیلویه به درستی مشخص نشده اما وجود تپه‌های بی‌بی‌زلیخایی در بخش سوق و تپه گپ در پنج کیلومتری شمال شرق شهر دهدشت و شهر تاریخی بلاد شاپور و یاد آوری این شهر در سفر نامه ناصر خسرو قدمت پیش از تاریخی و چندین هزار ساله را برای این گوشه از خاک ایران رقم می‌زنند.
اين شهرستان از شمال به شهرستانهاي باغ ملك، ايذه، بويراحمد و از جنوب به شهرستان گچساران و بهبهان از غرب به شهرستان رامهرمز، و از شرق به شهرستانهاي بويراحمد، نورآباد ممسني و گچساران محدود می شود.
شهر تاریخی بلاد شاپور(هفت گنبد) در ضلع جنوبی شهر دهدشت ،مرکز شهرستان کهگیلویه در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است.
بلاد شاپور (شهرهفت گنبد) داراي آب وهوايي گرمسيري است و معماري آن نيز از معماري صفوي الهام گرفته، وفور منابع سنگ گچ در محل سبب استفاده فراوان از اين ماده شده است و گچ بري ها و طاق و قوسها و كار بنديهاي بسيار زيبا هنوز جان و نفس تازه اي به شهر مي دهد به طوري كه هر فرد آگاه به مسائل معماري و فرهنگي را مجذوب و متحير مي سازد.
بلاد شاپور (شهر هفت گنبد) دارای برج و باروي گرداگرد شهر، باروي قلعه يا ارگ قديمي آن با مساجد، حمامها، كاروانسرا، زيارتگاها، بازارو گورستان در مجاورت دروازه هاي شرقي و غربي پيرامون اين محور بناها است .
در این شهر امامزاده جابر، امامزاده ابراهیم، امامزاده بی بی عصمت، امامزاده سلطان مهدی، امامزاده پير غازي (جعفر)، امامزاده سه دختران و قدمگاه خضرنبي واقع شده و به همین دلیل دهدشت را به شهر هفت گنبد نیز میشناختند.
شهر تاریخی بلادشاپورشاهکاری شگفت انگیزاز همه مهم‌تر، در نوشته‌های مورخان دوران اسلامی منطقه‌ای به نام «بلاد شاپور» معروف به شهر قدیم دهدشت ، معرفی شده که در حوزه جغرافیایی شهرستان کهگیلویه واقع شده است.
شهر تاریخی بلاد شاپور توسط شاپور اول ساسانی پسر اردشیر بنا شد.
وجود آثاری از دوران ساسانی در اطراف شهرستان کهگیلویه این ارتباط را بیشتر مشخص می‌کند که این منطقه در دوران‌های مختلف تاریخی اسلامی مسکونی بوده تا اینکه در دوران صفویه به اوج پیشرفت تمدنی خود می‌رسد.
در حمله افاغنه به مرکز کشور غارت می‌شود، در دوران‌های زندیه و قاجاریه متروک می‌شود و حالا شهری جدید به نام دهدشت در کنار باقیمانده این شهر تاریخی بنا شده است.با توجه به موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی این شهر و اینکه کوتاه‌ترین راه میان بنادر جنوبی و اصفهان مرکز حکومت صفویان بود از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
براساس نوشته ها و اسناد تاريخي بناي اوليه آن توسط شاپور اول ساساني فرزند اردشير اول ايجاد شده است، اين شهر در اواخر دوره صفويه تجديد بنا شد، اما در زمان هرج و مرج دوران زنديه غارت و ويران شده است.
بلاشاپور شهری مذهبی و تجاری بوده که در آمیختگی هنر و مذهب سبب خلق شاهکارهای شگفت‌انگیزی در آن شده است و وجود آثاری ارزشمند از جمله بقعه مطهر 7 امامزاده، 2 مدرسه، یک کاروانسرا، 4 مسجد، حمام تاریخی کهیار،چاه تاریخی دلاور، بازاری بزرگ و منازل مسکونی گواهی بر این مطلب است.
این بافت و مجموعه تاریخی که بی شک پس از تخت جمشید و ارگ بم مجموعه ای کم نظیر از هنر ایرانیان در این منطقه است و به شماره 3/1689 در سال 1364 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت تاریخی رسیده است.
