پخش زنده
امروز: -
دغدغه اصلی بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص)، تربیت نسل نویی است که میراث دار جریان علم و فناوری باشد و ملتی برنده خواهد بود که نیروی انسانی و نخبه بیشتری در اختیار داشته باشد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ مدیر اجرایی بنیاد علمی و فناوری مصطفی (ع) با حضور در برنامه گفتگوی ویژه شبکه خبری به پرسش ها درباره ویژگیهای انتخاب شوندگان پنجمین دوره جایزه علمی و فناوری مصطفی (ص) پاسخ داد.
مراسم افتتاحیه پنجمین دوره اعطای جایزه مصطفی در اصفهان با حضور رئیس جمهور آغاز شد. در این دوره پنج نفر برگزیده معرفی شدند، رویدادهای جانبی و مختلفی برگزار میشود که یک شبکه سازی بین دانشمندان جهان اسلام صورت بگیرد. در این دوره ۱۵۰ نفر از دانشمندان جهان اسلام حضور دارند و قرار است در روزهای آینده در رویدادهای جانبی با یکدیگر در حوزههای مختلف به تبادل فناوری و ایجاد یک شبکه بزرگ اقدام و این را پیگیری کنند.
سوال: خانم دکتر حق جوی پنجمین دوره جایزه علمی و فناوری بنیاد علمی و فناوری مصطفی (ص) کار خودش را با رویدادهای جانبی شروع کرد در حوزه هوش مصنوعی اول دانش آموزان آمدند دستاوردهای خودشان را ارائه دادند، دانشجویان بعد از آن بودند دستاوردهای بسیار متنوعی بود و البته فکر کنم وجه تمایز آن این بود که با حضور دانشمندان جهان اسلام بازخورد این دستاوردها برای دانشمندان جهان اسلام چطور بود؟
خانم دکتر حق جوی عضو هیئت علمی بنیاد علمی و فناوری مصطفی (ص): فکر میکنم یک دغدغه اصلی مشترک در همه جای دنیا و از جمله در بنیاد فاخر علم و فناوری مصطفی (ص)، تربیت نسل بعد است، نسل نویی که قرار است میراث دار جریان علم و فناوری باشد و خوب مستحضرید که بحران آینده جهان، بحران نیروی انسانی است، کشوری و ملتی برنده خواهد بود که نیروی انسانی و نخبههای بیشتری را در اختیار داشته باشد، پرورش نخبگان موضوعی است که هرچه از سنین پایین تری شروع شود قطعا برون داد بیشتری خواهد داشت، به همین خاطر است که ما امسال در پنجمین دوره اعطای جایزه در رویدادهای جانبی سعی کردیم که همه گروههای سنی دیده شوند، به آنها توجه شود، با مباحث جدید علم و فناوری آشنا شوند و فکر میکنم که این توجه معنی دار به درگیرکردن همه کسانی که میتوانند در جریان علم مشارکت داشته باشند و تربیت نیروی انسانی نخبه جدید بسیار مورد توجه همه قرار گرفت از جمله دانشمندان جهان اسلام که ما میزبانشان بودیم.
سوال: چطور میتوانیم این شبکه فناوری را که مدنظر شما است توسعه دهیم؟
حق جوی: رویدادهایی که باعث میشوند شبکهها توسعه پیدا کنند در جهان رویدادهای شناخته شدهای هستند، ما همیشه همراه مراسم اعطای جایزه و حتی در سالهایی که اعطای جایزه نداشتیم، رویدادی را داشتیم به اسم رویداد تبادل علم و فناوری، این رویداد که در واقع هدف اصلی اش این است که به کلان چالشهای جهان که توسط علم و فناوری میشود برایشان راه حلهای بهتری پیدا کرد بپردازد، امسال هم همراه با آئین اعطای جایزه دارد برگزار میشود، ما امسال نهمین اِستِپ را همراه با پنجمین مراسم اعطای جایزه داریم، استپ یا رویداد تبادل علم و فناوری فقط این رویداد ترویجی نیست، رویدادی است که در آن همرسانی هدفمند برنامه ریزی شده است. شبکه سازی و ظرفیت سازی دو کلید واژه مهمی هستند که همه جای دنیا برای توسعه علم و فناوری مورد توجه هستند ما هم در بنیاد مصطفی (ع) برنامههای متعددی داریم برای شبکه سازی، برجستهترین آن همین برنامه تبادل علم و فناوری است که در آن کلان چالشهایی که به طور خاص توسط علم و فناوری برایش میشود راه حلهای بهتری پیدا کرد معمولا مورد توجه قرار میگیرند، دانشمندان مسلمان و برجستهای که صاحب اثر هستند در آن حوزهها شناسایی میشوند، دعوت میشوند گاهی ممکن است صنایع متناظرشان را هم شناسایی کنیم و شبکهها این طوری ساخته میشوند، یک مسئلهای وجود دارد یک طرف عرضه و یک طرف تقاضا.
