تاثیر آلودگی صوتی بر سلامتی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، ­در بین تمام آلاینده‌های شغلی، صدا بیشترین میزان انتشار را داشته و تقریبا در هر صنعتی وجود دارد بدون تردید صدا، از معضلات اساسی دنیای صنعتی بوده و خیل عظیمی از افراد در محیط کار از آزار ناشی از آن در مخاطره اند. در این مقاله که به همت انجمن علمی رشته مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی بم، منتشر شده است به بررسی اثرات سوء آلودگی صوتی بر سلامتی انسان پرداخته شده است.

آلودگی صدا یکی از مهم‌ترین عوامل فیزیکی زیان‌آور در محیط‌های کاری در کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر آلودگی صوتی یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی انسان‌ها در سراسر جهان بوده است. در بین تمام آلاینده‌ها شغلی صدا، بیشترین میزان انتشار را داشته و تقریبا در هر صنعتی وجود دارد بدون تردید صدا، از معضلات اساسی دنیای صنعتی بوده و خیل عظیمی از افراد در محیط کار از آزار ناشی از آن در مخاطره اند. تاثیرات سوء صدای بلند در قالب تخریب سیستم شنوایی و کاهش شنوایی حسی و عصبی و تاثیر مستقیم بر برقراری ارتباط گفتاری در کنار تاثیرات سوء بر سایر اندام‌ها از جمله سیستم اعصاب، قلب و عروق، غدد درون ریز و خون کاملا مشخص شده است. از آنجا که صدا رایج‌ترین عامل زیان آور فیزیکی محیط کار است وحس شنوایی از مهمترین حواس انسان و به عنوان زیر بنای گفتار و زبان قلمداد می‌شود لذا افت شنوایی ناشی از صدا در صدر بیماری‌های شغلی در جهان قرار دارد. این بیماری درمان طبی ندارد و هدف از برنامه حفاظت شنوایی پیشگیری از ایجاد افت شنوایی در افراد شاغل است.

 

- شنوایی: درمعرض مداوم سر و صدا قرار گرفتن باعث از دست رفتن قدرت شنوایی میگردد. از دست رفتن قدرت شنوایی به تدریج صورت گرفته و فاقد درد میباشد، اما متاسفانه اثرات آن دائمی و غیر قابل برگشت است، چراکه سلول‌های مویی حلزون گوش قابلیت بازسازی مجدد ندارند. کری و کاهش قدرت شنوایی برخلاف تصور عموم به علت افزایش سن و پیری نبوده، بلکه قرارگیری در معرض سر و صدا‌های ناهنجار علت اصلی آن می‌باشد. کاهش قدرت شنوایی، کری، زنگ و وزوز گوش از عوارض سروصدای بلند است.

- قلب و عروق: چنانچه فردی بطور مداوم طی ۸ ساعت در معرض سر و صدای بالای ۷۰ دسی بل قرار گیرد، فشار خون وی تا ۵-۱۰ میلی مترجیوه افزایش می‌یابد. افزایش فشار خون، انقباض عروق (به علت استرس و افزایش سطح آدرنالین خون)، افزایش خطر ابتلا به امراض قلبی-عروقی از عوارض سر و صدا می‌باشند.

- استرس، اضطراب، سردرد، خستگی، زخم معده، سرگیجه، اختلال نعوذ در مردان (به علت انقباض عروق)، انقباضات عضلانی، اختلال در سیستم گوارش، افزایش کلسترول و تعداد گلبول‌های سفید خون، افزایش سرعت تنفس، دل درد، تغییر در عملکرد طبیعی غدد درونریز، سوزش سردل (ترش کردن) از دیگر عوارض سروصدا می‌باشند.

- تحریک رفتار‌های ضد اجتماعی، خشونت طلبی، افزایش نرخ حوادث کار، مختل شدن رشد شناختی در کودکان، کاهش فراخنای حافظه، اختلالات روانی، تحریک پذیری، پرخاشگری، کاهش تمرکز، کاهش بازده کاری از دیگرعوارض سر و صدا می‌باشند.

- بارداری و سلامت جنین: سر و صدا باعث تولد نوزادان زودرس، کم وزن و دارای نقص عضو میگردد. جنین قادر به شنیدن صدا‌ها وهمچنین پاسخ به آن‌ها می‌باشد. زنان باردار نبایستی ۱۵-۶۰ روز پس از لقاح و بارداری در معرض سروصدا قرار گیرند. چراکه در این بازه زمانی ارگان‌های اصلی داخلی و سیستم اعصاب مرکزی جنین در حال شکل گیری می‌باشند. با انقباض عروق مادر، اکسیژن و مواد غذایی کمتری به جنین می‌رسد. همچنین سر و صدای زیاد باعث کاهش برخی هورمون‌های مادر، که بر رشد جنین تاثیر گذار است، می‌گردد.

- آزاردهندگی: محتوای سروصدا، تداخل در فعالیت (مثل خواب) و عدم توانایی در کنترل منبع صدای نابهنجار در آزار دهندگی سر و صدا تاثیر دارند.

