بررسی ظرفیت های مشاغل خانگی در تقویت تولید و اشتغال

پژوهش خبری صدا وسیما:یکی از راههای تحقق سیاست های "اقتصاد مقاومتی" توسعه مشاغل کوچک و متوسط به طور عام و توسعه مشاغل خانگی به طور خاص با هدف افزایش درآمد و ثروت در جامعه است. از همین رو در بند اول سیات های ابلاغی مقام معظم رهبری ضمئن تاکید بر واگذاری امور به مردم تصریح شده است ؛ تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط. و آمده است که اقتصاد مقاومتی خواهد توانست در بحران‌های رو به افزایش جهانی، الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش آفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند.

کسب و کار و مشاغل خانگی یکی از زمینه‌های افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و از جمله راهکارهای مناسب برای توسعه اشتغال های خرد و متوسط به ویژه برای بیکارانی است که دارای مهارت کافی در انجام برخی از کارها هستند، اما به دلیل بازار نامناسب اشتغال نمی توانند جذب بازار شوند. فعالیت اقتصادی در محیط خانگی موجب امکان مشارکت اعضای خانوار برای انجام یک فعالیت اقتصادی مشترک بوده و جلوگیری از رفت و آمدهای شهری، صرفه جویی در هزینه های اجتماعی و در کنار خانواده بودن از مزایای مشاغل خانگی است.

کسب و کار خانگی هم اکنون با بهره برداری از امتیازاتی چون توسعه دانش و گسترش فناوری ارتباطات و اطلاعات حیطه گسترده ای را در اکثر حوزه های اقتصادی به خود اختصاص داده و در زمره یکی از حیاتی ترین و ضروری ترین بخش های اقتصادی جوامع به شمار می رود.

مشاغل خانگی طیف وسیعی از مشاغل سنتی تا نوظهور را در بر می گیرد و راه اندازی یک کسب و کار خانگی علاوه بر مهارت خاص هر شغل نیازمند برخورداری از مجموعه ای از مهارت های اساسی و پایه ای هم چون مدیریت منابع ، مدیریت زمان ، سازماندهی ، مدیریت فردی و مهمتر از همه مهارت های بازاریابی می باشد و فراهم آوردن پیش شرط های اطلاعاتی ، مهارتی  و تجربه عملی ، منجر به حصول بهره وری بیشتر و توسعه سرمایه های انسانی و اجتماعی خواهد بود.

امروزه کسب و کارهای خانگی به عنوان راهکاری مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد در سراسر جهان محسوب می گردند که از جمله مزایای آن، حذف هزینه های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب ، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه های کار خانوادگی ، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضاء و خانواده و ... می باشد. علاوه بر رشته هایی که به شکل سنتی از سالیان دور رواج داشته ، در سال های اخیر به دلیل تحولات عظیم در بخش فناوری اطلاعات در جهان و ایجاد مشاغل جدید، امکان اشتغال خانگی برای بسیاری از افراد در زمینه های IT نیز فراهم گردیده است. به همین منظور مدیریت پژوهش خبری معاونت سیاسی با توجه به تداوم شعار سال مبنی بر « اقتصاد مقاومتی – تولید و اشتغال» سیزدهمین نشست خود در هفتم مرداد 1396 را اختصاص داده است به " بررسی ظرفیت های مشاغل خانگی در تقویت تولید و اشتغال".  این جلسه با حضور با حضور مهناز امامدادی رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد.

منظور از مشاغل یا کسب و کار خانگی ، آن دسته از فعالیت هایی است که با تصویب ستاد موضوع ماده (3) ، توسط عضو یا اعضاء خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می گیرد و منجر به تولید خدمت  و یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می گردد.

