- امروزه کشاورزی ارگانیک در سراسر جهان به عنوان یک بینش و سامانۀ تولید محصولات کشاورزی که تاکید آن بر تولید محصولات سالم است شناخته می ‏شود.

-علیرغم تاکیدات صریح مقام معظم رهبری، متاسفانه در برنامه ششم توسعه، به کشاورزی ارگانیک پرداخته نشده و این ظرفیت مهم مغفول مانده است. این در حالی است که در برنامه پنجم توسعه توجه جدی به کشاورزی ارگانیک شده بود.

-در کشاورزی سنتی و متعارف بیش از 300 ترکیب شیمیایی خطرناک و مصنوعی نظیر آفت کش ها، علف کش ها و کودهای شیمایی به منظور کنترل آفات و حشرات و حاصلخیز سازی خاک استفاده می گردد که بقایای این مواد پس از ورود به بدن می تواند موجب مشکلات عدیده ای گردد ازجمله: بروزنقص های مادرزادی، تولد نوزاد با وزن کم، اختلال در سیکل ماهانه زنان، سقط جنین، کاهش کارایی سیستم ایمنی بدن ، سرطان زایی و .....

-بیش از یک سوم از زمین‌های کشاورزی ارگانیک جهان که شامل 13.4میلیون هکتار می‌شود در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است.

-آخرین آمار ارگانیک کشور مربوط به سال 2014 می­باشد که حدود 34450 هکتار می باشد. محصولات ارگانیک کشور به طور کلی عبارتند از: برنج، چای، زیتون، انار، خرما، پسته، زعفران، انگور، کیوی، انجیر و غیره

- یک نمونه مصداق؛ برنج طارم هاشمی که یکی از ارقام برنج های کیفی استان مازندران است و حدود 4 تن در هکتار به شیوه رایج توسط کشاورزان بومی برداشت می­ گردد. در برداشت­ های اولیه در مزرعه برنج ارگانیک این میزان در حدود 5/ 8 تن در هکتار بوده که بیش از میانگین به شیوه رایج بوده است .

- از بعد اقتصادی، تولیدات ارگانیک فرصت بسیار مناسبی برای صادرات محصولات غیرنفتی و تحقق فرمایش مقام معظم رهبری مبنی برکاهش وابستگی به نفت و توسعه صادرات پایدار و درازمدت محصولات داخلی را فراهم می­ آورد.

پژوهش خبری صدا و سیما: امروزه کشاورزی ارگانیک در سراسر جهان به عنوان یک بینش و سامانۀ تولید محصولات کشاورزی که تاکید آن بر تولید محصولات سالم است شناخته می‏ شود. در کشاورزی ارگانیک، علاوه بر توجه به تولید غذای کافی، تولید غذای سالم مورد توجه و کانون تمرکز فعالیت تولیدکنندگان است. بر همین اساس است که کشاورزی ارگانیک در جهان امروز مترادف با کشاورزی سالم و سازگار با محیط زیست و مبتنی بر آموزه ‏های توسعۀ پایدار مطرح است. همین امر، ضرورت توجه به کشاورزی ارگانیک را در اسناد بالادستی نظام بیش از پیش مهم می‏ نماید؛ به‏ ویژه با آگاهی از تاکید مقام معظم رهبری مدظله ‏العالی بر اهمیت کشاورزی ارگانیک که در بند 1 ماده 8 سیاست‏ های کلی محیط زیست، ابلاغی 26/ 8/ 1394 مبنی بر «گسترش اقتصاد سبز با تأکید بر: صنعتِ کم کربن، استفاده از انرژی‌های پاک، محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک و مدیریّت پسماندها و پساب‌ها با بهره‌گیری از ظرفیّت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و محیط‌زیستی» نمایان شده است. با این وجود، علیرغم تاکیدات صریح مقام معظم رهبری، متاسفانه در برنامه ششم توسعه، به کشاورزی ارگانیک پرداخته نشده و این ظرفیت مهم مغفول مانده است. این در حالی است که در برنامه پنجم توسعه توجه جدی به کشاورزی ارگانیک شده بود و بند «د» ماده 143 به صراحت اشعار دارد.

