افزایش عملکرد با کشت مخلوط و طرح تربیت کشاورز جوان در روستاها

به گزارش خبرگزاری صداوسیما ، مهدی فتحی، کارشناس ترویج وزارت جهاد کشاورزی در نشست تخصصی با اشاره به جذابیت و صرفه اقتصادی کم بخش کشاورزی گفت: بطور متوسط الان منابع آبی و خاکی که در دست کشاورز ماست، بازگشت سرمایه اش به کمتر از ۲۰ سال اتفاق نمی‌افتد یعنی هر بانکی اگر قرار باشد به بخش کشاورزی ما وام بدهد اگر با عدد و رقم بخواهد حساب کند، جذابیت درآمد اقتصادی در کشاورزی ما وجود ندارد. کشاورزان و خانواده‌های شان، کشاورزان سنتی کار هستند. این کشاورزان سنتی کار سالیان طولانی است که دامداری و زنبورداری سنتی می‌کنند و دنبال درآمد معیشتی خود هستند.
فتحی یکی دیگر از مشکلات بخش کشاورزی سنتی را فاصله بین افزایش جمعیت و تقاضا با مقدار تولید محصولات توصیف کرد و اینکه افزایش تقاضای ما با تولید ما همخوانی ندارد و هرچه می‌گذارد این فاصله بیشتر می‌شود. برای دست یافتن به افزایش تولید در بخش کشاورزی سه راهکار داریم‏،۱- افزایش سطح زیر کشت -۲- افزایش عملکرد در واحد کشت -۳- کشت مخلوط.

این کارشناس در ادامه تصریح کرد: راه اول عملا امکانپذیر نیست نه تنها نمی‌توانیم افزایش سطح زیر کشت داشته باشیم بلکه مجبوریم با توجه به منابع محدود آبی و خاکی برویم به سمت کاهش سطح زیر کشت. براساس آمارها، سرعت فرسایش خاک در کشورمان چهار برابر سرعت معمول جهانی است. خاک از منابعی است که از بین رفتن آن برای ما خیلی مشهود نیست. خاکی که در بخش کشاورزی قابل استفاده است، متاسفانه با عملیات مختلف و سوء مدیریت خاک از بین می‌رود که باید با مدیریت پایدار خاک، خاک کشاورزی را حفظ کنیم.

فتحی سپس افزود: راهکار دوم افزایش برداشت در واحد سطح، اگر عملکرد را در نظر بگیریم، عملکرد گندم ما دیم یا آبی از دو تن شروع می‌شود تا ۱۰ تن و ۱۲ تن داریم که کشاورز نمونه معرفی می‌کنیم قهرمان تولید ۱۲ تن، کشور‌های پیشرفته تا ۲۰ تن رسیده اند ۱۰ برابر اختلاف عملکرد کشاورز معمولی ماست با عملکرد قهرمان تولید ما، این فاصله هر چه کمتر بشود اتفاقی که می‌افتد در بحث خودکفایی در تامین مواد غذذایی جلو می‌افتیم. پس راهکار دوم یکی از راهکار‌هایی هست که دولت باید به سمت آن حرکت کند این می‌رسد به آن بحث که دنبال کشاورز بگردیم دنبال تربیت کشاورز باشیم.

این کارشناس ترویج با اشاره به میانگین سنی کشاورزان‏ گفت: سن بازنشستگی در کشورما اگر ۶۰ سال را در نظر بگیریم با ۳۰ سال بیمه که بازنشست بشود الان متوسط سن کشاورز ما ۶۰ سال و بیشتر است یعنی تازه کسی که بازنشست می‌شود می‌خواهد بیاید کشاورزی را شروع کند.
وی با پرداختن به موضوع تربیت کشاورز جوان افزود: در این ۴۰ سال گذشته از یک کار مغفول مانده ایم تربیت کشاورز، این از طرفی است که آمار سازمان نظام مهندسی ما وجود دارد که چقدر مهندس کشاورزی داریم و چقدر از این مهندسین کشاورزی بیکار هستند بیشترین بیکاری در بین فارغ التحصیلان بخش کشاورزی است.
این کارشناس ترویج درباره مشکل فارغ التحصیلان کشاورزی تاکید کرد: مشکل از آنجا شروع می‌شود که بر اساس رتبه انتخاب رشته می‌کنیم، کشاورززاده ما از این ظرفیت هرگز نتوانسته استفاده کند تا تحصیلات دانشگاهی کشاورزی داشته باشد و اگر آمار را به تفکیک و تعداد فارغ التحصیلان شهری و روستایی در بخش کشاورزی ببینیم بیش از ۹۰ درصد فارغ التحصیلان بخش کشاورزی شهرنشینان هستند و این رشته را بدون آگاهی انتخاب می‌کنند لذا اتفاقی که می‌افتد یک فاصله هست بین علمی که این‌ها خواندند و تجربه‌ای که کشاورز ما نیاز دارد.

