آثار تغییر اقلیم بر بارندگی‌های تابستانه و کاهش بارش‌های زمستانه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از پاون، وقوع تغییرات اقلیمی با اثرات مشهود جهانی و بحران آبی در سطح دنیا به یک پدیده ملموس تبدیل شده است. در حال حاضر بحران آب در بخش عمده‌ای از دنیا از جمله کشور ایران به مسئله و اولویت اول تبدیل شده است.

این در حالی است که ایران با اقلیم خشک و نیمه خشک و متوسط بارش کشوری حدوداً برابر با ۲۵۰ میلیمتر که حدود یک سوم متوسط جهانی است، از نظر توزیع مکانی نیز بارش در پهنه کشوری در شرایطی قرار دارد که بر اساس پهنه‌بندی بارش بلندمدت ایستگاه‌های مبنای وزارت نیرو، میزان بارش در مناطق کویری و نواحی از استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان حدود ۵۰ میلیمتر بوده در حالی‌که این رقم در استان‌های شمالی کشور بعضاًذبه بیش از ۱۴۰۰ میلیمتر افزایش پیدا می‌کند.

بنا بر گزارش‌های رسمی همچنین از نظر سری زمانی، روند عمومی متوسط بارش کشور در گذر زمان رو به کاهش بوده است به طوری که میانگین بارش ۵۳ ساله کشور بر اساس ایستگاه‌های بارش وزارت نیرو حدود ۲۵۰ میلیمتر بوده در حالیکه میانگین ۱۰ ساله اخیر به حدود ۲۳۶ میلیمتر کاهش یافته است.

از طرفی، متوسط بارش در کشور در طول ۵۳ سال آماری اخیر، با فراز و فرود‌های سالانه همراه بوده است، به طوری که در سال آبی ۷۲-۷۱ متوسط بارش کشور حدود ۳۵۸ میلیمتر و در سال آبی ۸۷-۸۶ حدود ۱۴۳ میلیمتر بوده‌است با مقایسه بارش‌ها در فصول مختلف شاهد آن هستیم که بیشترین درصد کاهش مربوط به کاهش بارش در فصل زمستان است و میانگین بارش زمستانه در دوره ۵۳ ساله ۱۱۲ میلی متر و میانگین ۱۵ ساله ۸۹ میلی متر بوده است.

دو سال آبی گذشته یعنی سال‌های آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ و ۱۴۰۱-۱۴۰۰ جزو سال‌های کم‌بارش کشور هستند. متوسط بارش کشور در این دو سال به ترتیب برابر ۱۵۸ و ۲۰۴ میلیمتر بوده است که نسبت به متوسط بلندمدت کشوری با کاهش ۳۷ درصدی و ۱۸ درصدی مواجه بوده است و در سری زمانی حدود نیم قرن اخیر، در دسته کم‌بارش‌ترین سال‌های آماری قرار گرفته‌اند.

بنا بر این گزارش تداوم دو سال خشک متوالی باعث کاهش دبی پایه رودخانه‌ها و به تبع آن کاهش حجم ورودی به مخازن سد‌ها شده است، به گون‌های که حجم ورودی به مخازن سد‌های کشور در انتهای سال آبی اخیر به ۳۰.۸۰ میلیارد مترمکعب رسید که نسبت به متوسط ۵ سال گذشته، دارای ۳۵ درصد کاهش بوده است.

گزارش‌های رسمی همچنین نشان می‌دهند در سال آبی گذشته یعنی مهرماه سال ۱۴۰۰ تا پایان شهریورماه ۱۴۰۱، توزیع بارش در سطح کشور توزیع نامتوازن مکانی داشته است. بدین معنا که از ابتدای سال آبی تاکنون استان‌های ایلام، کرمانشاه، سمنان، همدان، زنجان، خوزستان دارای کاهش بیش از ۳۰ درصدی و استان‌های کرمان و سیستان و هرمزگان دارای رشد بارش بیش از ۱۰ درصد بوده‌اند.

بنا بر این گزارش مقایسه بارش در سال آبی اخیر و در فصول مختلف، نسبت به شرایط نرمال نشان دهنده کاهش ۲۷ درصدی در پاییز و ۵۸ درصدی در بهار بوده است. در همین رابطه فعالیت سامانه مونسون هند در تابستان گذشته باعث رشد ۷۰ درصدی بارش این فصل نسبت به شرایط نرمال شد، اما با توجه به سهم ۵ درصدی بارش تابستان از کل سال آبی و نیز منطقه فعالیت این سامانه در فلات مرکزی، تأثیر چندانی روی بهبود شرایط منابع آبی کشور نداشت.

بنابراین با توجه به کاهش قابل توجه بارش فصول کشاورزی و افزایش ۱.۱ درجه سانتیگرادی دما در سال آبی گذشته، وابستگی مصرف در این بخش به ذخایر آب سطحی و زیرزمینی تشدید شده است، به طوری که حجم مخازن سد‌ها در انتهای سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به ۱۹.۱۴ میلیارد مترمکعب رسید که کاهش یک درصدی نسبت به سال آبی گذشته و ۱۸ درصدی نسبت به متوسط ۵ سال آبی گذشته داشته است.

تحت این پائیز امسال با پیش‌بینی تشدید کم‌بارشی از مهرماه و شروع سال آبی جدید آغاز شده است، میزان بارندگی ۱۹ استان از ۳۱ استان کشور در نخستیم ماه پائیز چیزی در حد صفر بوده و این استان حتی قطره‌ای بارش را تجربه نکرده‌اند. این کاهش در سطح کشور نسبت به سال آبی گذشته افت ۶۱ درصدی و نسبت به بلندمدت از کاهش ۷۱ درصدی حکایت دارد.

بر این اساس ضرورت دارد مدیریت منابع و مصارف آب با حساسیت بسیار جدی دنبال شود و سیاست‌های صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش‌های مختلف از جمله بخش خانگی، رعایت الگوی کشت در بخش کشاورزی، رویکرد به سوی کشت‌های کم‌آب‌بر و جایگزینی پساب با مصارف صنعت و ... که مورد تاکید متولیان بخش آب است، توسط مصرف کنندگان رعایت شود.