راهکار تحقق تجارت ۱۰ میلیارد دلاری ایران و افغانستان

به خبرگزاری صدا و سیما آقایان نورالدین عزیزی وزیر صنعت و تجارت حکومت افغانستان و محمدمهدی جوانمرد قصاب مشاور اقتصادی نماینده‌ی ویژه رئیس جمهور در امور حکومت افغانستان با توجه به سفر هیئت بلندپایه با حضور تعدادی از وزرا و مقامات سیاسی و اقتصادی افغانستان به ایران، در میز اقتصاد امروز شبکه خبر ظرفیت‌های همکاری اقتصادی ایران و افغانستان را بررسی کردند.

مجری: به تازگی هیئت اقتصادی افغانستان به تهران آمدند و قرار است راجع به ظرفیت‌های همکاری طرفین گفتگو و تبادل نظر کنند قبل از اینکه گفتگویمان را با میهمانان شروع کنیم نگاهی بیندازیم به آمار ببینیم که ظرفیت‌های اقتصادی در حال حاضر به چه صورت است؟
آمار می‌گوید که در سال گذشته هزار و ۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ صادرات ما به لحاظ وزنی کاهش یافته به لحاظ ریالی افزایش ۹ درصد، اما به لحاظ دلاری ۱۱ درصد کاهش داشته؛ واردات ۲۷ درصد وزنی افزایش داشته ۷۲۰ تا ریالی و ۳۷ تا دلاری، اما در مجموع اگر بخواهیم نگاه بکنیم ببینیم که بین دو کشور چه اتفاقی افتاده ما ۱۹ درصد کاهش تجارت وزنی را داشتیم، اما ۱۰ درصد ریالی افزایش پیدا کرده، اما دلاریمان ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده ما تقریباً یا دقیقاً به شما بگویم شریک اول تجاری افغانستان هستیم با ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار حجم تجارت بین دو کشور، اما ما صادراتمان به کشور افغانستان بیشتر از وارداتمان است، اما به نظر می‌رسد که سیاستی که دولت اتخاذ کرده نشان می‌دهد که این روابط دارد به سمت تراز شدن می‌رود، اما چی به افغانستان صادر می‌کنیم؟ عمده‌ی صادرات ما که اینجا دارید ۱۰ قلم اول صادراتی کشور ما به افغانستان را نگاه می‌کنید ۱۲ درصدش مربوط می‌شود به سایر روغن‌های سبک، فرآورده‌ها به جز بنزین، روغن‌ها را داریم.

سؤال: اساساً هدف این سفری که هیئت شما داشتند به تهران چه بود؟
آقای عزیزی: تقریباً در طول دو سال گذشته دو سفر به جمهوری اسلامی ایران داشتیم که روی بعضی موارد توافق صورت گرفت البته توافق لفظی بود و کار‌ها الحمدلله خیلی خوب پیش رفت برای اینکه کارها جنبه عملی بگیرد مسئول برنامه‌های اقتصادی افغانستان آقای عبدالغنی برادر در رأس هیئت، همراه مان شد و چون فعلاً بیشتر مسائل افغانستان با محوریت اقتصاد است امروز برنامه داریم تا بعضی توافقات و تعاملات اقتصادی را با جمهوری اسلامی ایران آغاز کنیم.

سؤال: تا الان طی این سفر چه اتفاقاتی افتاده و در تفاهمنامه‌هایی که امضاء می شود قرار است چه تصمیم‌هایی گرفته شود؟
آقای جوانمرد قصاب: هیئتی که از افغانستان آمد هیئت کاملی است، در کنار آقای ملا برادر  سه وزیر اقتصادی افغانستان نیز حضور دارند که می‌توانند راجع به مسائل اقتصادی تصمیم بگیرند و الان در ایران هستند به همراه ۳۰ نفر از کارشناسان اقتصادی افغانستان و ملاقات‌های خوبی را با مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی داشتیم به خصوص که همین امروز جلسه خوبی با آقای وحیدی و استانداران و مرزبانان داشتیم که بحث تسهیل و روان سازی مرز‌های دو کشور در بخش تجاری را پیگیری کردیم.

این گروه اقتصادی آمدند تا استراتژی خودشان را با ایران در بخش اقتصادی مشخص کنند و تفاهمنامه‌هایی را در زمینه‌ی ترانزیت، گسترش تجارت، تسهیل تجارت در خطوط ریلی، جاده ای، معادن و سایر بخش‌های اقتصادی با ایران امضا کنند و یک توافق بلند مدتی با ایران ایجاد کنند.

