بررسی تاریخ نقاره خانه رضوی بر اساس اسناد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، زهرا فاطمی مقدم، کارشناس مسئول امور اسناد سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نقاره نوازی و به تعبیری دیگر، نوبت نوازی را سنتی قدیمی ایران دانست که به گونه‌ای خاص با وقایع و آداب و رسوم هر منطقه پیوند برقرار کرده است.

وی، اعلام طلوع و غروب آفتاب و جنگ‌ها را از جمله مواردی عنوان کرد که با نقاره نوازی انجام می‌شده است.

فاطمی مقدم افزود: حرم مطهر رضوی دارای قدیمی‌ترین نقاره خانه مذهبی در بقاع متبرکه اسلامی ایران است و دیگر نقاره خانه‌های مذهبی ایران پس از تاسیس این نقاره خانه و به پیروی از آن ایجاد شده اند.

این کارشناس با بیان اینکه درباره تاریخ دقیق ایجاد نقاره خانه در حرم رضوی مستندات روشنی وجود ندارد گفت: قدیمی‌ترین سندی که مرتبط با نقاره نوازی در حرم است به سال ۱۰۱۱ هجری قمری و دوره صفویه بر می‌گردد که به درویش حاجی محمدطبال، مواجب پرداخت شده است.

وی افزود: به تدریج نقاره خانه جایگاه مستقلی در حرم برای خود به دست می‌آورد به گونه‌ای که به طور مستقیم تحت نظارت متولی آستان اداره می‌شده است.

فاطمی مقدم با اشاره به وجود اسنادی مبنی بر هزینه‌های انجام شده برای این سنت، گفت: بعد از پرداخت مواجب کارکنان نقاره خانه و تامین سوخت این مکان، هزینه‌هایی نیز صرف تعمیر وسایل و تجهیزات می‌شده است.

این کارشناس اظهار کرد: در دوره قاجار نقاره خانه بیشتر به نام «کرناخانه» و به تعبیری «کرناخانه مبارک شوکت شکوه» معرفی شده، همچنین از کارکنان آن با عناوینی نظیر «عمله شکوه» و «اجزاء شکوه» یاد می‌شده است.

وی به تغییر این نام در دوره قاجاریه اشاره کرد و افزود: در این دوره سرپرست نقاره خانه را با عناوین باشی، ده باشی، یوزباشی، باشی نقاره خانه، باشی شکوه آستان مقدسه و نقاره چی باشی یاد کرده اند که واژه «باشی» در این دوره به همه سرپرست‌های بیوتات و کشیک‌ها داده شده است.

* تعطیلی نقاره خانه در دوره پهلوی
کارشناس مسئول امور اسناد سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، به تعطیلی نقاره خانه حرم مطهر رضوی در دوره پهلوی اشاره کرد و گفت: برای نخستین بار از زمان آغاز نقاره نوازی در حرم رضوی، در دوره پهلوی چند سالی تعطیل شد و تا سال ۱۳۲۱ دیگر خبری از نقاره نوازی در حرم مطهر رضوی نبود، اما پس از شهریور ۱۳۲۰ و سقوط رضا شاه همان گونه که بسیاری از مقیدات و موانع ایجاد شده برای امور مذهبی و سیاسی از میان رفت، نقاره خانه امام رضا (ع) نیز مجدداً از سال ۱۳۲۱ شروع به فعالیت کرد.

فاطمی مقدم اضافه کرد: اگر چه سند قطعی نسبت به علت قطع این سنت در حرم در دسترس نیست، ولی به نظر می‌رسد سیاست‌های رضا شاه علت اصلی تعطیلی نقاره خانه امام ر ضا بوده است.