اشکال مختلف شاغلین کسب و کار 

• انجام فعالیت به صورت کارمزدی برای کارفرمای خارج از محیط مسکونی

• انجام فعالیت مستقل اعم از تامین مواد اولیه تا عرضه محصول به خارج از محیط مسکونی

• انجام فعالیت به صورت تعاونی ، اتحادیه و یا مشارکت با بنگاه های بالادستی تامین کننده مواد اولیه و عرضه محصول آنان در بازار ، ترجیحاً به صورت کسب و کار خوشه ای 

پشتیبان: منظوراشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که پس از کسب مجوز، مسئولیت حمایت از تعدادی  از شاغلین  خانگی را در فرآیند تولید و ارائه خدمات ، اعم از آموزش ، تهیه و توزیع مواد اولیه و ابزار کار (حسب مورد) ، مشاوره،  طراحی ، نوآوری ، بسته بندی ، بازاریابی و فروش به عهده بگیرند.( افراد و مجموعه هایی که توان مدیریت و حمایت از اشخاص مستقل و تحت پوشش پشتیبان را دارند که از اینها به عنوان پشتیبان نام می‌بریم که بر اساس تحقیقات انجام شده این افراد در کشور های مختلف دنیا بسیار هستند و باید تلاش کنیم کسب و کارهای خانگی به این سمت و سو پیش بروند تا امکان کار در عرصه وسیع‌تری فراهم آید.)

تحت پوشش پشتیبان: شاغلین خانگی  که براساس قراردادی با شخص پشتیبان ، به تولید کالا یا خدمات مورد نظر می پردازند. (کسانی هستند که مهارت دارند ولی در بحث بازاریابی و فروش نیازمند افراد دیگر هستند )

مستقل : افرادی که کلیه مراحل کسب و کار خانگی را از تامین مواد اولیه تا عرضه محصول به خارج از محیط مسکونی را بصورت انفرادی انجام می دهند .( اشخاص حقیقی هستند که براساس مهارت همه کار را خودشان انجام می‌دهند و تسهیلات را هم خودشان دریافت می‌نمایند.) 

•صنایع دستی

•فرش دستباف و رشته های مرتبط به صنایع

•تولیدی  (صنعت و خدمات )

•تجارت الکترونیک

•امور تولیدات دامی، شیلات،  صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی ، عشایری، امور تولیدات گیاهی 

•فعالیت های فرهنگی و هنری

•توجه به مزیت های نسبی و رقابتی و ظرفیت ها ی موجود در مناطق

•پیگیری شناسایی رشته های جدید بویژه در حوزه های صنایع و فناوری اطلاعات

•عدم صدور مجوز برای رشته های اشباع شده و فاقد بازار فروش

•ضرورت هماهنگی واحد های استانی دستگاههای اجرایی با واحد های ستادی قبل از ارایه رشته های پیشنهادی به کارگروه اشتغال و سرمایه گذاری استان.

•هدف و استراتژی توسعه مشاغل خانگی 

• هدف اصلی :  ایجاد و تثبیت اشتغال از طریق توسعه کسب و کارهای خانگی

•استراتژی :  توسعه کسب و کارهای خانگی در بستر زنجیره ارزش مربوطه و اتصال پایدار به بازار

مطابق ماده 7 قانون« صدور مجوز مشاغل و کسب و کارهای خانگی در چهارچوب ضوابط ابلاغی ستاد توسط وزارت  کار و امور اجتماعی یا واحدهای تابعه صورت می پذیرد»

بر اساس مصوبه ستاد٬ در روند بررسی طرحهای متقاضیان ٬ ابتدا طرح توسط دستگاه اجرایی مورد بررسی قرار می گیرد  و در صورت تایید ، فرم مجوز تکمیل و پس ازامضای بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوطه در استان ، به اداره کل تعاون ،کار و رفاه اجتماعی استان ارسال می گردد تا به امضاءمدیرکل تعاون ،کار و رفاه اجتماعی نیز رسیده و نهایی می گردد. 

تا کنون حدوداً تعداد 1300000فقره مجوز صادر شده است

 بر این اساس تسهیلات ذیل تاکنون ابلاغ گردیده است. تا کنون حدوداً تعداد624000 نفرتسهیلات پرداخت شده وتقریباً مبلغ23000 میلیارد ریال تسهیلات قرض الحسنه به مشاغل خانگی اختصاص یافته است.