با کشت مخلوط می‌توان به کشاورزی پایدار رسید

مهدی فتحی با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری که جوان مشکل نیست، جوان خودش راه حل است، گفت: بنظرم کشاورزی بیشتر از تحصیلات، مهارت است و از آنجا که افزایش سطح زیرکشت در کشور غیرممکن شده است؛ یکی دیگر از راهکار‌های اصلی کشاورزی در کشور ما، افزایش عملکرد در واحد سطح است که احتیاج به کشاورزان زودپذیر دارد که جوانان کشاورز هستند.

فتحی افزود: با خشکسالی‌های سالیان گذشته، منابع آبی کشورمان نه تنها افزایش نمی‌یابد بلکه کاهش نیز داریم. برای مثال، در دشت ترشیز (کاشمر) سال گذشته حدود ۹۴ میلیمتر بارندگی داشتیم. در حالی که برآورد افت آب‌های زیرزمینی تقریبا ۶۰ سانت است بنابراین هر سال ۱۵۱ سانتیمتر منفی افت آب‌های زیرزمینی داریم که در مدت ۱۰ سال حدود ۴۰ سانتیمتر فرونشست زمین داشتیم، که در عکس‌های (ژِئوگرافی) کاملا قابل مشاهده است؛ بنابراین براثر این رخداد، از آنجا که مخازن زیرزمینی آب با خاک پر شده است، در هنگام بارش‌های فصلی، دیگر مخازن زیرزمینی برای ذخیره آب وجود ندارد.
این کارشناس در ادامه تصریح کرد: کشت مخلوط که با استفاده بهینه از منابع آبی و خاکی برای تولید دو یا چند محصول انجام می‌گیرد؛ به عبارتی با پر کردن فاصله بین دو کشت، می‌توانیم استفاده بهینه‌ای از منابع آبی داشته باشیم. برای مثال، در کشور چین تا ۵ بار در یکسال برداشت محصول برنج را دارند. در همین حال، مروجان کشاورزی، کشت مخلوط متفاوتی را به کشاورزان آموزش می‌دهند؛ برای مثال کشت مخلوط ذرت با کدو با لوبیا یا نخود.
گفتنی است، ریشه گیاه نخود یا لوبیا، ازت و مواد غذایی خاک را تثبیت می‌کند و از آنسو گیاه ذرت این مواد غذایی و ازت را جذب و رشد بیشتری می‌کند. همچنین گیاه کدو به پایه‌ای نیاز دارد تا خودش را بیشتر به آفتاب نزدیک و رشد کند و برگ‌های کدو نیز باعث می‌شود که آب خاک کمتر تبخیر شود.
فتحی همچنین تاکید کرد: برای رسیدن به این مقصود، صنعت کشاورزی در کشور ما برای کشت مخلوط و برداشت محصول نیاز به تحقیق درباره انواع ترکیب کشت صحیح گیاهان، و توسعه ماشین آلات و ابزار مکانیزاسیون کشت مخلوط دارد. در این حالت، می‌توانیم به سمت کشاورزی پایدار حرکت کنیم.

افزایش عملکرد کشاورزان با انتقال آموزش و تجربه
این کارشناس در ادامه گفت: سهم اشتغال مهندسان کشاورزان در بخش کشاورزی تنها ۵ درصد هست که باید زمینه اموزش آنان با ورود به عرصه خدمات فراهم شود.
فتحی در باره چگونگی افزایش عملکرد مزارع کشاورزی به دو مورد استفاده بهینه از منابع آبی و خاکی و کشت محدود اشاره و تصریح کرد، این موضوع تنها با تحقیق و اموزش و ترویج که سه حلقه مهم در کشاوزی است امکانپذیر است
وی با بیان اینکه تراکم کشاورزی با مروجان تناسبی ندارد، گفت، تنها با بسیج ۹۰ درصد از نیرو‌های وزرات کشاورزی در قالب مروجان کشاورزی به این مهم می‌توان دست یافت گفت.
فتحی با اشاره به اهمیت ترویج بیان کرد، روز مزرعه، مدرسه در مزرعه، بازدید‌های اموزشی، کارگاه ترویجی، بازدید کشاورزان از مزارع نمونه و ارایه تجربیات توسط کشاورز نمونه به دیگر کشاورزان از رویداد‌های مهم ترویج کشاورزی است.
این مروج به الزام استفاده کشاورزان از سامانه‌های هوشمند کشاورزی اشاره کرد و گفت، در این زمینه صدا و سیما نقش تاثیرگذاری در اطلاع رسانی خواهد داشت.