- تشدید اثرات داروها، الکل، منو اکسید کربن و تسریع روند پیری.

- کاهش کیفیت و کمیت خواب (حتی پس از قطع سروصدا (- وارد آمدن فشار و التهاب حنجره به علت فریاد کشیدن در محیط‌های پر سروصدا.

 

این صدمات به طور عمده شامل چند اثر می‌باشد:

الف) افت موقت شنوایی و افت دائم شنوایی، این دو تحت عنوان کلی افت شنوایی ناشی ار صدا بیان می‌شوند.

ب) ضربه صوتی

ج) وزوز گوش

 

تغییر موقت آستانه شنوایی یا افت موقت شنوایی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به طور اتفاقی یا به صورت غیر شغلی با امواج صوتی بالاتر از ۶۵ دسی بل مواجهه داشته باشد. این تغییر به صورت افزایش آستانه شنوایی می‌توانند از چند دسی بل تا ده‌ها دسی‌بل باشد. در این عارضه شخص احساس سنگینی و کیپی در گوش دارد. ویژگی این آسیب این است که موقت بوده و پس از قطع مواجهه با صدا عمدتاً در مدت چند ساعت بهبود پیدا می‌کند.

 

در صورتی که مواجهه با صدا تکرار گردد و به صورت دائمی درآید افت موقت به افت دائم تبدیل می‌شود. این افت نه در اثر خستگی دستگاه شنوایی بلکه در اثر تخریب سلول‌های مژکدار اندام کرتی صورت می‌گیرد و اغلب بهبودی به دنبال ندارد.

 

 

افرادی که دارای چشمان روشن و پوست سفید هستند بیشترین حساسیت را به صدا دارد و مطالعات نشان داده است که افراد رنگین پوست مقاومت بیشتری نشان می‌دهند.

 

آمار نشان دهد که میزان افت شنوایی در میان زنان از مردان کمتر است. البته یکی از دلایل آن حضور کمتر از زنان در عرصه صنعت می‌باشد.

 

تحقیق روی حیوانات نشان داده است که در سن پایین حساسیت بیشتری به صدا وجود دارد.

 

این ضایعات به دلیل مومی بودن نقش محافظتی داشته و صدمات می‌کاهد.

 

­عضلات مذکور انتقال صوت در فرکانس‌های بم به حلزون را به تاخیر می‌اندازد.

 

­تحقیقات نشان داده است نظامیانی که در رسته توپخانه کار می‌کنند اگرچه در معرض اصوات شدیدتری هستند، ولی افت آن‌ها بیشتر از رسته‌های دیگر نیست ­زیرا اصوات شلیک توپ در ناحیه فرکانس بم می‌باشد.

 

مطالعات نشان داده است که نحوه اثرات صدای پیوسته ضربه‌ای و کوبه‌ای یکسان نیست. در اصوات ضربه‌ای زمان تداوم ضربه نوع ضربه‌ای یا کوبه‌ای بودن صدا و تعداد ضربه‌های آن در واحد زمان و نیز صدای زمینه می‌تواند در صدمات ناشی از آن موثر باشد.

 

هدف از برنامه‌های حفاظت از شنوایی در محیط کار، جلوگیری از بوجود آمدن و پیشرفت افت شنوایی ناشی از مواجهه با صدا در کارگران می‌باشد. در آمریکا پس از شناخت افت شنوایی به عنوان یک مشکل بهداشتی، OSHA دستورالعمل‌هایی را اعلام نمود که شامل حداقل اصول و مقررات لازم بود تا کارفرمایان بتوانند آن‌ها را در محیط کار برقرار کنند. هر چند اجرای این اصول به تنهایی نیز ضامن موثر بودن کامل این برنامه در جلوگیری از بوجود آوردن ضایعات شنوایی نیست.

افت شنوایی بدون توجه به منشاء تولید آن به جنبه‌های مختلف زندگی صدماتی وارد می‌کند، در درجه اول تداخل در ارتباطات شغلی و اجتماعی است که قسمت اعظم زندگی را تشکیل می‌دهد. در بیشتر مشاغل و حرفه‌ها داشتن حس شنوایی سالم از ارکان اصلی است. در محیط کار، افراد نیاز دارند تا دستورات و علائم آگاهی دهنده را بخوبی بشنوند، علاوه بر این در سایر موارد نیز در اجتماع، ارتباط با خانواده، فامیل و دوستان قسمت اساسی از زندگی اجتماعی را تشکیل می‌دهد. تمام این موارد، بر لزوم حفظ قدرت شنوایی بیش از پیش تاکید می‌کند. اجرای برنامه حفاظت از شنوایی در محیط کار علاوه بر مسائل شغلی موارد غیرشغلی را شامل خواهدشد، چون ناراحتی‌های شنوایی غیرشغلی نیز از طریق معاینات شنوایی دوره‌ای مشخص خواهد شد. مزایای اجرای این برنامه برای کارفرمایان، مستقیما متوجه حفظ و ارتقای سطح تولید خواهد شد. بازده کار افزایش می‌یابد و سبب کاهش حوادث ناشی از کار می‌شود و علاوه بر این استرس و خستگی ناشی از مواجهه با صدا نیزکاهش خواهد یافت.