در بند 6 ماده7 قانون (مصوب سال 1389 مجلس شورای اسلامی ) « استفاده از تسهیلات بانکی به ویژه قرض الحسنه بانک ها و صندوق مهر امام رضا (ع) » ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی یکی از سیاست‌های اشتغالزایی کشور می‌باشد. این برنامه هر ساله از طریق صدور مجوز‌ها و حمایت‌های مالی و قانونی تداوم یافته و طی سالهای 90 تا94 ازحدود 2240000 نفر متقاضی مشاغل خانگی ، برای بیش از  1300000 نفر مجوز مشاغل خانگی صادر شده و حدود   23000 میلیارد ریال تسهیلات به بیش از 614000 نفر متقاضی پرداخت شده است. 

ستاد مشاغل خانگی برنامه‌هایی هم برای فروش محصولات پس از تولید دارد و بر اساس ماده 11 قانون«کلیه شهرداریها موظفند به تناسب تعداد و تنوع کسب و کار خانگی، مکان های مناسبی را (بازار محلی موقت ) برای عرضه محصولات صاحبان مشاغل مذکور، به صورت دوره ای در روزهای مشخص هفته، تامین نمایند.» صاحبان مشاغل خانگی دارای مجوز مشاغل خانگی از مزایای استفاده از بازار محلی شهرداری جهت عرضه محصولات خانگی برخوردار می باشند. 

همچنین این امکان برای برای عرضه 27 و 28 رشته از مشاغل خانگی وجود دارد که با هماهنگی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، سازمان صنعت، معدن و تجارت محصولات خود را در فضای مجازی از طریق اخذ نماد اعتماد عرضه کنند.

بر اساس ماده12 قانون «سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است در جهت توسعه فرهنگ مشاغل خانگی و انسجام بخشی به مشاغل مذکور با امکانات موجود، با مشارکت وزارت کار و امور اجتماعی به صورت مستمر در ساعات معین به تولید برنامه های آموزشی و ترویجی اقدام نماید.» موارد ذیل جهت توسعه فرهنگ مشاغل خانگی انجام شده است :

-تهیه و پخش برنامه های زنده ، ضبطی ، دارای ساختار ترکیبی و گزارشی

-تولید و پخش برنامه درصدا و سیمای مراکز استانها 

-برگزاری نمایشگاه ٬ نشست های تخصصی و همایش مشاغل خانگی در مراکز استان ها و شهرستانها

مطابق ماده 6 قانون «کلیه دستگاه های عضو ستاد موظفند راهکارهای حمایتی، نظارتی و تسهیل کننده ایجاد و توسعه مشاغل خانگی مجاز را در قالب دستور العمل، حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون تدوین و جهت تصویب به ستاد ارائه نمایند.»به شرح ذیل می باشد:

الف) خدمات درمانی: بر اساس تبصره 2 ماده 9 دستورالعمل اجرائی قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی برخورداری از خدمات درمانی شاغلین کسب و کار خانگی در قالب بیمه پایه ایرانیان خواهد بود و بر طبق ضوابط مذکور معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور با همکاری وزارت تعاون ، کار و  رفاه اجتماعی مکلف است اعتبار مورد نیاز بیمه درمان مشمولین را در  بودجه سنواتی کل کشور پیش بینی و نسبت به پرداخت آن به صندوق بیمه گر اقدام نماید . بدین ترتیب مشمولین واجد شرایط ضمن برخورداری از معافیت در پرداخت حق بیمه سهم درمان ، می توانند از خدمات درمانی بیمه همگانی کشور بهره مند شوند.