سؤال: در آمار‌ها دیدیم که تجارت با ایران پس از تغییر حکومت افغانستان کاهش پیدا کرد اما الان به نظر می‌رسد این رقم افزایش پیدا کرده در سال ۹۶ تقریباً به رقم ۳ میلیارد دلار تجارت هم رسیده بودیم؛ چرا اساساً تجارت بین دو کشور کاهش پیدا کرد و این افق چشم انداز شما برای تجارت بین دو کشور روی چه رقمی است و در چه سالی؟
آقای عزیزی: ما در سال‌های قبل در زمان حضور اشغالگران و نیرو‌های خارجی، مصارف هنگفتی از مواد غذایی، مواد اولیه و مواد نفتی داشتیم و بنای اقتصاد افغانستان روی برنامه‌هایی بود که نیرو‌های خارجی هم حضور داشتند؛ امروز تجارتی که با کشور‌های همسایه به خصوص جمهوری اسلامی ایران داریم روی این حقیقت بنا شده  که اصل، تجارت ما و اقتصاد ما هست؛ ما می‌خواهیم تجارت افغانستان را در سال‌های نزدیک تا ۱۰ میلیارد دلار برسانیم، چون ظرفیت‌ در هر دو طرف وجود دارد.

سؤال: مهمترین محور‌هایی که قرار است مشمول این رقم ۱۰ میلیارد دلاری شوند چیست؟
آقای عزیزی: افغانستان از لحاظ معادن خیلی غنی است و جزء کشور‌هایی است که خیلی رویش حساب می شود و تمام اقتصاددان‌های ایران هم به این موضوع قائل هستند، برنامه‌های کشاورزی افغانستان خصوصاً با یک سیستم آبیاری جدید که ایران انجام داده حدود پانصد و ۵۰ هزار هکتار زمین آبیاری می‌شود به نام نهر پشتیبه البته یک فازش را افتتاح کردیم و فاز بعدی آن هم سال آینده افتتاح می‌شود.

ما می توانیم در زمین‌های زراعی خود، محصولات مورد نیاز ایران از قبیل پنبه، چغندر و کنجد و ... را کشت کنیم. البته کشت فراسرزمینی هم ظرفیت بسیار بزرگی است که می‌توانیم در آن خودکفا شویم و به کشور‌های همسایه صادر کنیم. همین چند ماه قبل توانستیم در مورد دو معدن بزرگ افغانستان که در خواف است با شرکت‌های جمهوری اسلامی ایران قرارداد ببندیم.

سؤال: در حوزه‌ی ترانزیت چطور؟ بندر چابهار در برنامه‌ی سفری تان است گویا بازدیدی از این بندر خواهید داشت. در این حوزه قرار است چه کاری انجام بدهید؟
آقای عزیزی: البته در مورد چابهار یادآور شوم که حکومت‌های قبلی ما تمرکزشان بر این بندر بیشتر بود، چون بسیار نزدیک به غرب افغانستان است و غرب افغانستان ۵ ولایت بزرگ دارد و از طریق همین بندر چابهار قادر به انجام مراودات تجاری با سایر کشورهاست. همچنین محصولات کشور‌های همسایه یا آسیای مرکزی را به تمام دنیا می‌توانیم از طریق چابهار برسانیم.

کشور روسیه و جمهوری تاتارستان هم می‌خواهند یک کریدور بسیار خوب بین شمال و جنوب باز کنند، البته هدفشان ارسال حدود ۵۰ میلیون تن مواد سوختی  به منطقه‌های پر جمعیت بود. یک برنامه بزرگ هم درباره چین داریم. البته راه ابریشم هم در گذشته بیشتر از افغانستان و ایران می‌گذشت ما می‌خواهیم آن را بار دیگر احیاء کنیم.

سؤال: در خصوص سفری که قرار است به چابهار داشته باشید توضیح دهید، چه قرارداد‌هایی قرار است به امضا برسانند؟
آقای جوانمرد قصاب: روی بحث ظرفیت‌های افغانستان و اینکه تراز تجاری را با همدیگر بتوانیم مثبت کنیم، یکی از پیشنهادات ما به افغانستان در بخش زراعت، خوراک دام و دامپروری بود که تا ۵ میلیون تن اعلام آمادگی کردیم حاضریم متخصص، بذر و امکانات دانش فنی بدهیم تا تولید ایجاد شود در همین مکان مثل قوش تپه یا جا‌های دیگر و تولیدات را خریداری یا خرید تضمینی کنیم.