سوال: آقای دکتر عمرانی در این دوره چند اثر ارسال شد؟ از میان اثرهای ارسالی و افرادی که مورد توجه قرار گرفتند در طی چند مرحله و از چند کشور بوده و الان رسیدیم فکر کنم به ۵ نفر برگزیده، درست است؟
دکتر عمرانی مدیر اجرایی بنیاد علمی و فناوری مصطفی (ع): بله، جایزه مصطفی (ع) ایده اش تقریبا از سال ۹۰ شکل گرفت و سال ۹۴ اولین دوره آن بود و تا الان ما چهار دوره جایزه مصطفی (ع) داشتیم. اساسنامه در سال ۹۱ در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد و بستر قانونی فعالیت در کشور ایجاد شد، ایران به عنوان مبدع این فعالیت، تلاش کرد فعالیتی که باور دارد متعلق به جهان اسلام و به نفع بشریت است را عرضه کند و به همین دلیل در کمیته علم و فناوری سازمان همکاریهای اسلامی، مصوبه وزرای علوم کشورهای اسلامی را گرفت و تصویب شد و در مرحله بالاتر در سازمان ملل متحد به عنوان یک گزارش تصویب شد بعد از آن در این چهار دوره، ۱۴ اثر از ۱۴ دانشمند منتخب شدند و به مرور ظرفیت شناسایی و بررسی دقیق تری از آن چه دانشمندان جهان اسلام به دست آوردند، اثری که موثر بوده در زندگی بشر ایجاد شد.
سوال: شما اثرگذاری دانشمندان جهان اسلام را اشاره کردید و این که میتواند در انتخاب برگزیده تاثیرگذار باشد، در خصوص انتخاب برگزیدهها، برگزیدهها باید چه ویژگیهایی داشته باشند؟
عمرانی: ظرفیتی که طی ده سال گذشته در بنیاد علم و فناوری مصطفی (ع) و همانطور که خانم دکتر فرمودند شبکهای که ایجاد شده اتفاق افتاد باعث شده که در این دوره ما بتوانیم در ارتباطات قوی تری بیش از دو هزار و ۶۰۰ پرونده را از ۱۱۰ کشور بررسی کنیم در کارگروههای علمی که با جایزه مصطفی (ع) همکاری میکنند در مسیری که یکسال و نیم طول میکشد و این یک سال و نیم در هفت مرحله شاخصهای مختلف علمی، شاخصهای مختلف توسعه فناوری و شاخصهای مختلف تولید ارزش و تولید ثروت از آن چه دانشمندان از علم داشتند بررسی میشود نه در سطح ملی که در سطح بین المللی این اتفاق میافتد با داوران بین المللی و ارزیابها.
سوال: یعنی ما سه شاخصه داریم، تولید علمی، فناوری و اثرگذاری؟
عمرانی: عناوین این زیرشاخصها را میتوانیم این طور بیان کنیم یا حداقل ما در ادبیاتی که در بنیاد علم و فناوری مصطفی (ع) داریم این طور بیان میکنیم، اثر، تاثیر اثر و در انتها صاحب اثر یعنی برای ما اثر خلق شده توسط فردی که توانسته این را به ثمر برساند خیلی مهمتر است و فردی که هرچند در یک عمر علمی تلاشهای بسیاری کرده، اما به یک اثر موثر نرسیده براساس مسیر داوری دارای صلاحیت گرفتن جایزه مصطفی (ع) نیست، اما اثر باید موثر هم بوده باشد یعنی در حوزه سلامت، معیشت، امنیت، رفاه جامعه اثرگذار بوده باشد که آن شاخصهایی که شما میفرمائید موجب میشود که ما بتوانیم این عناوین را ارزیابی کنیم که همانطور که اشاره داشتید به ۵ اثر رسیدیم که البته صاحب اثرانی دانشمند دارد و برآمده از امت اسلامی است.