ب) نرخ حق بیمه و حمایت های بیمه ای 

با توجه به گذشت پنج سال از تصویب و اجرای قانون مشاغل خانگی، براساس تجارب حاصله،آسیب شناسی و مطالعات تطبیقی انجام شده ، مشکلات ذیل:

• توسعه فعالیت های شبکه ای

• راهنمایی ، مشاوره و ارزیابی متقاضیان 

• تنوع شیوه های آموزشی بازار 

• توسعه رشته‌های نوین 

• توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی

• هدفمندی حمایت ها،

 در فرآیند فعلی، مشاغل خانگی  شناسایی شده باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد به همین خاطر با هدف رفع نواقص و حلقه های مفقوده ، فرآیند فعلی مشاغل خانگی مورد  بازنگری قرار گرفته و مدل جدید توسعه مشاغل خانگی طراحی و ارائه گردیده است. 

 بر اساس وضعیت موجود ، پس از ثبت نام  متقاضیان در سامانه مشاغل خانگی  و بررسی و تأیید  طرح های آنان توسط دستگاه اجرایی ذیربط ، مجوز مشاغل خانگی آنان (به استناد ماده 7 قانون مشاغل خانگی ) توسط ادارات کل تعاون،کار و رفاه اجتماعی استان ها صادر می گردد و در صورت نیاز به تسهیلات حمایتی ، متقاضی (با توجه به بند 6 ماده 7 قانون مشاغل خانگی ) جهت دریافت تسهیلات  به نهاد های مالی معرفی می شود. در این فرآیند نظارت بر طرح و پیشنهاد اشتغال فرد متقاضی صرفاً بر مبنای تقاضای فرد بوده و متقاضیان بدون آگاهی از جایگاه، تخصص فنی و ... مجوز دریافت می نمایند و پرداخت تسهیلات بلافاصله پس از دریافت مجوز صورت می گیرد . در شیوه فوق اقدام موثری جهت هدایت، مشاوره متقاضیان و همسویی طرح های آنان با اقتصاد منطقه صورت نمی گیرد و اغلب پدیده ناپایداری اشتغال،انحراف تسهیلات و درآمد ناکافی مشاهده می شود.

 

 

 

       

الف- وضعیت فعلی  مشاغل خانگی در بازار 

در روند فعلی بسیاری از فعالین مشاغل خانگی بصورت انفرادی فعالیت می کنند و بیشتر با مشکلات عمده ای (نظیر: عدم دسترسی به بازار فرامنطقه ای، عدم توانایی در ارائه محصول بصورت تخصصی و عدم قدرت چانه زنی در مقایسه با بنگاه های صنعتی و کارگاهی) مواجه هستند. بدیهی است در  این شرایط اغلب حضور در بازار بصورت محلی و غیرتخصصی بوده، اشتغال ناپایدار و ارزش افزوده محصول بسیار ناچیز می باشد. ولی بنگاه های تخصصی بزرگتر موجود  در بازار یقیناً در تولید-توزیع و فروش محصولات از قدرت بالاتری برخوردار می باشند.

 

ب- وضع توسعه یافته مشاغل خانگی در بازار 

ارتباط نقش مزیت های نسبی و رقابتی مناطق و همچنین نوع ارتباط آنها با بنگاه های اقتصادی تخصصی با وضعیت توسعه یافتگی مشاغل خانگی نشان میدهد آن دسته از فعالیت های شبکه ای که همسو  با مزیت های رقابتی کسب و کار منطقه و در اتصال با بنگاه های اقتصادی بزرگتر(به منظور تکمیل کنندگی فعالیت و استفاده از خدمات آنها در توزیع و عرضه) فعالیت می کنند ، نسبت به سایر فعالیت ها از پایداری بیشتری برخوردار بوده و به سطوح بالاتری از بازار دسترسی دارند. 

در این حالت می توان گفت از یک سو با فعالیت کسب و کارهای خانگی در مزیت های منطقه ای ، امکان رونق و حضور فعال آنها قوی تر شده و از سوی دیگر این نقش آفرینی با حمایت و پشتیبانی بنگاه های بزرگتری که امکان دسترسی به بازارهای فرا منطقه ای و با ارزش افزوده بیشتر را دارند همراه خواهد بود.

