در اقتصاد مقاومتی قوای سه گانه باید با تعامل همه جانبه در مجموعه ای که وظیفه هدایت پروژه اقتصاد مقاومتی را برعهده دارد، تصمیمات لازم را در این ارتباط را اتخاذ کرده و برای اجرا به دستگاه های ذیربط ابلاغ کنند.
استقلال سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران از قدرتهای سلطه در پایان قرن بیستم و آغاز قرن بیست و یکم سبب مقاومت سلطهگران شده و در همین راستا موضوعات و مسائل و شرایطی برای ما پدید آوردهاند که منحصر به فرد است. جمهوری اسلامی ایران اما در برابر فشارها و جریان سازیهای جهانی به ابتکاراتی دست زده است که تا به امروز – چه در عرصه نظر و در کتابهای درسی و چه در عرصه عمل و تجارت بشری – مشابه و مابهازای واقعی نداشته است. یکی از ابتکارها ایجاد ساختار «اقتصاد مقاومتی» است. کارگزاران نظام جمهوری اسلامی و نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی مکلف به نوآوری،ابتکار، نظریه پردازی و الگوسازی در این عرصه جدید اقتصادی هستند. نه تنها جمهوری اسلامی، بلکه هر کشوری که عَلَم استکبارستیزی را برپا کند نیازمند چنین الگوهایی هست.
اگر تمام دانش انباشته و کتابهای مرسوم اقتصادی دنیا را مطالعه کنید، نظریه یا تجربهای مدون و مکتوب درباره اقتصاد مقاومتی نخواهید یافت. در تمام متون و کتابهای اقتصاد، هیچ پیشینهای نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید و از آنجا که این امر تاکنون سابقه نداشته، چگونگی واکنش به آن هم امری بدیع است. حتی اگر مطالعاتی هم در این باره صورت گرفته باشد، در طبقه بندیهای محرمانه و امنیتی قرار گرفته و امکان دسترسی به آن برای کارشناسان معمولی وجود ندارد. نتیجه اینکه اقتصاددانان انقلاب اسلامی نمیتوانند از نظریههای متداول برای حل مشکل و مسئله خود بهره بگیرند. بنابراین جنبش اقتصادی و الگوی اسلامی – ایرانی اداره جامعه، شکل بدیعی به خود میگیرد که الهامبخش جمیع ملتهای آزاده خواهد بود.سوال این است که تفاوت مولفههای ریاضت اقتصادی در مقایسه با مولفههای اقتصاد مقاومتی در چیست؟
اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی فعال، رو به رشد و جهادی با هدف مقابله با ترفندهای اقتصادی دشمنان و نیز کاهش آسیب پذیری وابستگی ایران در شرایط خاص است که به تولید و توزیع کالاهای خاص و سرمایه گذاری برای کاهش وابستگی به کشورهای دیگر – به خصوص کشورهای متخاصم – در شرایط بحرانی میپردازد؛ به گونهای که اگر نتوانست محصولات اساسی زندگی مردم و کالاهای اساسی آنها را در بازار مبادله از کشورهای دیگر تهیه کند، بتواند با اتکاء به منابع داخلی به تولید انبوه محصولات مورد نظر بپردازد. تامین کالاها و مایحتاج اساسی مردم در جهت مقاومت در مقابل دشمنانی که سعی دارند بسیاری از کالاهای مورد نیاز آن کشور را تحریم نمایند. در یک جمله، تعریف نهایی که مقام معظم رهبری از مفهومی خودشان پیشنهاد دادهاند این است:
« اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند؛هم آسیب پذیریاش کاهش پیدا کند؛ یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکلهای مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند.»
ریاضیت اقتصادی به طرحی گفته میشود که دولتها برای کاهش هزینهها و رفع کسری بودجه، به کاهش و یا حذف برخی خدمات و مزایای عمومی، صرفهجویی در مخارج جاری کشور، کاهش هزینههای رفاهی و تعدیل کارمندها در بخش دولتی دست میزنند که یونان و ایتالیا به خصوص یونان در حال حاضر با آن دست و پنجه نرم میعکند. این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولتها انجام میشود، گاهی اوقات به افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وامها و کمکهای مالی خارجی میانجامد.
در اقتصاد مقاومتی، یکی از سازوکارهای گذر از بحران، صرفه جویی است، نه ریاضت. در حال حاضر ما شاهد آن هستیم که برخی مدیران به اشتباه ریاضت را به جای مقاومت و صرفه جویی در دستور کار خود قرار دادهاند که میتوان به عدم آگاهی آنان از این دو مفهوم اشاره کرد.
اقتصاد مقاومتی و ریاضت اقتصادی دو مفهوم جداگانه و مستقل است که هیچ یک برآمده از دیگری نخواهند شد. در اقتصاد مقاومتی محدودیتی در منابع وجود ندارد، اما استفاده بهینه از منابع موجود باید طی یک برنامه زمانبندی شده صورت گیرد و این در حالی است که در ریاضت اقتصادی ما با محدودیت در منابع و سرمایهها روبهرو هستیم و به ناچار باید با سهمیهبندی و کاهش مصرف، با محدودیتهای موجود مقابله کنیم.
در اقتصاد مقاومتی قوای سه گانه باید با تعامل همه جانبه در مجموعهای که وظیفه هدایت پروژه اقتصاد مقاومتی را برعهده دارد، تصمیمات لازم را در این ارتباط را اتخاذ کرده و برای اجرا به دستگاههای ذیربط ابلاغ کنند. هر یک از قوا باید با مرور وظایف خود نسبت به رفع چالشها و موانع در اقتصاد مقاومتی اقدام کرده و هر یک از آنها تعامل با قوای دیگر را در برنامه کاری خود قرار دهند.