سوال: خانم دکتر ما به رویدادهای ترویجی و شبکه سازی اشاره کردیم، در چه حوزههایی این نشستها دنبال میشود و شبکه سازی در چه حوزههایی بیشتر اهمیت دارد برای بنیاد علم و فناوری مصطفی (ع) و یک نکته دیگر این که الان ۱۵۰ دانشمند جهان اسلام در کشورحضور دارند و فرصت مناسبی است برای تبادل فناوری با دانشمندان و متخصصان کشورمان، در این زمینه صحبت میفرمائید؟
حق جوی: امروزه جهان، کلان چالشهای مشترکی را تجربه میکند، تغییرات اقلیم، آلودگی محیط زیست، موضوع انرژی، سلامت، آموزش اینها موضوعاتی هستند که موضوعات مهم و کلیدی و اساسی هستند که پیداکردن راه حلهای فناورانه جدید در مورد هر کدام از آنها میتواند جهان را متحول کند. حوزههایی که ما در آنها جایزه میدهیم که حوزههای علوم زیست پزشکی است، علوم نانو، علوم پایه و مهندسی و به طور خاص حوزه مخابرات و اتصالات، اما در پنلها و نشستهای رویداد تبادل علم و فناوری یا استپ، به موضوعات بیش از ۴۰ جلسه، ۴۰ نشست امسال بیشتر از ۴۰ تا طراحی و برنامه ریزی شده، موضوعات آن واقعا متنوع است به غیر از موضوعاتی که در حوزه تخصصی برندههای جایزه است، روی موضوعاتی مثل سالمندی، روی سرطان در حوزههای مرتبط با سلامت، از این طیف بگیرید تا حوزههای سیاست گذاری علم و فناوری، تا حوزههایی مثل تربیت نخبگان، به اشتراک گذاشتن تجربیاتی که داریم برای تربیت نخبگان، همین حوزه شبکه سازی که شما اشاره فرمودید و حوزه توسعه فناوری، راستش این است که توسعه فناوری در همه جای دنیا یک فرآیند پرهزینه و پرخطر است احتمال این که سرمایه بزرگی گذاشته شود برای این که گذارههای علمی تبدیل شود به ابزار یا خدمتی که آن بتواند کاری را برای ما انجام دهد راستش این است که همه جای دنیا این کار سختی است، یکی از مهمترین اهداف ما در این شبکه سازی، خلق ظرفیتهای تازه از قِبل این است که هم را بشناسیم و با هم کار کنیم، با هم بودن ما را برای حل مسئلههایی که ذاتا میان رشتهای هستند توانمندتر میکند یعنی الان دیگر هیچ کس با یک رشته و هیچ کس به تنهایی از پس حل هیچ مسئلهای برنمی آید بنابراین همانطور که اشاره فرمودید ما تمام تلاش مان را کردیم از فرصت حضور این دانشمندان به خوبی استفاده کنیم، نشستها را هدفمند طراحی کردیم، تناظریابی کردیم، سعی کردیم که ببینیم چه متخصصانی از این کسانی که میهمان ما هستند میتوانند بیشتر بهرهمند شوند، کدام آزمایشگاهها، کدام دانشگاهها و سعی کردیم اینها را به هم رسانی کنیم.