 

نمودار زیر  مثالی برای نحوه مداخله توسعه ای جهت ورود محصولات تولید شده از سوی مشاغل خانگی به بازارهای بزرگتر و با ارزش افزوده بیشتر می باشد. در این شکل نشان داده شده است که بنگاه های مشاغل خانگی به دلیل بی توجهی به مزیت های رقابتی همچون استاندارد ، کیفیت و ... به تنهایی توان حضور در بازار فرا منطقه ای را نداشته و نیازمند کمک و هدایت هستند. در این حالت نهادی وجود خواهد داشت که بصورت تخصصی محصولات و خدمات مشاغل خانگی را تقویت و توانمند کرده و این محصولات را به شبکه های توزیع تخصصی متصل خواهند کرد.»

 

 در الگوی مشاغل خانگی، شناسائی پتانسیل ها و مزیتهای نسبی و رقابتی مناطق و جلب مشارکت فعالین و اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی و غیردولتی که توان مشارکت در اجرای الگو توسعه مشاغل خانگی را دارند و مداخله توسعه ای دستگاههای اجرائی،  از نکات مهم و کلیدی است. در الگوی یاد شده دیگر تمرکز صرف بر اعطای وام کم بهره نبوده و مشاوره و توانمندسازی افراد، قبل از معرفی به نهادهای مالی صورت خواهد گرفت. موضوعاتی همچون تأمین مواد اولیه مناسب، کیفیت، مهارت و ... محورهائی است که از این پس، تسهیلات و وام ها در چارچوب آن و در قالب اتصال به بازار بزرگتر و با ارزش تر ارائه خواهد شد تا بتوان به نحوه هزینه کرد آن نظارت داشت. در این الگو، نظارت عالیه بر فرآیند اجرا برعهده کارگروه اشتغال استان می باشد. در الگوی جدید سعی شده مواردی نظیر: توسعه رشته‌های نوین، توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی، پایدار سازی این مشاغل، توسعه فعالیتهای شبکه ای، راهنمایی ، مشاوره و ارزیابی متقاضیان ، تنوع شیوه های آموزشی، اتصال به بازار، هدفمندی حمایت ها ، کاهش وابستگی زیاد مشاغل خانگی به تسهیلات و ... ، مورد توجه ویژه قرار گیرد.

با توجه به تجارب حاصل از عملیاتی نمودن برنامه ساماندهی وحمایت از مشاغل خانگی و در صورت فراهم شدن الگوی توسعه مشاغل خانگی  ، مهمترین  دستاوردهای مورد انتظار عبارتند از :

 افزایش سهم مشاغل خانگی توسعه یافته در اقتصاد مناطق

 افزایش حضور پایدار کسب و کارهای خانگی در بازارهای محلی و ملی

 ایجاد اشتغال پایدار در حوزه مشاغل خانگی 

 اتصال صاحبان کسب وکار  خانگی به بازارهای هدف و کسب و کار های مستقل به بنگاه های پیشرو 

 توانمندی متقاضیان قبل از دریافت حمایت های مالی و کاهش وابستگی آنها به تسهیلات

در فرآیند تأمین مالی ، واحد مشاغل خانگی از طریق عقد قرارداد با خریدار و یا به ازای یک فعالیت اقتصادی مشخص و با نظارت دستگاه اجرایی ونظارت عالیه کارگروه اشتغال استان، از طریق بانک عامل تسهیلات دریافت می نماید. در این فرآیند تا زمانی که واحد خانگی (توانمند)، قراردادی با خریدار منعقد نکرده ، حمایت مالی یا غیرمالی صورت نمیگیرد و در صورت تأیید دستگاه اجرایی ذیربط و اعلام شروع به کار،  واحد مربوطه توسط اداره کار استان جهت دریافت تسهیلات به نهاد های مالی معرفی می گردد. در این فرایند انتظار آن است تا دستگاه اجرایی مرتبط با حوزه فعالیت کسب و کار خانگی از طریق چارچوب ها و دستورالعمل های داده شده از سوی ستاد مشاغل خانگی اقدام به قعالیت نماید.

