چاووشی خوانی، آیینی کهن در گراش

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، چاووش (چاوش) در اصل واژه‌ای ترکی است که از چو یا چاو، به معنای اعلان و خطاب ریشه گرفته است، امّانمی‌توان تاریخ دقیقی از رسم چاووش خوانی ارائه کرد، ولی به نظر می‌رسد از دوره صفویه، این رسم برای زائران مرسوم شده و در دوره قاجار به اوج می‌رسد.

 

به مرور به اندازه‌ای مهم می‌شود که جزء رسوم مذهبی فرهنگ مردم ایران به حساب می‌آید. حتّی در سفرنامه‌های سیاحان و مستشرقانی که در عصر صفویه و قاجاریه به ایران آمدند، اشاره‌هایی به این رسم را می‌بینیم؛ مثلا پولاک (دوره ناصرالدین شاه) در سفرنامه‌اش به چاووش‌ها و چاووشی‌خوان‌های مذهبی که پرچم سرخ در دست دارند و جلوتر از بقیه حرکت می‌کنند، اشاره کرده است، یا اولئاریوس (دوره صفویه) در سفرنامه‌اش از چاووشانی سخن می‌گوید که در جلو دسته، اشعاری می‌خوانند و موریه (عصر قاجار) در کتاب «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» از آواز کوس و نقاره و صلای حرکت چاووشان در مراسم می‌گوید.

 

مفاهیم مختلفی دارد مانند: سرهنگ و صاحب منصبی که پیشاپیش حاکم و اشخاص بزرگ حرکت کند، نقیب لشکر، جارچی، یساول، رئیس و پیشوا. همچنین در بعضی از فرهنگ‌ها معنی آن را پیشرو لشکر و کاروان، حاجب، و به‌خصوص کسی که پیشاپیش قافله یا زوار حرکت کند و آواز خواند، ذکر کرده‌اند.

چاووش خوانی در ابتدا برای دعا و آرزوی خیر در رکاب پادشاهان و امرا استفاده می‌شد و به مرور بعد‌ها برای آواز‌های مذهبی و استغاثه‌آمیز هم به کار رفت. در طول تاریخ معنایش به مرور تغییر پیدا کرد.

واژه چاوش در دوره اتابکان و ایلخانانبه بعد، چاووش خوانی به معنای دسته فراشان و متصدیان تنظیم امور لشکر و اردو به کار می‌رفت. در دوره آل بویه هم به معنی فراشان تشریفات این واژه را به کار می‌بردند. در دوره صفویه، این واژه در معنای نقیب سلاطینبه کار می‌رفت. بر اساس آثار ادبی فارسی که از قرن ۹ قمری به جا مانده، چاوش در معنای نقیب و پیشرو کاروان به کار رفته است.