جای خالی کشاورزی ارگانیک و مضرات برخی روش ها در کشت محصولات و همچنان یکه تازی کودهای شیمیایی، عامل مهم به خطر انداختن امنیت و سلامت سبد غذایی خانوارهای ایرانی شده است .
استفاده بی رویه و بیش از حد استاندارد از کودهای شیمیایی که گاها با هدف افزایش بازدهی و تولید کشاورزی صورت می گیرد، موجب آلودگی خاک و انباشت مواد شیمیایی مضر برای بدن انسان در محصولات زراعی می شود. این یک مساله جدی در راستای سلامت غذایی است، چراکه میزانی از این سموم شیمیایی در محصولات باقی خواهد ماند و توسط انسان مصرف می شود.
از سوی دیگر استفاده از کودهای شیمیایی در شرایط کاهش بارش و برداشت بی رویه از منابع آب زیر زمینی که با آن مواجه هستیم، اثرات قابل ملاحظه ای بر افت کیفیت منابع آب دارد و با توجه به اینکه در شرایط کنونی اقلیم کشور، حفظ منابع آبی و کیفیت آب موجود از اهمیت بسیار برخوردار است، کاهش استفاده از کودهای شیمیایی در کشاورزی ضرورتی دو چندان می یابد.
در حال حاضر استفاده از کودهای شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی در کشورمان همچنان تداوم دارد و در استان مرکزی نیز همانند سایر استان ها انجام می پذیرد. با توجه به اینکه این استان از نظر تولید محصولات باغی، زراعی و گلخانه ای رتبه بالایی در کشور دارد و حجم تولید حوزه کشاورزی استان بالا است، بنابراین لازم است یک چاره اندیشی اصولی برای رفع مشکل استفاده از کودهای شیمیایی صورت پذیرد.
تهدید آب، خاک و انسان با مصرف بی رویه کودهای شیمیایی
یک فعال محیط زیست استان مرکزی در این زمینه اظهار داشت : با توجه به اینکه کشاورزی ما یک کشاورزی سنتی است، استفاده از کودهای شیمیای در کشاورزی یکی از مشکلات موجود در این بخش است.
محمود کلنگری با اشاره به اینکه مصرف بی اندازه کودهای شیمیایی دارای مضرات بسیار زیاد از جمله تهدید آب، خاک و موجودات زنده است، بیان کرد: با توجه به اینکه در استان مرکزی مرکز تحقیقات کشاورزی وجود دارد، باید از ظرفیت این مرکز به منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی و جایگزینی کودهای جدید که بدون ضرر است استفاده شود.
کودهای ورمی کمپوست جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی است، اما هنوز استفاده از کود ورمی کمپوست نتوانسته در بین کشاورزان جایگزین کودهای شیمیایی شودوی ادامه داد: استفاده از کودهای ورمی کمپوست جایگزین بسیار خوب و مناسبی برای کودهای شیمیایی است که در سال های اخیر مواردی از معرفی این کود وجود داشته، اما متاسفانه هنوز استفاده از کود ورمی کمپوست نتوانسته در بین کشاورزان جایگزین کودهای شیمیایی شود.
این فعال محیط زیست افزود: در زراعت و سطوح زیر کشت غلات، بیشتر از کودهای شیمیایی استفاده می شود که متاسفانه این کودها ماندگاری بسیار بیشتری را در مواد غذایی دارند، باید به منظور سلامت و امنیت غذایی کودهای دیگری را جایگزین کنیم.
کلنگری اظهار داشت: استفاده از کودهای شیمیایی تولید محصولات بیشتری را به همراه دارد، بنابراین باید با حمایت از کشاورزان در زمینه توجه به کیفیت به جای کمیت در تولید محصولات گام برداشته شود که در این زمینه نظارت هم بایستی وجود داشته باشد .
جلوگیری از مصرف خارج از اندازه کودهای شیمیایی ضروری است
وی ضمن بیان اینکه جلوگیری از مصرف خارج از اندازه کودهای شیمیایی ضروری است،عنوان کرد: در کشورهای توسعه یافته این نظارت ها وجود دارد و با استفاده از دستگاه هایی که میزان سموم موجود در محصولات را اندازه گیری می کنند، محصولاتی که دارای سموم بیشتر از حد استاندارد هستند از چرخه استفاده خارج می شوند و همین مساله سبب شده تا کشاورزان در کیفیت تولید محصولات خود دقت بیشتری را داشته باشند.
در کشورهای توسعه یافته میزان سموم موجود در محصولات را اندازه گیری می کنند و محصولاتی که دارای سموم بیش از حد استاندارد هستند از چرخه استفاده خارج می شوند، همین مساله سبب شده کشاورزان در ارتقای کیفیت محصولات خود تلاش بیشتری داشته باشنداین فعال محیط زیست با اشاره به اینکه کودهای شیمیایی به دلیل وجود نیترات سبب افزایش بروز بیماری هایی از جمله سرطان در انسان می شود، خاطر نشان کرد: علاوه بر موارد ذکر شده استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی آب های سطحی و زیرزمینی را نیز آلوده می کند.
کلنگری گفت: استفاده از کودهای حیوانی جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی است، البته در این زمینه باید کشاورزان را با مزایای استفاده از کودهای حیوانی به جای کودهای شیمیایی آشنا کرد.