1. بررسی اولویت و پتانسیل منطقه 

 بررسی و تعیین پتانسیل ها و مزیتهای نسبی و رقابتی مناطق 

 شناسائی و فراهم نمودن زمینه همکاری فعالان و اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی و غیردولتی که توان مشارکت در اجرای الگو توسعه مشاغل خانگی دارند  

2. بررسی و تأیید طرح ها

3.توانمند سازی متقاضیان

 ارایه آموزش های تکمیلی (شامل  آموزش کسب و کار ، کارآفرینی ، بازاریابی و فروش و بهبود روش های تولید) با روش های متنوع آموزشی حضوری، غیر حضوری،  مجازی و ... 

 ارایه مشاوره تخصصی به متقاضیان 

 اتصال متقاضیان به بنگاههای پیشرو  

4.اتصال به بازار

 اتصال واحدهای خانگی به بنگاه های بزرگ تر و پشتیبان

 تقویت و ارتقاء کیفی محصولات

 تقویت و ارتقاء توان بسته بندی محصولات

 تقویت و ارتقاء لجستیک و تحویل محصولات

 تقویت و ارتقاء فعالیت و اتصال به شبکه های تجارت الکترونیک

5.حمایت مالی و غیر مالی

 پیگیری حمایت های مالی

 پیگیری ضوابط حمایت از متقاضیان در زمینه های  آب و برق و گاز ، بیمه، مالیات 

6.فروش و بازاریابی

 فراهم نمودن پلتفرم تجارت الکترونیک محصولات مشاغل خانگی و واحدهای پشتیبان و ...

 ایجاد بسترهای مناسب برای بازاریابی ، برپایی وتوسعه بازارها و نمایشگاهها و فروش محصولات و  اتصال به بازار فروش و عرضه محصولات مشاغل خانگی در فروشگاه های تعاونی و زنجیره ای 

7.نظارت

 نظارت بر اجرای الگوی توسعه مشاغل خانگی  (در سه لایه عملکرد دستگاه ها ، طرح های  اجرایی و  میزان  اثربخشی بر گروه های هدف ) 

1. بررسی اولویت و پتانسیل منطقه

وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی و دستگاههای اجرائی ذیربط  مکلف هستند پتانسیل ها و مزیتهای نسبی و رقابتی مناطق را جهت اجرای الگو توسعه مشاغل خانگی ، بررسی و تعیین نمایند.

وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی  و  دستگاههای اجرائی ذیربط  مکلفند فعالین و اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی و غیردولتی که توان مشارکت در اجرای الگو توسعه مشاغل خانگی دارند را در کلیه مناطق  شناسائی و زمینه همکاری آنها را فراهم نمایند. 

2.بررسی و تأیید طرح ها

عملیات ثبت نام  و اخذ طرحهای متقاضیان ، بررسی طرح ها و صدور مجوز  توسط وزارت تعاون،کار ورفاه اجتماعی و دستگاههای اجرائی و حمایتی ذیربط، از طریق سامانه مشاغل خانگی  به نشانی http://mkh.mcls.gov.ir انجام میشود.

3.توانمند سازی متقاضیان

سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور مکلف است برنامه ریزی لازم جهت  ارایه آموزش های تکمیلی (شامل  آموزش کسب و کار ، کارآفرینی ، بازاریابی و فروش و بهبود روش های تولید) را با روش های متنوع(حضوری، غیرحضوری، مجازی و...در کشور فراهم آورد.

وزارت صنعت ، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری، کمیته امداد امام خمینی «ره»، بنیاد شهید و امور ایثارگران،  صندوق کارآفرینی امید، سازمان بهزیستی کشور، مکلفند به متقاضیان مشاوره تخصصی ارایه نمایند و در صورت عدم امکان ارایه مشاوره تخصصی، لازم است از پتانسیل های موجود در سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور و سایر نهادهایی که از سوی دبیرخانه ( ظرف 15 روز پس از تصویب الگو ) معرفی می شوند ، استفاده نمایند .