سوال: آقای دکتر این که دانشمندان جهان اسلام دارند با همدیگر این شبکه و این ارتباط را تشکیل میدهند از دور اول تا الان که پنجمین دوره است یک هدف دیگر را هم شاید دنبال کند، شکوفایی اقتصاد بین الملل در جهان اسلام است، درست است؟
عمرانی: در برنامه تبادل تجربیات علم و فناوری که در سطح بین الملل ما به عنوان اِستِپ میشناسیم، دو بازو و دو شاخه دنبال میشود یکی شاخه علمی است که ما بتوانیم ظرفیتهای علمی را با هم به اشتراک بگذاریم، به این باور برسیم که ظرفیت کشورهای اسلامی ظرفیت قابل اعتنا، قابل باور و قابل اتکا است و با هم کار کنیم و این معنی آن نیست با دیگران کار نکنیم، اما با هم، هم کار کنیم، تعریف پروژههای مشترک برای حل مسائل جامعه و اولویتهای پژوهشی که تعریف میشود و پژوهشهای مشترک در این زمره میگنجد و ما دنبال میکنیم با همکاری سازمانهای بین المللی، از آنجایی که بنیاد علم و فناوری مصطفی (ع) یک سازمان مردم نهاد است و از منابع مردمی خیرین و بانیان تامین میشود، حمایت سازمانهای بین المللی هم کمک میکند که ما بتوانیم مسیر را بهتر دنبال کنیم، لذا در طول ادوار گذشته ما توانستیم همکاری خوبی را بین مراکز علم و فناوری، سازمانهای بین المللی و دانشمندان شکل بدهیم که به مقصود برنامه در حوزه علمی برسیم و این جا دارد که تلاش بیشتری انجام بدهد و راه طولانی را پیش رو داریم. در حوزه دیگر، شاخه فناوری است که شما به درستی اشاره کردید، از آن جایی که ما در جایزه مصطفی (ع) تاکید به تاثیر اثر داریم، در حوزه شبکه سازی هم تاکید به تاثیر همکاریها داریم، لذا در ادوار گذشته با کمک دبیرخانه تبادل فناوری کشورهای عضو D۸ توانستیم شرکتهای دانش بنیانی که اتفاقا با راهبری و هدایت چنین دانشمندانی دارند در جهان اسلام فعالیت میکنند را کنار هم بنشانیم و بتوانند با هم کار کنند، بتوانند مشکلات همدیگر را حل کنند و در موردهای مختلف ما شاهد این بودیم که تحقیق و توسعههایی اتفاق افتاد که ما همکاری شرکتهای دانش بنیان را با دانشمندان برگزیده و دانشمندان دیگر داشتیم و به توسعه محصول انجامید. توسعه بازار را در موارد مختلف دیگری داشتیم که در یک مورد منجر به صادرات، زمینه صادرات محصولاتی شد که از ایران به جامعه اسلامی و جامعه مسلمانان هندوستان اتفاق افتاد پس از دو سال پیگیری، مسئله موضوع این شرکتهای دانش بنیان در لبههای دانش که تاثیر داشتند و موثر بودند اهمیتش به این است که اگر به بازدهی برسند ارزش آفرینی و ثروت آفرینی بسیار زیادی در پی خواهد داشت، همچنان که ما شاهد بودیم که این همکاری باعث شده که به صادرات میلیون دلاری برای شرکتی که در ایران است منجر شود و امیدواریم که توسعه بازار را برای شرکتهای دیگر داشته باشیم، بیشتر از این که توسعه بازار اهمیت داشته این که حل مسائل کشورهای دیگر توسط این کشورها انجام میشود و این ظرفیتی است که ما میتوانیم برای ارتقا اقتصاد دانش بنیان به خدمت بگیریم.
سوال: خانم دکتر در صحبتهایتان اشاره کردید به دو موضوع که روی آنها فعالیت میشود و نشستها برگزار میشود و یک نوع آینده نگری کردید فرمودید در حوزه سلامت و سالمندان، در بعضی از کشورها دارد سن بالا میرود و سالمندان باید خدمات متعدد بگیرند در این زمینه برنامه خاصی دارید و این که این آینده نگری هم خودش مورد توجه است که توسط دانشمندان جهان اسلام دارد پیگیری میشود تا برایش یک راهکار پیدا شود.
