دلایل کاهش آتش سوزی جنگل‌ها

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما: رادیو گفتگو در برنامه مجله علمی روزنه با آقای نقی شعبانیان - معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفتگویی انجام داده است که به این شرح می باشد. 

سوال: آنچه که در خبر‌ها دیدیم و خواندیم و شنیدیم این است که کاهش آتش سوزی جنگل‌ها در ده سال اخیر، خبر خوبی است و این نشان از فرهنگ سازی مداوم و بالا رفتن اطلاعات مردم می‌دهد.
خبری که خواندیم نشان از ارتقاء فرهنگ مردمی در حفاظت از جنگل‌ها می‌دهد و این تاثیر بسیار زیادی می‌تواند در کاهش آتش سوزی‌ها در جنگل داشته باشد و حفظ و پایداری جنگل‌های کشورمان که بسیار ارزشمند هست برای کشورمان و می‌توانیم به آن افتخار کنیم.
راجع به این موضوع بفرمایید و تحقیقاتی که شده و چگونه این آمار بدست آمده است؟

شعبانیان: همانطور که فرمودید در سال‌های اخیر ما شاهد این هستیم که آتش سوزی در بخش منابع طبیعی کمتر شده است. این یک نشان خوب و خبر خوبی است. ما، چون آتش سوزی در دنیا و از جمله در کشور ما سالانه با این که می‌گوییم کم شده، ولی خسارت زیادی به طبیعت مان وارد می‌کند.
آمار ده سال اخیر نشان می‌دهد که میزان آتش سوزی سال به سال در حال کاهش هست با نوساناتی، مثلا من آمار همین سه سال اخیر را خدمت شما عرض کنم سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ ما از نظر تعداد آتش سوزی، ۴۶ درصد کاهش داشتیم و از نظر سطح آتش سوزی ۴۵ درصد.
سال ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰، باز وضع خیلی بهتر بود، از نظر تعداد آتش سوزی ۵۳ درصد کاهش داشتیم و از نظر سطح آتش سوزی میزان سطح ۹۰ درصد ما شاهد کاهش آتش سوزی بودیم به طوری که ما در سال ۱۴۰۱، ۹۳۶ نقطه آتش سوزی داشتیم با سطح دو هزار و ۷۴۴ هکتار و این یک کاهش خیلی خوبی بود.
حالا دلیل این کاهش را وقتی بررسی بکنیم شاید از جنبه‌های مختلف بشود به این نگاه کرد، یک دلیل آن می‌توان گفت که میزان بارندگی است، معمولا در مناطق خشک و نیمه خشک که ما شاهد آتش سوزی زیاد هستیم میزان آتش سوزی با میزان بارندگی سالانه یک نسبت مستقیمی دارد هر سال میزان بارندگی بیشتر باشد میزان آتش سوزی هم بیشتر هست به دلیل این که بارندگی در فصل بهار اتفاق می‌افتد، پوشش گیاهی خوبی خواهیم داشت و در اوایل تابستان دیگر شروع می‌شود به خشک شدن و مستعد می‌شود اراضی برای آتش سوزی، البته این در مناطق خشک و نیمه خشک به این شکل است.
در مناطق شمالی بر عکس این است بخاطر این که در مناطق شمالی  هر سالی که ما بارندگی بیشتر داریم میزان آتش سوزی ما کمتر است به دلیل این که بارندگی پراکندگی دارد و بعد در فصل تابستان پوشش گیاهی خشک نمی‌شوند در شمال کشور.
نکته دیگر که باید توجه داشته باشیم، طبیعتا حفاظت بهتر است و از ما این انتظار هم هست که ما هر سالی که می‌گذرد هم از نظر تجهیزات وضع حفاظت بهتر می‌شود و هم از نظر تجربه یعنی سازمان تجربه بیشتری کسب ومی کند و تجهیزات اطفا حریق هم سال به سال ارتقا پیدا می‌کند و مانیتورینگ‌ها بیشتر می‌شوند و همه این‌ها دست به دست هم می‌دهند که تاثیر مثبت داشته باشد.
باز نکته بعدی که باید خیلی به آن توجه کنیم که از نظر من تحقیقاتم این را نشان می‌دهد ارتقاء سطح فرهنگ مردم هست نسبت به آتش سوزی؛ یک کاری که من خودم شروع کردم دارم انجام می‌دهم و نتجه اش را هم هنوز منتشر نکردیم، ما در ده سال قبل شاهد خیلی بیشتر این بودیم که مردم وقتی می‌رفتند از طبیعت استفاده میکردند آتش روشن می‌کردند و از طبیعت لذت می‌بردند خیلی بیشتر بود که آتش را خاموش نمی‌کردند و این تحقیقات که از ده سال قبل به بعد شروع شده ما الان شاهد این هستیم که خیلی کمتر به این موارد برخورد می‌کنیم در مناطق مختلف و مردم وقتی از طبیعت استفاده می‌کنند آتش روشن می‌کنند و چایی می‌گذارند و غذایی آماده می‌کنند آتش را خاموش می‌کنند و به ندرت اتفاق می‌افتد و این نشان از این است که مردم ما برای طبیعت و محیط زیست ارزش قائل شدند و این ارتقاء سطح فرهنگ منابع طبیعی در مردم هست که ما می‌بینیم.
این‌ها مسائلی هست که همه دست به دست هم داده که این چند ساله ما شاهد کاهش آتش سوزی بودیم امسال که در بعضی مناطق بخصوص در مناطق زاگرس نشین که میزان بارندگی بیشتر بوده، پوشش گیاهی بسیار غنی الان ما داریم، بنابراین باید حواسشان بیشتر جمع باشد که امسال هم بتوانیم این آمار را حفظ کنیم تعداد و سطح آتش سوزی بالا نرود، چون امسال این خطر وجود دارد که شرایط مستعد می‌شود از این بابت برای آتش سوزی، پوشش علفی غنی خشک شده در مناطق مختلف، مناطق خشک و نیمه خشک، بنابراین این خطر وجود دارد میزان آتش سوزی بیشتر شود. اما تمام این مسائل را الان برنامه ریزی کردیم که با توجه به این وضع و پایش آتش سوزی انشاالله ما امسال شاهد این باشیم که میزان آتش سوزی کمتر باشد.