بنا بر آنچه ارائه شد و با توجه به اهمیت کشاورزی ارگانیک در سلامت و امنیت غذایی پایدار جامعه و تاکیدات اسناد بالادستی و ضرورت توجه ویژه به این حوزه، لحاظ کردن جایگاه مناسب برای کشاورزی ارگانیک در برنامه های کلان کشور بسیار مهم است.بدین منظور گزارشی در این زمینه با مصاحبه از آقای دکترمحمودی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و رییس کمیته اموزش و پژوهش انجمن ارگانیک ایران و دکترعبدالمجید دامغانی معاون پژوهشکده علوم محیطی و رییس دپارتمان کشاورزی اکولوژیک دانشگاه شهید بهشتی؛ انجام شده است که می تواند دستمایه ­ی مناسبی برای تهیه گزارشات خبری قرار گیرد.

تعریف واژه ارگانیک:

واژه ارگانیک مانند بسیاری از واژگان انگلیسی، چندین معنا دارد. معنایی که در کشاورزی ارگانیک مدنظر است، برای مدیریت تمام مزرعه به کار می رود و براساس آن، مزرعه به عنوان موجود زنده درنظر گرفته می شود. مواد شیمیایی صنعتی (مصنوعی ) چون علف کش ­ها، حشره کش ها ، قارچ کش ها ، داروهای دامی ،سوپرفسفات واوره در کشاورزی ارگانیک به کار نمی ­رود. به طور کلی در مزارع ارگانیک ، هیچ گونه ماده شیمیایی مصنوعی به کار برده نمی شود. این مواد در آماده سازی خاک، رویش گیاه یا تولید نهاده هایی که در تغذیه گیاه، ذخیره سازی، فراوری و یا فروش آن دخالت دارند، به کار نمی روند. به علاوه ،دام ها تا حد امکان اجازه حرکت آزادانه در مرتفع را دارند.

اصول کشاورزی ارگانیک:

اصول کشاورزی ارگانیک بر چهار اصل استوار شده است. این چهار اصل عبارتند از: سلامت، اکولوژی، و مراقبت، انصاف و عدالت. 

غلط های رایج درباره محصولات ارگانیک:

1- یکی از تصورات اشتباه در مورد کشاورزی ارگانیک،آن است که این شیوه کشاورزی بی نیاز از کاربرد مواد شیمیایی می باشد.

2- ضمناً نباید تصور کرد که کشاورزی ارگانیک صرفاً بر جایگزینی نهاده های آلی با مواد شیمیایی بحث می کند.

3- تصور اشتباه دیگر از کشاورزی ارگانیک آن است که برخی کشاورزی ارگانیک را نوعی برگشت به عقب و استفاده از شیوه های مرسوم سال های قبل از انقلاب صنعتی می دانند. .

4-زارعین کشاورزی ارگانیک نمی ­توانند خود را از دستاوردهای علمی 50 ساله اخیر بی نیاز بدانند.

مضرات کشاورزی و محصولات تهیه شده به روش سنتی:

- در کشاورزی سنتی و متعارف بیش از 300 ترکیب شیمیایی خطرناک و مصنوعی نظیر آفت کش ها، علف کش ها و کودهای شیمایی به منظور کنترل آفات و حشرات و حاصلخیز سازی خاک استفاده میگردد که بقایای این مواد پس از ورود به بدن می تواند موجب مشکلات عدیده ای گردد ازجمله:

بروزنقص های مادرزادی، تولد نوزاد با وزن کم، اختلال در سیکل ماهانه زنان، سقط جنین، بلوغ زودرس و یا دیر­رس، یائسگی پیش­رس، تغییر در رفتار جنسی، کاهش تعداد اسپرم مردان، کاهش باروری و یا ناباروری، تغییر در سرعت متابولیسم، اختلال در سیستم غدد داخلی، ضعف عضلانی، کاهش حافظه، آسیب به سیستم عصبی و مغز، کاهش کارایی سیستم ایمنی بدن و سرطان زایی. یافته ها حاکی از آنست که 60 درصد سموم دفع آفات، 90 درصد قارچ کش ها و 30 درصد حشره کش ها سرطان زا می باشند.

استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و آفت کش ها موجب می شود تا آفت ها نسبت به سموم مقاوم گردیده و آفت های جدیدی نیز ظاهر گردند.این در حالی است که الگوهای کشاورزی متداول خسارت های جبران ناپذیری به منابع زیستی کشور وارد آورده و در صورت غفلت سیاست گذاران از اصلاح سیاست های جاری توسعه ی کشاورزی، پیش بینی می شود این روند مخرب به نحو روز افزونی ادامه یابد.