حق جوی: ما یک تعریفی از فناوریهای راهبردی داریم، میگوییم که فناوریهای راهبردی فناوریهایی هستند که یا ثروت آفرین هستند یا قدرت آفرین هستند و به ما کمک میکنند که در آینده تاب آورتر یا تحریم ناپذیر باشیم، بالاخره باید قبول کنیم که کشورهای اسلامی به دلایل متعددی همهشان کم و بیش از مشکلاتی رنج میبرند، اما بعضی از موضوعات هم همان طور که اشاره کردم کلان چالشهای آینده است و مشترک است راستش این است که جامعه ما به زودی با بحران سالمندی مواجه خواهد شد، موج سالمندی در همه کشورهای اسلامی وجود دارد و در جهان هم از مدتها قبل شروع شده است. فردا روز جهانی سالمند است و هفته آینده هفته سالمندان است در کنار اعتقاد ویژه ما در دین مبین اسلام و آنچه که در سیره پیامبر است در مورد تکریم و احترام به سالمندان بخش قابل توجهی از آن توسط علم و فناوری رقم میخورد، درست کردن ابزارهایی که به سالمندان اجازه دهد محترمانه، راحت و سالم زندگی کنند یکی از مهمترین ماموریتهای ما است، در واقع یکی از نشستهای ما که روز یکشنبه برگزار میشود به طور ویژه فراخوان میکند و امیدوارم که منجر به تشکیل یک شبکه بزرگ سازنده جدی شود برای نظام دادن به مجموعه رویکردهایی که میتواند به اشتراک گذاشته شود در حوزه سالمندی، از حوزه توانمندسازی شناختی سالمندان تا برطرف کردن مشکلات حرکتی شان تا مشکلات قلبی و عروقیشان در حوزههای مختلف راه حلهای جدی وجود دارد که در رویدادهای جانبی تخصصی به آن خواهیم پرداخت.
سوال: آقای دکتر در رویداد جایزه مصطفی همگانی کردن علم مورد توجه است، در کشور ما توسعه علم یک سری فرهنگ سازی دارد میشود، توجه به همکاری علمی میان کشورهای اسلامی این فرهنگ سازی هم خودش یکی از با اهمیتترین دستاوردهایی است که اینجا دارد پیگیری میشود.
عمرانی: نهادهای اعطا کننده جایزه در دنیا دو دسته هستند یک سری نهادهایی هستند که جایزه دادن غایت فعالیتی است که انجام داده میشود که در جای خودش بسیار محترم و مهم است، اما دسته دیگر نهادهایی هستند که اعطای جایزه شروع یک مسیر بلند است جوایز این چنینی ۱۴۰۰ جایزه این چنینی که در دنیا رتبهبندی شدند و معتبر هستند، جوایزی هستند که در زیست بوم علم و فناوری اثرگذار هستند و اگر ما بخواهیم جایزه مصطفی جایزهای بشود که بتواند در ماموریت توسعه علم و فناوری موفق شود فقط توجه به ستارگان حاضر علم و فناوری در جهان اسلام کافی نیست و همان طور که اشاره شد رهبران آینده علم و فناوری باید مورد تاکید قرار بگیرند و ما باید زمینه توانمندسازی آنها را ایجاد کنیم و نه تنها رهبران آینده، بلکه بستر جامعه باید بستر علم دوستی باشد، باید بستر حتی بالاتر عاشق علمی باشد، چه علمی؟ علم نافع، علمی که ثمربخش بوده باشد و برای آن باید تلاش بشود، همگانی کردن علم، موضوع مهمی است که زیرساختی است و اگر ما بخواهیم دانشمندانی را در دهها سال آینده داشته باشیم که در جایگاه دریافت جایزه مصطفی قرار بگیرند باید دختران امروز خانوادهها و مادران فردا، پسران امروز و پدران فردا عاشقان علمی بشوند که این زمینه را بتوانند در آینده تقویت کنند. ما در فعالیتهای مختلفمان به این موضوع میپردازیم در طول دو سالی که جایزه نداریم در قالب مسابقه دانش آموزی نور و فعالیتهای دیگر، اما به مناسبت پنجمین هفته جایزه مصطفی پویش " تو هم مصطفایی " به کمک وزارت آموزش و پرورش و سامانه شاد چند روزی است راهاندازی شده و دانش آموزان زیادی به این پویش پیوستند و از دانش آموزان خواسته شده اگر شما صاحب دانشی باشید و صاحب علمی باشید و آرزو کنید که آن را در ساحت حضرت رسول (ص) میخواهید تقدیم کنید، کدام دانش و علم است؟ این را برای ما نقاشی کنید، این را بیان کنید، این را با هر ابزاری که دوست دارید برای ما بفرستید که خروجیهای خیلی جذابی از دانش آموزان ما دریافت کردیم. در مرحله دیگر با دانشجوها که تعدادی از آنها بودند در این مراسم، فعالیتی شروع شده به عنوان رصدگران جایزه مصطفی، دانشجویانی که مشتاقانه موضوعات پیچیده علمی را به زبان شیرین عمومی بیان کردند و در فضای مجازی به اشتراک گذاشتند و در یک سطح دیگر پویش علم کاوی است که در پویش علم کاوی هم به نوعی دیگر این اتفاق افتاده است و ما این مشارکت را نه تنها در موضوعات منابع مالی و جذب منابع مالی از خیرین و مردم داریم بلکه در گسترش این فرهنگ هم حضور مردم را داریم و به آن افتخار میکنیم، اما برای این که ما بتوانیم در جامعه خادم المصطفی بانیان بیشتری داشته باشیم پویشی به نام "شمیم مصطفی" مدتی است راهاندازی شده است با کمک مجموعههای مختلف و بنیانهای مختلف که عاشقان این مسیر، عاشقانی که باور دارند نام مبارک رسول گرامی اسلام به کمک دانشمندان و اندیشمندان بلندتر از قبل میشود به اهتزاز درآورد را دعوت کنیم که به این حرکت بپیوندند و در این پویش هم برای همگانی کردن علم در حال انجام است.
سوال: پس رویدادهای علم و فناوری که برگزار میشود غافل از رویدادهای فرهنگی و زیر ساخت سازی و توسعه فرهنگ نبوده و این هم دارد اجرا میشود.
عمرانی: موضوع جایزه مصطفی، موضوع پرداختن به تمدن است، موضوع علم که ما در تمدن کهن اسلامی توسط خوارزمیها داشتیم موضوعی نبوده که فقط علم باشد، علم، فرهنگ و تمدن عجین هستند و ما جز این چارهای نداریم و گریز ناپذیر است و ما هم باید به این بپردازیم.
سوال: خانم دکتر در خصوص بازدید دانشمندان جهان اسلام از مراکز تحقیقاتی و شرکتهای دانش بنیان، خوب هر ساله حاشیههای بسیار جذابی دیدیم، این که با دستاوردهای دانشمندان ما آشنا شدند در حوزههای مختلف نانو فناوری، ژن درمانی که صورت گرفته و سلولهای بنیادی و رشتههای دیگر، این رویداد و این بازدید هم فکر میکنم خودش قابل تامل باشد هم برای شرکتهای ایرانی، فعالان ایرانی، فعالان زیست بوم فناوری تاثیرگذار باشد و هم برای تبادلشان با دانشمندان جهان اسلام، در این خصوص هم صحبت میفرمایید.
حق جوی: این بازدیدها دو هدف اصلی دارند یکی این که قدرت ما و دستاوردهای ما را در حوزه علم و فناوری به دانشمندان جهان نشان میدهند، بالاخره هر کدام از آنها از کشوری آمدهاند و روایت خواهند کرد آنچه که در ایران دیدهاند، معمولا این طوری است که کمی بیانصافی شده در گزارش رشد و توسعه فناوری که این سالها در کشور ما اتفاق افتاده است. اجازه بدهید من همین جا ادای احترام کنم به همه اساتید و دانشمندان دلسوز و قانع کشورمان که خیلی وقتها با دستهای خالی، با غیرتشان تلاش میکنند تا کاری را به منصه ظهور برسانند، واقعاً این عزت و افتخار را مدیون فداکاریهای آنها هستیم. کارکرد دوم آن هم این است که شبکهها ساخته میشوند وقتی اینها در کنار هم قرار میگیرند بعد از این که این گفتگو شکل گرفت و وقتی همدیگر را دیدیم و دیدیم که چه داریم، خوب میتوانیم با یکدیگر کارهای معنیدار جدی را شروع کنیم. بعد هم به نظرم یک فایده دیگر برای دانشگاهیان ما این است که بالاخره آدم وقتی از همکارانش از سراسر دنیا بازخورد میگیرد اصلاح میشود و باعث رشد و توسعهاش میشود.