طرح تربیت کشاورز جوان و کشت مخلوط در روستا‌ها
این کارشناس ترویج وزارت جهاد کشاورزی با بیان این که طبق قانونی که در سازمان حفظ نباتات وجود دارد، فروشگاه سموم کشاورزی تنها می‌تواند با نسخه گیاه پزشکی، سم بفروشد، تصریح کرد: چندین سال است که هیچ فروشگاه سموم کشاورزی و کلینیک کشاورزی بدون داشتن فارغ التحصیل کشاورزی حق راه اندازی ندارد. همچنین کلینیک‌های کشاورزی که در کنارشان فروشگاه سموم کشاورزی باشد، به صرفه هستند.
فتحی با اشاره به این که در کشاورزی آفت، قارچ و بیماری‌هایی که بر اثر رطوبت و موارد مختلف در گیاه رخ می‌دهد، افزود: در کشاورزی برای مبارزه با آفت، قارچ و بیماری‌ها از سه محصول آفت کش، حشره کش و قارچ کش استفاده می‌کردیم، اما الان کشور‌های جهان از سموم کشاورزی به صورت محدودی استفاده می‌کنند و یا اصلا استفاده نمی‌کنند. به عبارتی آن‌ها با مدیریت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز یعنی با حداقل استفاده از سموم، محصولی سالم و ارگانیک تولید می‌کنند.
این کارشناس ترویج تصریح کرد: باید به دنبال مدیریت پایدار کشاورزی باشیم و بحث‌های آموزشی فراگیر شود. وقتی که به دنبال مدیریت پایدار کشاورزی باشیم به کشاورزان مان آموزش می‌دهیم برای این که گیاه به آفت و بیماری مواجه نشود، باید تغذیه خوب از بدو کاشت داشته باشد. یکی از مشکلات کشاورزان ما این است که برای تولید حداکثر محصول به گیاه کود شیمیایی می‌دهند که با این کار، خاک فقیر می‌شود. اما هنگامی که به دنبال مدیریت پایدار کشاورزی باشیم سعی می‌کنیم به کشاورزان آموزش دهیم که برای مثال استفاده از فلان ماده معدنی، مقاومت گیاه را افزایش می‌دهد و گیاه دچار آفت و بیماری نمی‌شود و بنابراین دیگر از سموم استفاده نمی‌شود.
فتحی در ادامه تاکید کرد: کشاورزان که با تولید محصولات کشاورزی، امنیت غذایی کشور را تامین می‌کنند، برای آنکه عملکردشان افزایش یابد و از منابع به طور بهینه استفاده کنند، به آموزش نیاز دارند؛ بنابراین داشتن تریبون مستقل و شبکه تلویزیونی حق کشاورزان است.
فتحی علت مهاجرت روستاییان به شهر‌ها و کاهش جمعیت روستا‌ها را کم شدن جاذبه کشاورزی و پایین بودن درآمد حاصل از کشاورزی نسبت به بخش‌های تولیدی دیگر دانست و گفت: برای باقی ماندن جوانان در روستا‌ها باید جذابیت ایجاد کنیم و از مهمترین کار‌هایی که می‌توانیم در این زمینه انجام دهیم این است که درآمد برای کشاورز در روستا پایدار باشد. برای افزایش عملکرد کشاورزی و حفظ جمعیت روستا‌ها باید طرح تربیت کشاورز جوان، طرح ناظر آبی، طرح کشت مخلوط و کشت گیاهان دارویی را رواج دهیم. گیاهان دارویی یکی از راه حل‌های اصلی بن بست تولید است، این گیاهان کم آب طلب هستند و عملکرد خوبی نسبت به خیلی از محصولات در حال کشت دیگر دارند.