مقایسه مولفههای ریاضت اقتصاد با مولفههای اقتصاد مقاومتی
|
ردیف |
مولفههای ریاضت اقتصادی |
مولفههای اقتصاد مقاومتی |
|
1 |
کاهش مستقیم حقوقها |
عدم کاهش درآمدها بلکه افزایش درآمدها: «هدفمند کردن یارانهها هم در جهت شکل دادن به اقتصاد ملی است؛ که اینها میتواند هم رونق ایجاد کند – در تولید، در اشتغال – و هم موجب رفاه شود» |
|
2 |
کاهش غیرمستقیم حقوقها از راه افزایش مالیات |
عدم افزایش مالیات؛ بلکه کاهش مالیات برای برخی از بنگاههای تولیدی |
|
3 |
کاهش و حذف برخی از خدمات عمومی |
عدم کاهش خدمات عمومی، بلکه افزایش خدمات عمومی مانند طرح پزشک خانواده و... |
|
4 |
کم مصرف کردن به دلیل فقر و نداری و از سر ناچاری |
«مسئله مدیریت مصرف، یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاههای دولتی، هم دستگاههای غیردولتی، هم آحاد مردم و خانوادهها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعا جهاد است. انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فیسبیلالله را دارد.» |
|
5 |
روی آوردن مردم به کالاهای خارجی به ویژه چینی به دلیل قیمت پایین آن |
«از تولید داخلی استفاده کنیم؛ این را همه دستگاههای دولتی توجه داشته باشند – دستگاههای حاکمیتی، مربوط به قوای سه گانه – سعی کنند هیچ تولید غیر ایرانی را مصرف نکنند؛ ... خود مردم راه مصرف کالاهای خارجی را ببندند». |
|
6 |
حذف فرصتهای شغلی |
عدم حذف فرصتهای شغلی بلکه افزایش آن: «دلیل دومِ ما که امروز کار برایمان مهم است، کارآفرینی مهم است، این است که ما امروز در مقابل یک فشار جهانی قرار داریم. دشمنی وجود دارد در دنیا که میخواهد با فشار اقتصادی و با تحریم و با این کارهایی که شماها میدانید، سلطه اهریمنی خودش را برگرداند به این کشور ... ما باید یک اقتصاد مقاومتیِ واقعی در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینی معناش این است.» |
|
7 |
افزایش ناامنی اقتصادی، کاهش تولید و سرمایه گذاری و فرار سرمایهها |
افزایش امنیت اقتصاد، تولید، جذب سرمایه گذاری حتی رشد سرمایه گذاری خارجی |
|
8 |
کاهش بودجههای عمرانی و سرمایه گذاری و در نتیجه طولانی شدن مدت زمان مورد نیاز برای بهره برداری و برگشت سرمایههای هزینه شده در طرحها و ناگزیری دولت در تصمیمهای مقطعی و خلق الساعه |
«استفاده حداکثری از زمان و منابع و امکانات. از زمان باید حداکثر استفاده بشود. طرحهایی که سالهای متمادی طول میکشید، امروز خوشبختانه با فاصله کمتری به بهره برداری میرسد. تصمیمهای خلقالساعه و تغییر مقررات،جزو ضربههایی است که به اقتصاد مقاومتی وارد میشود و به مقاومت ملت ضربه میزند.» |
|
9 |
حرکت دولتیسازی شرکت‌های ورشکسته از طریق خرید سهام افراد مانند حرکت عجیبی که در جریان بحران اقتصادی آمریکا رخ داد |
عدم دولتی سازی بلکه خصوصی سازی اقتصاد: «اقتصاد مقاومتی الزاماتی دارد. مردمی کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتی است. این سیاستهای اصل 44 که اعلام شد، میتواند یک تحول به وجود بیاورد، و این کار باید انجام بگیرد» |
|
10 |
افزایش ناامنی اجتماعی و جنبشهای اعتراضی |
«اقتصاد مقاومتی تحریم بنزین را خنثی کرد. ... هدفمند کردن یارانهها هم در جهت شکل دادن به اقتصاد ملی است؛ که اینها میتواند هم رونق ایجاد کند – و در تولید، در اشتغال – و هم موجب رفاه شود؛ اینها مایه رشد تولید کشور، رشد اقتصادی کشور، مایه اقتدار یک کشور است. با رشد تولید، یک کشور در دنیا اقتدار حقیقی و آبروی بین المللی پیدا میکند.» |
|
11 |
وابستگی به استقراض و وامهای ربوی از بانکهای خارجی |
«کاهش وابستگی به نفت یکی دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتی است. این وابستگی، میزان شوم صد ساله ماست.» |
|
12 |
بی ثباتی سیاسی و مخدوش شدن استقلال و اقتدار کشور |
«یک واقعیت دیگر هم این است که اگر کشور در مقابل فشارهای دشمن – از جمله در مقابل همین تحریمها و از این چیزها – مقاومت مدبرانه بکند،نه فقط این حربه کُند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهایی دیگر وجود نخواهد داشت.» |
|
13 |
علائمی که تاکنون از اجرای طرح اقتصاد ریاضتی در یونان گزارش میشود، موفقیت چندانی را نشان نمیدهد |
« به نظر ما طرحهای "اقتصاد مقاومتی" جواب میدهد. همین مسئله سهمیهبندی بنزین که اشاره کردند، جواب داد. اگر بنزین سهمیهبندی نمیشد، امروز مصرف بنزین ما از صد میلیون لیتر در روز بالاتر میرفت. ... اقتصاد مقاومتی تحریم بنزین را خنثی کرد.» |
پژوهش خبری صدا و سیما // پژوهشگر: اسماعیل کوشکباغی