تاثیرات کشاورزی ارگانیک:

با بررسی های انجام شده در انجمن کاشت گیاهان ارگانیک بر تاثیرات کشاورزی ارگانیک نتایجی حاصل شده است که می توان این نتایج را به چهار گروه تقسیم کرد. این چهار گروه عبارتند از اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی و زیست محیطی. جدول ذیل نشان دهنده این تاثیرات بر بخش کشاورزی و در نهایت توسعه و رشد اقتصادی کشور می باشد.

معایب محصولات ارگانیک:

1-گرانقیمت هستند .2- تولید و عرضه آنها بسیار محدود است.

ارگانیک از زبان آمار:

بیش از یک سوم از زمین‌های کشاورزی ارگانیک جهان که شامل 13.4میلیون هکتار می‌شود در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است. اگر برداشت از عرصه طبیعی و زنبورداری ارگانیک را هم حساب کنیم این رقم به 44.4 میلیون هکتار می رسد.

در این میان کشورهای آمریکای لاتین با 8.2 میلیون هکتار بیشترین سهم را دارند. بعد از آن آسیا با 3.5 میلیون هکتار و سپس آفریقا با 1 میلیون هکتار قرار می گیرد.

کشورهای آرژانتین، برزیل، هند و اروگوئه به ترتیب بیشتر از بقیه کشورهای در حال توسعه زمین کشت شده به شیوه ارگانیک را دارند.

کشور ترکیه که به دلایل مشابهت­ ها معمولا در بررسی­ ها با ایران مقایسه می­ شود، با 0.33 میلیون هکتار مقام هفتم را دارد. نمودار زیر این مقایسه ­ها را نشان می ­دهد:

سهم کشت ارگانیک از کل زمین‌های کشاورزی 0.85 درصد است. از این مقدار بیشترین سهم برای قاره اقیانوسیه است .

به عنوان نمونه در سال 2009 کل سطح زیر کشت ارگانیک کمی بیش از 37 میلیون هکتار بوده است. سهم هر قاره در جدول زیر نشان داده شده است که البته درحال حاضر کشت محصولات استراتژیک ارگانیک درسراسر جهان با حمایت قاطع دولت­ ها رو به افزایش می­ باشد.

ایران از نگاه آمار:

آخرین آمار ارگانیک کشور مربوط به سال 2014 می باشد که حدود 34450 هکتار می باشد. محصولات ارگانیک کشور به طور کلی عبارتند از: برنج، چای، زیتون، انار، خرما، پسته، زعفران، انگور، کیوی، انجیر و غیره

اقتصاد مقاومتی و کشاورزی ارگانیک:

مقام معظم رهبری دو ویژگی دراقتصاد مقاومتی را بیان کردند که عبارتند از: 1-درون­زا بودن 2- برون­گرا بودن، برای بررسی تطابق هرپدیده با اقتصاد مقاومتی باید این دو ویژگی توجه خاصی نمود،کشاورزی ارگانیک طبق تعریف رهیافت وسبکی از کشاورزی است که در درجه اول متکی به نهادها و منابع درونی سیستم تولید است، یعنی به جای اتکاء به نهادهای بیرون و مصنوعی مانند کودهای شیمیایی و آفت­کش ها و....به نهادهای درونی چون چرخه ­های اکولوژیک، نهادهای طبیعی، کودهای زیستی و... متکی است.

بنابراین کشاورزی ارگانیک خروجی سالم ارائه می ­کند، محصول کشاورزی ارگانیک محصول سالم است که به جامعه سالم منتهی شده و علاوه بران سلامت محیط زیست و سایر موجودات زنده را نیز تضمین می کند. از بعد اقتصادی، تولیدات ارگانیک فرصت بسیار مناسبی برای صادرات محصولات غیرنفتی و تحقق فرمایش مقام معظم رهبری مبنی برکاهش وابستگی به نفت و توسعه صادرات پایدار و درازمدت محصولات داخلی، می باشد، تولید ارگانیک به دلیل مطلوبیت و بازارپسندی بالاتر در بازارهای داخلی و خارجی از قیمت­های بالاتری برخوردار بوده وفلذا درآمد کشاورزان در نظام­ های ارگانیک افزایش یافته و همین امر موجب توانمندسازی کشاورزان ازنظر اقتصادی می شود.