می‌بینید که اقتصاد افغانستان در حال تغییر است، اگر یادتان باشد در سال‌های اول انقلاب بیشترین صادرات غیرنفتی مان فرش دستبافت بود، پسته بود الان آمده در رده‌های بعدی ببینید الان محصولات معدنی یا محصولاتی مثل سرب تصفیه شده دارد می‌آید یعنی زمانی ۸۰ درصد از واردات ما از کشور افغانستان کنجد بود رقم دارد افزایش پیدا می‌کند کالا‌ها دارند اضافه می‌شوند و تبدیل به کالا‌های صنعتی می‌شوند.

آنچه ما با کشور افغانستان داریم این تفاهمنامه‌ها را می‌نویسیم یکی بحث ترانزیت است که می‌رویم چابهار تا زمینه های همکاری در خط ریلی و بندرمان را بررسی  و تفاهم ترانزیتی طرفین را امضاء کنیم. یکی از مباحث دیگرمان کشاندن خطوط ریلی به داخل افغانستان است یعنی با کمک هم و سرمایه گذاری مشترک فعلاً تا روزنک نزدیک هرات رفته این بتواند از طریق واخان به کشور چین برود از میلَک به قندهار و از قندهار به شمال افغانستان یا واخان به آسیای میانه حتی برای چین وصل شود همچنین بحث ۲۴ ساعته شدن مرزها، کاهش هزینه‌های حمل و نقلی بین دو کشور از دیگر مسائلی است که در این سفر بررسی می کنیم.

ما در روز‌های آتی دیداری از ذوب آهن و فولاد مبارکه داریم با همین هدف، ایران اصلاً نمی‌خواهد منابع طبیعی افغانستان را خام وارد کشورش کند ما با همدیگر  تفاهم کردیم که صنایع را تا آنجایی که امکان دارد آنجا فعال کنیم. می‌دانید که ذوب آهن انرژی بسیار بالایی می‌خواهد تا آنجایی که می‌شود در کشور افغانستان ایجاد کنیم محصول نهایی را وارد کشور ایران کنیم و این اشتراکات اقتصادی ما و زیرساخت‌های اقتصادی ما با هم گسترش یابد. در سفر اصفهان از ذوب آهن و فولاد مبارکه  وچابهار بازدید می‌کنیم همه این مسائل را داریم که در جمع بندی نهایی که بین جناب آقای ملابرادر و آقای کاظمی قمی نماینده‌ی ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان اتفاق می‌افتد تفاهمنامه‌های نهایی امضاء خواهد شد و اعلام عمومی می‌شود.

سوال: آقای ملابرادر در مصاحبه هایشان تاکید داشتند بر این که ما مرزهایمان را اقتصادی کنیم، گویا کمی سخت گیری هم در این زمینه وجود دارد، این اقتصادی کردن مرز‌ها یعنی چی، قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
آقای نورالدین عزیزی: ما می‌خواهیم که مرز‌های خودمان را بعد از آموختن مهارت های لازم مکانیزه کنیم و در مرز‌ها تعامل بیشتر شود. می‌خواهیم برنامه‌های خود را از طریق سیستم، دیجیتال سازی و مکانیزه سازی پیش ببریم تا حجم صادرات و واردات اضافه شود، دیگر هیچ موارد غیرقانونی نداشته باشیم، البته کشت مواد مخدر در افغانستان الحمدلله از ۹۹ درصد هم کمتر شده اما باز هم خطراتی جود دارد بنابراین باید مراقب بود تا قاچاقی صورت نگیرد. 

سوال: گفته شد که یکسری مناطق مشترک داشته باشیم در حوزه صنعت، در حوزه تجارت آن‌ها قرار است چگونه باشند؟
عزیزی: یعنی در مناطق مشترک ما،  بیش از ۱۰ هزار نیرو باید اموزش داده شوند تا تجارت هر دو طرف خیلی آسان شود و بتوانیم ویزا بگیریم و نیروی کار داشته باشیم و نیروها بتوانند بین دو کشور رفت و آمد کنند، یک منطقه آزادی باشد که ویزا هم ضرورت نداشته باشد و طرفین سند مشترکی در اختیار داشته باشند. ما می‌خواهیم از برنامه‌ها و تجربه های جمهوری اسلامی ایران بهتر استفاده کنیم.