وی با اشاره به استفاده از بقایای گیاهان از جمله کاه و... در تولید کشاورزی افزود : از این موارد و همچنین برگ های درختان می توان به عنوان کود سبز استفاده کرد که در این زمینه نیز باید فرهنگ سازی و برنامه ریزی های لازم انجام و از دور ریز این کودها جلوگیری شود.
کلنگری ادمه داد: با توجه به اینکه در شهر اراک ظرفیتی به عنوان تالاب میقان وجود دارد و در این منطقه نیز نیزارها و جلبک های فراوانی ایجاد شده که از بین بردن اکوسیستم آب را به دنبال دارد، می توان با برداشت مکانیکی این گیاهان از آنها به عنوان کود سبز استفاده کرد.
روند کاهشی مصرف کودهای شیمیایی در تولید محصولات در استان
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی با اشاره به اینکه مصرف کود شیمیایی در این استان در تولید محصولات روند کاهشی دارد، گفت: در سال های گذشته میزان صرف کودهای شیمیایی در استان ۱۰۰ هزار تن در سال بوده که در حال حاضر با تنزل چشمگیر روبرو است و این نشان دهنده کاهش مصرف است.
چنانچه بتوانیم کشاورزان را با سیاست های تشویقی ترغیب به تولید محصولات با کیفیت کنیم، در این صورت شاهد کاهش مصرف کودهای شیمیایی و رسیدن محصولات کشاورزی سالم به دست مصرف کنندگان خواهیم بود.
مجید آنجفی بیان کرد: طی سال های اخیر، استفاده از ریز مغذی ها در تولید محصولات کشاورزی به جای کودهای شیمیایی در استان مرکزی در دستور کار قرار گرفته و کشاورزان استفاده از کودهای ماکرو را جایگزین کرده اند که این مساله بیان کننده آگاه شدن کشاورزان از مضرات کودهای شیمیایی است.
وی با بیان اینکه تلاش به منظور کاهش بیشتر مصرف کودهای شیمیایی در تولید محصولات با جدیت دنبال می شود، ادامه داد: در حال حاضر کاهش ۵۰ درصدی استفاده از کودهای شیمیایی را در بخش کشاورزی استان شاهد هستیم و سعی داریم طوری برنامه ریزی و عمل شود که مصرف این نوع از کودها با توجه به مضراتی که دارد به کلی کنار گذاشته شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی افزود: چنانچه بتوانیم کشاورزان را با سیاست های تشویقی ترغیب به تولید محصولات با کیفیت و بدون وجود کودهای شیمیایی کنیم، در این صورت شاهد کاهش مصرف کودهای شیمیایی و رسیدن محصولات کشاورزی سالم به دست مصرف کنندگان خواهیم بود که قطعا بر ارتقای وضعیت امنیت غذایی و سلامت جامعه اثرگذار است.
استفاده از کودهای زیستی و بیولوژیک در دستور کار است
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی نیز در این زمینه اظهار داشت: طی چند سال اخیر مساله کیفیت تولید محصولات کشاورزی جایگزین کمیت شده و همین مساله تلاش و برنامه ریزی برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی را به همراه داشته است.
امنیت و سلامت غذایی در قانون برنامه ششم توسعه به طور جدی مورد تاکید قرار گرفته و با توجه به این مهم، ارتقای کیفیت غذایی تحت عنوان برنامه سالم غذایی یا محصولات ارگانیک توسط جهاد کشاورزی دنبال می شودغلامحسین خدرایی افزود: امنیت و سلامت غذایی در قانون برنامه ششم توسعه به طور جدی مورد تاکید قرار گرفته و با توجه به این مهم، ارتقای کیفیت غذایی تحت عنوان برنامه سالم غذایی یا محصولات ارگانیک توسط جهاد کشاورزی استان دنبال می شود و در این زمینه از تمامی ظرفیت های موجود استفاده خواهد شد.
وی با بیان اینکه کاهش مصرف کودهای شیمیایی در کشاورزی یکی از اولویت های جهاد کشاورزی است، ادامه داد: در این زمینه اقدامات نتیجه بخشی در استان انجام شده، اما هنوز هم نیاز به فرهنگ سازی و آگاه سازی کشاورزان وجود دارد و باید بتوانیم مصرف کودهای شیمیایی را در استان به صفر برسانیم.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی خاطر نشان کرد: استفاده از کودهای زیستی و بیولوژیک به جای کودهای شیمیایی در سال های اخیر مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته و می طلبد کشاورزان همکاری های لازم را به منظور کاهش استفاده از کودهای شیمیایی داشته باشند.
با توجه به اینکه طی سال های اخیر موضوع سلامت محصولات کشاورزی در راستای ارتقای امنیت غذایی جامعه به شدت مورد توجه قرار گرفته و از سوی کارشناسان و صاحبنظران تاکید ویژه ای بر اهمیت این مساله وجود دارد، به نظر می رسد این مهم باید بیش از پیش مورد توجه دستگاه های مرتبط و مسئول قرار گیرد، تا سلامت و امنیت غذایی جامعه کنونی و همچنین نسل های آینده تامین شود.