آقای برقک کارشناس باستان شناسی در مورد این بنای تاریخی می گوید: زمانی که این شهر رونق اقتصادی تجاری داشته شاید شهر های اروپایی در حد یک روستا بوده اند و این درحالی است که جمعیت بلاد شاپور بین 10 تا 20 هزار نفر بوده است.
این اثر تاریخی در گذشته دور با 45 هکتار وسعت یکی از بزرگترین بافت‌های تاریخی کشور به شمار می‌آمد اما این بافت به دلایل گوناگون تخریب شده و هم اینک تنها 30 هکتار از این شهر قدیمی باقی مانده است. "داریوش توکلی"، کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان کهگیلویه گفت: در قدیم نام این شهر قریه الدشت بوده است که در زمان سلجوقیان به اوج رونق خود رسیده است.
کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان کهگیلویه به موقعت جغرافیایی و استراتژیکی این شهر و اینکه کوتاه ترین راه میان بنادر جنوبی و اصفهان بوده و مرکز صفویان است اشاره کرد و یادآور شد: وجود راه های سنگفرش شده پلهای متعدد و مرکزیت تجاری آن حکایت از این دارد که شاخه های فرعی جاده ابریشم از این شهر عبور می کردند.
آثار اين شهر از معماري و مهندسي جالب توجهي برخوردار است.
آثار باستاني زيبايي چون آب انبار، بازار، امامزادگان، ارگ حكومتي، قلعه و باروها كه همان حصار پيرامون شهر بوده اند توجه هر بيننده اي را به خود جلب مي کند.
بررسی عکس هوایی قدیمی شهر نشان می‌دهد که بافت قدیمی شهر دهدشت دارای برج و باروی محیطی بوده و بخشی از آثار بارو در نزدیکی امامزاده بی‌بی‌عصمت در جنوب و نیز بخشی از آثار بارو بر فراز بلندی‌های شمالی شهر دیده شده است.
علاوه بر این، شهر حداقل دارای دو دروازه اصلی، یکی در میان باروی جبهه غربی و دیگری در سمت غربی یا ارگ قدیمی شهر در گوشه شمال شرقی بوده است.
ارگ قدیمی
بنای ارگ یا قلعه قدیمی شهر در بلندترین بستر شهر قدیم بر پا شده و دارای دو باروی جداگانه است که بخش‌های دو گانه فضای ارگ را از یکدیگر جدا می‌ساخته و ورودی آن رو به فضای شهر قدیم و در میان جبهه غربی ارگ بوده است.
این بنا احتمالا به عنوان مرکز حکومتی شهر استفاده می‌شده است.
حمام کهیار عروس بناهای شهر هفت گنبد
حمام کهیار در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت به فاصله 40 متری از کاروانسرا قرار دارد.
دارای دو بخش سربینه و گرمخانه همراه با سردرب، چاه آب و تون حمام است که به‌وسیله راهروهای پیچدار به همدیگر راه دارند. در چهارگوشه صحن مرکزی و نیم گنبد آن رسمبندیهای هندسی متقارنی وجود دارد که پلان چهار گوش را به گنبد تبدیل کرده است و میتوان گفت حمام کاروانسرا عروس بناهای شهر هفت گنبد است.
آب انبار
این بنا در ضلع شرقی شهر هفت گنبد و در دامنه آبریز مشرف بر شهر به فاصله 120 متری از ارگ تاریخی دهدشت بنا شده که دارای 4 حوضچه پلکانی بوده که کف هر حوضچه نسبت به حوض قبل از خود برجسته‌تر است.
پلان آن به شکل مستطیلی با مصالحی از گچ، سنگ و ساروج خاکستری که خاص زیرساخت‌های آبی شهر هفت گنبد بوده ساخته شده است.
این بنا مهمترین آب انباری است که در دوره صفویه برای آب آشامیدنی ارگ ایجاد شده است.
کاروانسرا
در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به جا مانده از عصر طلایی صفویه وجود دارد، این بنا دارای 37 حجره و 30 ایوان در جلوی حجرهها بوده که دور تا دور حیاط بنا شده‌اند.