وزارت صنعت ، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری، کمیته امداد امام خمینی «ره»، بنیاد شهید و امور ایثارگران، صندوق کارآفرینی امید، سازمان بهزیستی کشور، مکلفند جهت آموزش متقاضیان (شامل  آموزش کسب و کار ، کارآفرینی، بازاریابی و فروش ،بهبود روش های تولید) علاوه بر ظرفیت های داخلی ، از پتانسیل موجود در سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور استفاده نمایند .

4.اتصال به بازار

دبیرخانه ستاد موظف است نهادهای دارای قابلیت و ظرفیت تخصصی مانند جهاددانشگاهی و سازمان توسعه تجارت را جهت نقش آفرینی در اجرای الگوی توسعه مشاغل خانگی و  بویژه « اتصال واحدهای خانگی به بنگاه های بزرگ تر تقویت و ارتقاء کیفیت و بسته بندی محصولات، تقویت و ارتقاء توان لجستیک و تحویل محصولات ، اتصال واحدهای خانگی به شبکه های تجارت الکترونیک » ، شناسایی و نسبت به هماهنگی و توافق بر اجرای کار توسط آنها اقدام نماید .

5.حمایت مالی و غیرمالی

وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی و بانک مرکزی مکلفند جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح توسعه مشاغل خانگی، پیگیری و اقدامات لازم را بعمل آورند. 

وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی  مکلف است ضوابط حمایت از متقاضیان در زمینه های آب و برق و گاز را پیگیری نماید.

وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی  مکلف است ضوابط حمایتی بیمه ای را پیگیری و اعمال نماید. 

وزارت امور اقتصادی و دارائی مکلف است ضوابط حمایتی مالیاتی را پیگیری و اعمال نماید. 

6.فروش و بازاریابی

دبیرخانه ستاد موظف است پلتفرم تجارت الکترونیک محصولات تولیدی توسط مشاغل خانگی و واحدهای پشتیبان و ... را با همکاری دستگاه های دولتی و بخش خصوصی فراهم نماید .

دستگاههای اجرائی مکلف به  همکاری در ایجاد بسترهای مناسب برای بازاریابی ، برپایی وتوسعه بازارها و نمایشگاه ها و فروش محصولات و  اتصال به بازار فروش می باشند. 

معاونت تعاون ، وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی مکلف است بستر لازم برای عرضه محصولات مشاغل خانگی در فروشگاه های تعاونی و زنجیره ای را فراهم نماید .

شهرداری ها مکلفند مطابق تکالیف قانونی تعیین شده، امکان استفاده از بازار محلی جهت عرضه و فروش محصولات مشاغل خانگی ، را به صورت جدی تری اجرا  نمایند 

7.نظارت

کارگروه اشتغال استان نظارت برحسن اجرای طرح الگوی توسعه مشاغل خانگی در استان را درچارچوبی که دبیرخانه ستاد ظرف یک ماه پس از تصویب این الگو ارایه می نماید، بر عهده دارد . به این منظور کمیته ای متشکل از نمایندگان استانداری، اداره کل تعاون،کار و رفاه اجتماعی ، دستگاه های اجرایی ذیربط و بانک های عامل تشکیل می گردد. کمیته تخصصی نظارت علاوه بر  بازدیدهای موردی از طرح ها، نظارت بر عملکرد دستگاه های اجرایی ذیربط درتوانمندسازی متقاضیان مشاغل خانگی را عهده دارمی باشد و گزارش عملکرد دستگاه ها و بازدیدهای بعمل آمده ازطرح ها را به دبیرخانه کارگروه  ارایه می نماید.

دبیرخانه کارگروه موظف است علاوه بر جمع بندی و ارائه گزارشات در جلسه کارگروه تخصصی اشتغال استان و پیگیری رفع مشکلات ، گزارش کاملی از اقدامات انجام گرفته را  هر 3ماه یک بار به  دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی ارسال نماید .