سوال: در کنار ارتقاء موضوع فرهنگی برای مردم در حفاظت از جنگل‌ها آیا در جلساتی که داشتید اقدامات لازم برای کنترل آتش سوزی‌ها تمهیداتی اندیشیده شده، آمادگی‌هایی همچون افزایش نگهبانان یا گشت‌های آماده سازی تجهیزات؟

شعبانیان: قطعا همین طور است، ما یک برنامه‌ی بلند مدت داریم که پایش و مانیتورینگ و این که تجهیز کردن سازمان و بخش‌های مختلف در سراسر کشور چطور باید باشد و یکی کوتاه مدت داریم. این در کوتاه مدت بخاطر همین امسال که بحث اتش سوزی، احتمال دارد بیشتر باشد، ما آمدیم تمام تجهیزاتی که در ادارات، در بخش‌های مختلف بودند و بازنگری شدند اگر نیاز به تعمیراتی داشتند، نیرو‌ها ساماندهی شدند که به چه وضعی مانیتورینگ یک پایشی انجام بشود که اگر اتفاقی افتاد، آموزش را شروع کردیم در بخش‌های مختلف در سراسر کشور ادارات، این کار‌ها انجام شد منتها در بلند مدت ما باید از تکنولوژی روز استفاده کنیم که در آینده هر جایی که شروع آتش سوزی بلافاصله این باید کنترل شود و این هم با پایش‌های مختلف می‌تواند انجام شود علاوه بر این نکته‌ای که ما باید توجه داشته باشیم ما تاکنون در جنگل کاری‌های ما معمولا گونه‌هایی را کشت می‌کردیم که با اهداف مختلف به این که گونه‌ای را استفاده بکنیم که نسبت به آتش مقاومت بیشتری داشته باشد از جهات مختلف کمتر توجه کردیم، الان در طرح‌های جنگل کاری ما به این نکته داریم توجه ویژه‌ای می‌کنیم که گونه‌هایی که انتخاب می‌کنیم علاوه بر این که این گونه‌ها باید به آن اهداف ما سازگار باشند و سازگار با اقلیم منطقه باشند گونه‌های بومی مناطق، مقاومت نسبت به آتش هم بررسی می‌شود و گونه‌هایی در اولویت قرار می‌گیرند که نسبت به آتش سوزی مقاومت بیشتری داشته باشند و یا قدرت احیای بیشتری داشته باشند بعد از آتش سوزی.
این را هم مدنظر قرار دادیم که برای طرح‌هایی که این مسئله که الان شروع شد و در سازمان منابع طبیعی توجه دارد می‌شود این مسئله شاید ۵ سال ۱۰ سال دیگر نتیجه اش مشخص شود. در این زمینه هم برنامه ریزی خوشبختانه انجام شده است.