سوال: در خصوص این که طرفین سرمایه گذاری مشترک داشته باشند، در افغانستان چه تسهیلاتی برای سرمایه گذاران در نظر گرفتید؟
عزیزی: افغانستان بستر بسیار خوبی برای سرمایه گذاری دارد و بکر است ولی به اندازه‌ای که ایران سرمایه گذاری کرده، کشور‌های پیشرفته در افغانستان سرمایه گذاری نکردند، در چهار دهه گذشته تمامیت ارضی افغانستان حفظ نشده بود در هریک از مناطق یک فرد حکمرانی می کرد و نمی‌توانستیم سرمایه گذاری دلخواه خود را انجام دهیم، اما الان تسهیلات بسیار خوبی در نظر گرفتیم برای تجار و بروکراسی را کم کردیم. همچنین با اقداماتی که انجام دادیم دیگر ضرورت ندارد که سرمایه گزاران در دفترها و ارگان ها سرگردان شوند، فقط به یک جا مراجعه می‌کنند تمام برنامه هایشان مدون است، اگر در حوزه صنعت باشد، به آنها زمین داده می‌شود  اگر معدن باشد اگرچه معدن‌هایی که قبلاً در اختیار دوستان و شرکت‌های جمهوری اسلامی گذاشتیم زمان گیر بود اما کوشش می‌کنیم در اسرع وقت برنامه ها اجرا شوند.

سوال: دو نکته، این که افق برنامه تجاری دو کشور چند ساله است آن ۱۰ میلیارد دلاری که به آن اشاره می‌کنید، هدف گذاری شما برای چند سال است و ضمانت اجرایی در حوزه تسهیل تجارت بین دو کشور و افزایش حجم تجارت چه هست؟
عزیزی: برنامه از سه سال تا پنج سال در نظر گرفته شده، شبانه روزی تیم‌های ما روی این موضوع کار می‌کنند وزارت‌های مختلف در اختیار هستند و زمینه هم مساعد است و ظرفیت‌ها هم وجود دارد و از طرف دیگر جمهوری اسلامی هم نیروی قوی دارد، بخش تخصصی و تجربه بسیار طولانی دارند و به روز هستند ولی ما بالاتر  از این رقم هم هدف داریم.

سوال: ضمانت اجرای قرارداد‌ها چگونه است، کی اجرایی خواهد شد و فاز اجرای کار از چه زمانیست؟
جوانمرد: الان دقیقاً می‌شود گفت زمان‌ اول انقلاب ما را در نظر بگیرید ما وابستگی شدیدی به کالا‌های خارجی داشتیم همان رقمی که شما گفتید یک و ۶۰۰ شده چرا کم شده، قبلا ۹۵ درصد بودجه افغانستان از کمک‌های خارجی بود و الان می‌بینید که الان کمک‌های خارجی نقشی به آن صورت در اقتصاد افغانستان ندارد الان زمان حضورمان در افغانستان است این که بگوییم همه چیز فراهم است، اگر فراهم بود که الان زمانش نبود دیگر فراهم شده، زمان انتقال تکنولوژی‌ها و احیا مشارکت با سرمایه گذاران و سرمایه داران افغانستان برای تولید در افغانستان، سیاستی که آقای وزیر در نظر گرفتند و همین سیاست در کشور افغانستان دارد اجرا می‌شود.

بحث حمایت از صنایع داخلی کشور افغانستان است، یعنی اگر مسئولی در کشور افغانستان حتی اگر بالای ۲۰ درصد گرانتر از محصول وارداتی باشد موظفند دستگاه‌های دولتی از آن محصول خریداری کنند و تعرفه‌ها برای کالا‌های وارداتی مشابه تولید داخل دارد افزایش پیدا می‌کند. پس نیاز ما صنایعی است که صنایع را با مشارکت سرمایه گذاران افغانستانی به خصوص در بخش تراکتور سازی، دارو، مواد غذایی و در بخش‌های دیگر به داخل افغانستان ببریم. الحمدلله امنیت در کشور افغانستان برقرار شده است.

ما در طول چند دهه گذشته ببخشید من این را به راحتی بگویم نه افغان‌ها در داخل ایران و نه ایران در داخل افغانستان به آن حالت مورد خاصی نداشتیم که بگوییم پول همدیگر را خوردیم ببخشید این را می‌گویم، چون زندگی هایمان عین دو برادر شکل گرفته درست است یک خط سیاسی کشیده شده است، اما اگر آدم‌های خوب با آدم‌های خوب تجارت کرده باشند به این مشکلات نخوردند بله بعضاً یک اتفاقاتی افتاده در همین کشور ما به قول آقای وزیر دو تا برادر با هم مشکل پیدا می‌کنند، ولی در بحث تجاری ما فارغ از مسائل سیاسی خواست این هیئت گسترش روابط حمایت از تجار است.