4 ایوان بزرگ در چهارگوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد.
این کاروانسرا محل بیتوته بازرگانان آن روزگار بوده است.
بازار مجموعه بازار شهر تاریخی دهدشت از کاروانسرا تا ارگ تاریخی به طول یک کیلومتر امتداد داشته که دو بخش شرقی و غربی شهر را به همدیگر وصل میکرد.
این بازار یکی از شاهرگ‌های مهم است که تمامی معابر اصلی به آن راه داشته و بیشتر بناهای عامالمنفعه از جمله کاروانسرا، حمامها، امامزادهها، مدرسهها و بناهای مسکونی و تجارتی در مسیر آن تأسیس شده‌اند.
با توجه به موقعیت استراتژیکی شهر دهدشت در آن زمان، این بازار یکی از بازارهای فعال و مهم در منطقه جنوب و جنوب غربی ایران بوده که با کشورهای حوزه خلیج فارس و هند و چین ارتباط داشته است.
قدمگاه خضرنبی
در جنوب غربی دهدشت بقعه‌ای معروف به بقعه خضر نبی وجود دارد، این زیارتگاه که جایگاه حاجت‌خواهان و معتقدان محلی است دارای ساختمان ده ضلعی کوچکی بوده که چندین بار مرمت و بازسازی شده است.
سفالینه‌های دهدشت بر اساس یافته‌های باستان شناسی
در کاوش شهر قدیم دهدشت قطعات چینی آبی و سفید، اشیاء شیشه‌ای، اشیاء سنگی، مهرهای ریز و درشت و سکه‌هایی از جنس مس بدست آمده است.
شکل ظروف متنوع بوده و بشقاب،کوزه، خمره، بطری، ابریق، پیاله و کاسه‌های بزرگ از متداول‌ترین آنها است. همچنین تعدادی تکه‌های ظروف سفالینه سلادون به رنگ سبز در کاوش بدست آمده است.
سفالینه‌های یافت شده درکارگاه‌های کاوش شهر قدیم دهدشت نشان می‌دهد که مربوط به دوره صفویه هستند و گاهی قطعاتی از بعضی خرده سفال‌ها پیدا شده که نشان از اوایل دوره صفویه وحتی پیش از آن دارد.
بلاد شاپور سال ها است به مخروبه ای تبدیل شده که نیازمند توجه ویژه مسئولان است که تاکنون توجهی به آن نداشته اند.
تبدیل شدن این مکان تاریخی به جایگاهی امن برای معتادها،سودجویان، اراذل اوباش و احشام از مهم ترین تاثیرات بی توجهی به چنین منطقه تاریخی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد در این زمینه با تایید ورود احشام به بافت تاریخی دهدشت گفت:به دلیل عدم تملک قسمتی از بلادشاپور احشام وارد این بافت تاریخی می‌شوند.
محمود باقری افزود: بلادشاپور به پایگاه پژوهشی تبدیل شده و هم اکنون برای آن مسئول انتخاب کرده‌ایم و امسال نیز 300 میلیون تومان اعتبار دارد و به نوعی مستقل است.
وی با اشاره به اینکه بخشی از بافت تاریخی دهدشت به دلیل عدم تملک هنوز در اختیار مردم است، بیان کرد: سال گذشته 9 قطعه از این زمین‌ها را تملک کردیم که به دلیل محدودیت‌های اعتباری توان تملک یکجا را نداریم.
به هر حال بلاد شاپور، از کم نظیر ترین مناطق تاریخی کشور است که اگر مورد توجه قرار گیرد می توان از ظرفیت گردشگری و توریست پذیری آن استفاده واز این طریق برای مردم شهرستان و جوانان بیکار شهر دهدشت ایجاد اشتغال و کسب درآمد کرد.
امیدواریم متولیان میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد اجازه ندهند نشان‌های هویت و فرهنگ این دیار به نابودی و فراموشی سپرده شود.
نویسنده:مرضیه سادات غلامی-غلامحسین موسوی سوق
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه
گزارش مکتوب:"بلاد شاپور" تخت جمشید فراموش شده کهگیلویه