 جمع بندی 

یکی از مشکلات اساسی دولت ها کمبود شغل و محدودیت ایجاد اشتغال است که مشاغل خانگی با توجه به نیاز کم به منابع مالی و مزایای فراوان و نقش سازنده آنها در اشتغال و توسعه اقتصادی سبب شده دولت‌ها از این ظرفیت‌ها برای توسعه متوازن استفاده کنند.

« طرح ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی» که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است دولت موظف کرده است تا در یک برنامه 5 ساله مشاغل خانگی را توسعه، ساماندهی و حمایت کند، به‌ نحوی که زمینه ایجاد اشتغال برای متقاضیان این طرح فراهم شود. برهمین اساس این طرح،  یک فرصت مناسب برای نیروی جویای کار است. 

مشاغل خانگی زمینه تناسب و توازن شغلی و شخصی را در منزل برای افراد فراهم می‌کند و تناسب مشاغل خانگی با فرهنگ کشور موجب شده تا این بخش در کشور ما نیز مورد توجه قرار گیرد و به عنوان یکی از سیاست‌های مثبت برای اشتغال مورد توجه باشد.

توسعه اشتغال از طریق مشاغل خرد و خانگی به عنوان یک ضرورت در توسعه اشتغال و کارآفرینی در بیشتر کشور های دنیا مطرح است و دولت‌ها به توسعه مشاغل خانگی توجه ویژه ای دارند. اگرچه آمار دقیقی از وضعیت شاغلان مشاغل خانگی در دسترس نیست ولی پیش بینی می شود در حدود 11 درصد از نرخ اشتغال کشور مربوط به مشاغل خانگی است و چنانچه این بخش مورد حمایت جدی قرار گیرد می تواند پاسخی روشن به نیازهای اشتغال کشور باشد و می توانیم با استفاده از مشاغل خانگی نرخ بیکاری را کاهش دهیم. 

در حال حاضر فارغ التحصیلان زیادی داریم که بیکار هستند وامکان عرضه مهارت آنهادر فضای بیرون وجود ندارد. در کلان شهر‌ها مشکلات زیادی برای فارغ التحصیلان وجود دارد. مشاغل خانگی یک راهگشا و دریچه ای برای رفع مشکلات این قبیل افراد است.

مشاغل خانگی برای آن دسته از افرادی که تمایل ندارند خارج از خانه مشغول فعالیت شوند فرصت بسیار مناسبی است. با توجه به اینکه فرصت شغلی برای تحصیلکردگان دانشگاهی وجود ندارد و آنها نمی‌توانند در دستگاه‌های دولتی مشغول فعالیت شوند و امکان جذب نیرو در سایر دستگاه‌ها وجود ندارد می توانند به مشاغل خانگی به عنوان یک راهکار مناسب روی آورند.

متاسفانه عدم فرهنگ سازی در این زمینه مشکلاتی را فراهم کرده است. هنوز نگاه به مشاغل خانگی به روز نیست تعداد زیادی تصور می‌کنند مشاغل خانگی پتانسیل پیشرفت ندارد. متاسفانه نگاه این است که صنایع دستی و مشاغل خانگی برای افراد کم سواد است در صورتی که با نگاه عمیق به این رشته می‌توان دریافت که بسیاری از رشته‌های مشاغل خانگی نیازمند تحصیلات دانشگاهی است. 

در کنار توجه به رشته های سنتی به عنوان میراث ملی و فرهنگی در بحث مشاغل خانگی همواره تلاش شده است تا  رشته های جدید نیز ایجاد و توسعه یابد.  مشاغل خانگی ظرفیت و فضای بسیار خوبی دارد و باید در این بخش نیاز سنجی و بازار سازی صورت گیرد. چرا که نیاز امروز جامعه با گذشته متفاوت است و متناسب با نیاز روز و تغییر و تحولاتی که در جامعه ایجاد می‌شود باید کاربرد‌ها و کاربری های جدید برای محصولات مشاغل خانگی ایجاد شود.

پژوهش خبری // گروه اقتصاد