- معرفی مصداق؛ کاشت ارگانیک برنج طارمی مازندران

طرح مکانیزه تولید برنج ارگانیک از طرح های مصوب مرکز کارآفرینی موسسه آموزش عالی علمی کاربردی وزارت جهاد کشاورزی بوده در شش ماهه دوم سال 1394 تصویب و به مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی مازندران ابلاغ گردید. این طرح در مساحتی حدود 10 هکتار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بایع کلا شهرستان نکا اجرا گردید. این طرح با دو گروه کاری شامل کارشناسان فنی طرح متشکل از کارشناسان متخصص در زمینه گیاه پزشکی، زراعت، خاک شناسی و تغذیه خاک و بازاریابیو گروه دانشجویان شامل دانشجویان و فارغ التحصیلان مقاطع کاردانی ، کارشناسی زراعت برنج و کارشناسی ارشد برنج ارگانیک (دانشجویان همین مرکز) اجرا گردیده است. در این طرح طی 7 ماه فعالیت بی وقفه و دقیق موفق به تولید برنج سالم (دوره گذر به ارگانیک) شده که اولین مرحله برداشت 20/ 5/ 1395 و آخرین مرحله برداشت (4/ 6/ 1395) خواهد بود. نوع رقم برنج تحت کشت بر اساس مطالعات صورت گرفته رقم طارم هاشمی که از ارقام کیفی استان مازندران می­باشد، است و حدود 4 تن در هکتار به شیوه رایج توسط کشاورزان بومی شلتوک برداشت می­ گردد. در برداشت­ های اولیه در مزرعه برنج ارگانیک این میزان در طرح حدود 5/ 8 تن در هکتار بوده که بیش از میانگین به شیوه رایج می ­باشد و موفقیت بزرگی محسوب می گردد.

 سوالات:

1-علت اینکه کشاورزی ارگانیک در سیاست­گذاری ­های دولتی درسطح کلان دیده نمی شود چیست؟

2-باتوجه به اینکه بیش از85درصداز محصولات تولیدشده ارگانیک در ایران توسط بخش خصوصی صادر می­ شود و علت اینکه مصرف کنندگان مابه معنای واقعی شناختی ازاین محصول ندارند چیست؟

3-برای توسعه کشاورزی ارگانیک در کشور چه اقداماتی را ضروری می ­دانیم؟

4-باتوجه اینکه تولید محصولات ارگانیک در سراسر جهان مورد حمایت همه ارکان دولت می ­باشد چرا در ایران این مسئله مهم در عمل به فراموشی سپرده شده است؟

5-علت اینکه مجلس در امر قانونگذاری و حمایت درست از کشاورزی ارگانیک قدمی برنداشته نشانه چیست؟

6-علت اینکه سطح اگاهی مصرف کنندگان از تولیدات محصولات ارگانیکی درکشور بسیار پایین می باشد نشانه چیست؟

 جمع بندی:

امنیت غذایی مهم‏ ترین وظیفۀ بخش کشاورزی است و رسالتی حاکمیتی محسوب شده و از اولویت بسیار بالایی در کلیه سطوح برنامه ‏ریزی و سیاست‏گذاری دولت ‏ها برای دستیابی به توسعۀ پایدار برخوردار می ‏باشد. امنیت غذایی به مفهوم دسترسی همیشگی تمام افراد جامعه به غذای کافی، سالم و مغذی برای برخورداری از یک زندگی سالم و پویا می ‏باشد. همانطور که در این تعریف مشاهده می ‏شود، بیش از دو دهه است که وقتی صحبت از امنیت غذایی می‏ شود بر هر دو بُعد کفایت و سلامت آن تاکید می ‏شود و سلامت و ایمنی غذا اهمیتی هم‏ سنگ کفایت آن یافته است. دلیل این امر نیز اثبات نقش سلامت غذا بر سلامت جامعه و پیامدهای منفی متعدد آلودگی ‏های غذایی بر سلامت انسان و محیط است. امروزه به روشنی اثبات شده است که منشأ بسیاری از بیماری ‏ها و هزینه ‏های هنگفت مترتب بر آن، غذاهای ناسالم و آلودگی‏ های آنهاست و تاکید مصحف شریف بر «فلینظر الانسان الی طعامه» دال بر ضرورت مراقبت بر سلامت غذا از همه ابعاد است.

همچنین با توجه به بحث توسعه صادرات غیرنفتی در سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری با توجه به تنوع آب و هوایی کشور، کاشت ارگانیک محصولات می تواند این خواسته را تحقق بخشیده و همچنین منجر به ایجاد اشتغال بالا در بخش کشاورزی گردد.

پژوهش خبری صدا و سیما// جوادی