برنامه حفاظت در برابر شنوایی کارکنان شامل ۵ مرحله می‌شود که عبارتنداز: بررسی منظم صدا، اجرای روش‌های مهندسی یا اداری به منظور برقراری حدود مجاز، آموزش، استفاده از وسایل حفاظت فردی، ارزشیابی از طریق ادیومتری. در محیط کار، بر حسب مورد، اجرای یکی از مراحل فوق می‌تواند مورد تاکید بیشتری قرار گیرد. ولی به طور کلی اجرای تمام ۵ مرحله، اساسی و موثر می‌باشد.

 

مرحله آموزش از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا کارکنان و همچنین کارفرمایان تا زمانی که بخوبی از هدف برنامه و مزایای اجرای آن آگاه نباشند، نمی‌توانند بطور موثر و فعال در این برنامه شرکت کنند. باید تاکید داشت که رعایت و اجرای اصول حفاظت و بهداشت نیز جزء شرایط کار، محسوب می‌شود. بدون آموزش و آگاهی افراد، برقراری اصول بهداشتی و اجرای برنامه HCP موفقیت آمیز نخواهد بود. به منظور اجرای صحیح بررسی صدا، پذیرش تغییرات محیطی، تغییرات احتمالی در ماشین آلات و همچنین اجرای موفقیت آمیز استفاده از وسایل حفاظت فردی و ادیومتری مرحله آگاهی و آموزش کارکنان حتی قبل از ۴ مرحله فوق باید بخوبی انجام گیرد و در فواصل منظمی تکرار گردد.

 

هدف اصلی از بررسی صدا در محیط کار به منظور طبقه بندی مشاغل برحسب میزان صدای موجود می‌باشد. به طور کلی بررسی صدا میزان مخاطره آمیز بودن آن را برای کارگران تعیین می‌کند تا به دنبال آن خط مشی مناسب برای HCP تعیین شود. پس از بررسی صحیح و مناسب صدا، میزان صدای بیش از حد مجاز در کارخانه تعیین شده و می‌توان روش‌های موثر کنترل را برای کاهش دائم صدا در آن محیط به کار بست و یا بر حسب نوع کار، به عنوان یک روش تکمیلی، استفاده از وسایل حفاظت فردی را به کارگران توصیه نمود.

 

روش‌های کنترل مهندسی و اداری سبب کاهش مواجهه کارکنان با صدا می‌شود. اصول کنترل مهندسی شامل ایجاد تغییرات در منابع مولد صدا (مانند نصب مافلر‌ها و غیره، کاهش انتشار صدا در محیط مانند نصب جاذب‌ها، مانع‌ها و نصب محفظه‌های کامل می‌شود. کنترل اداری عبارتست از جابجایی و تعویض تجهیزات قدیمی و مستهلک شده، تعیین و اجرای مرتب برنامه تعمیرات و نگهداری وسایل. علاوه بر این، تغییرات در برنامه کارکنان توسط محدود کردن زمان مواجهه، جزو مراحل مختلف کنترل اداری است.

 

در صورتی که اجرای روش‌های کنترل مهندسی به طور کامل نتواند صدا را به حد مجاز کاهش دهد. استفاده از وسایل حفاظت فردی می‌تواند بطور مکمل مورد استفاده قرار گیرد از این رو در چنین مواردی با انتخاب مناسب این وسایل از نظر راحتی کارگران به هنگام استفاده و همچنین موثر بودن آن‌ها در کاهش صدا می‌توان شنوایی کارگران را حفاظت نمود.

 

وضعیت شنوایی هر کارگر باید بطور دوره‌ای و منظم توسط شنوایی سنجی مورد بازرسی قرار گیرد. در صورتی که برنامه حفاظت از شنوایی بطور صحیح و موفقیت آمیز انجام گیرد، اودیوگرام افراد نباید تغییری در آستانه شنوایی آن‌ها که ناشی از کار در محیط پر صدا است را نشان دهد. در صورت مشاهده هرنوع تغییر لازم است افراد مسئول به چاره جویی بپردازند، هنگامی که تغییر در وضعیت شنوایی منشاء غیرشغلی داشته باشد، در ادیوگرام‌های مشخص شده و جهت تصحیح این ضایعه روش‌های اصولی اعمال خواهد شد، ازجمله کاهش زمان مواجه با صدا در محیط کار.

 

- کاهش یا حذف سرو صدا از منبع تولید، که به این منظور باید از تجهیزات و امکانات فنی و عملی بهره گرفت.

- جلوگیری از انتقال سرو صدا از منبع تولید، که به این منظور باید بین منبع مولد سروصدا و گیرنده آن سری ایجاد کرد، و یا باید منبع مولد سروصدا به محلی مناسب انتقال داد.

- ضد صدا کردن ساختمان‌ها و واحد‌های مسکونی

- مضاعف یا دولایه کردن شیشه پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان

- استفاده از کابین‌های آکوستیک (محصور ساختن ماشین آلات پر سر و صدا).

- استفاده از پلاک گوش و گوشی توسط کارگران.