تقویم تاریخ؛ از درگذشت فیدل کاسترو تا مرگ مارادونا

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما، مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (چهارم آذر) به شرح زیر است:

ویران شدن بانک استقراضی روس در تهران، نقطه آغاز مشروطیت
۱۱۶ سال پیش در چنین روزی چهارم آذر سال ۱۲۸۴ هجری شمسی ساختمان بانک استقراضی روس در ایران به دست مردم تهران ویران شد. به دنبال تاسیس بانک شاهنشاهی ایران توسط انگلیسی‌ها، روس‌ها نیز کوشیدند امتیاز تاسیس بانک را به دست آورند. آنان پس از کسب امتیاز تاسیس بانک استقراضی درصدد برآمدند ساختمانی برای انجام امور بانکی بنا کنند. از این رو، زمین موقوفه و متروکه‌ای جنب یک امامزاده و مدرسه را که گورستانی نیز در آن قرار داشت و به تازگی، دولت از دفن مردگان در آن جلوگیری می‌کرد، برای این کار مناسب دیدند. روس‌ها در اثنای کار، استخوان‌ها و اجساد تازه مردگان را کشف کردند، ولی با بی‌اعتنایی آن‌ها را در چاهی ریختند. به دنبال آن، یکی از روحانیان در حین سخنرانی در ماه مبارک رمضان، مردم را به بازداشتن کار ساخت بانک تحریک کرد تا این که در ادامه این شورش، کارکنان امامزاده و طلاب علوم دینی به همراه مردم به ساختمان یورش برده و بنای نیمه ساز آن را با خاک یکسان نمودند. حادثه انهدام بانک روس، پس از واقعه مربوط به موسیو نوژ بلژیکی و اهانت او به روحانیان شیعه و نیز تنبیه تجار تهران به دست حاکم شهر، از تحولات مهمی بود که سرانجام به رویداد مشروطیت در ایران انجامید.

درگذشت جبار باغچه بان، پایه گذار مدارس کودکان استثنایی
۵۵ سال پیش در چنین روزی چهارم آذر سال ۱۳۴۵ هجری شمسی "جبار باغچه ‏بان" بانی مدارس استثنایی در ایران درگذشت. جبار باغچه‏ بان در سال ۱۲۶۴ ش در قفقاز به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیلات، در یک مدرسه در ایروان به تدریس مشغول شد. پس از مدتی به ایران آمد و در سال ۱۳۰۳ شمسی اولین کودکستان ایرانی را به نام "باغچه اطفال" در تبریز تأسیس کرد. در همان سال سه کودک ناشنوا نیز در این مدرسه ثبت‏ نام کردند و این آغازی بود برای تلاش باغچه ‏بان تا بتواند سخن گفتن را به این کودکان بیاموزد. او برای تعلیم خواندن و نوشتن برای کودکان و نوسوادان، روش تعلیم الفبا را که امروزه در سراسر کشور رایج است به وجود آورد. او همچنین اولین مدرسه کودکان ناشنوا را در سال ۱۳۱۲ در تهران تأسیس کرد. جبار باغچه‏ بان برای هموار کردن راه زبان آموزی کودکان ناشنوا راهی را انتخاب کرد که در سراسر جهان با نام الفبای گویای باغچه‏ بان به عنوان مترقی‏‌ترین روش شناخته شده است. باتلاش این مبتکر پرتلاش بود که ناشنوایان کشور نیز توانستند با دنیای اطراف خود و انسان‏های دیگر تماس برقرار کنند. همچنین اختراع تلفنی برای استفاده کر و لال‏‌ها و تاسیس مکتب نسوان برای آموزش دختران نیز از دیگر ابتکارات او است. وی همچنین در سال ۱۳۲۲ جمعیت حمایت از کودکان کرولال را تأسیس کرد و کتاب‏‌هایی از قبیل اسرار تعلیم و تربیت، الفبای آسان، برنامه کار آموزگار، زندگانی کودکان و رباعیات باغچه‏ بان را به نگارش درآورد. سرانجام وی در ۴ آذر سال ۱۳۴۵ ش در ۸۱ سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت.

درگذشت آیت الله سید صدرالدین صدر، علامه مسلمان و پدر بزرگوار امام موسی صدر
۷۰ سال پیش در چنین روزی نوزدهم ربیع الثانی سال ۱۳۷۳ هجری قمری مرجع تقلید و عالم کبیر، آیت ‏اللَّه سید صدرالدین صدر درگذشت. آیت‏ اللَّه سید صدرالدین صدر عاملی، فرزند سیداسماعیل در سال ۱۲۹۹ ق در خانواده‏ای اصیل و مشهور به فضل، ادب و تقوا در کاظمین به دنیا آمد. ایشان بعد از عزیمت به کربلا، دروس سطح را فرا گرفت. آیت اللَّه صدر در سال ۱۳۲۸ ق راهی نجف اشرف شد و از محضر آیات عظام: آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی و میرزاحسین نایینی بهره گرفت. در سال ۱۳۳۹ قمری به ایران سفر کرد و حدود شش سال در مجاورت حرم مطهر حضرت رضا (ع) به تدریس و ارشاد پرداخت. ایشان بعد از یک سفر به عراق دوباره به مشهد برگشت و به تدریس و اقامه‏ نماز در مسجد گوهرشاد پرداخت. آیت‏ اللَّه صدر با پیشنهاد آیت ‏اللَّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه‏ قم، به شهر قم آمد. وی پس از فوت حاج شیخ حائری، به یاری آیت ‏اللَّه سیدمحمدتقی خوانساری و آیت‏ اللَّه سیدمحمد حجت کوه کمره‏‌ای، سرپرستی حوزه را به عهده گرفت و به حفظ و توسعه‏ آن پرداخت. اصول دین، حاشیه بر کفایةُ الاصول و خُلاصةُ الفُصول، از جمله تألیفات این مرجع بزرگ دینی است. آیت اللَّه سید صدرالدین صدر، پدر بزرگوار امام موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان است.

به قدرت رسیدن موبوتو سه سه سکو در کنگو
۵۶ سال پیش در چنین روزی بیست و پنجم نوامبر سال ۱۹۶۵ میلادی ژنرال "موبوتو سه سه سکو" (Mobutu Sese Seko) در کشور افریقایی کنگو با کودتایی خونین به قدرت رسید. ژنرال ژوزف موبوتو سه‏ سه ‏سکو از مبارزان استقلال کنگو بود که پس از استقلال کشورش در سال ۱۹۶۰ م، به نخست‏ وزیری کنگو رسید. او پس از به دست گرفتن قدرت، پاتریس لومومبا، قهرمان ملی این کشور را به کشتن داد و موجی از نفرت علیه خود ایجاد کرد. موبوتو در طی سال‏‌های بعد قدرت خود را افزایش داد تا اینکه در ۲۵ نوامبر ۱۹۶۵ م طی کودتایى، رئیس جمهور قانونی کشور را سرنگون کرد و از آن پس، به عنوان رئیس جمهور کنگو بر کشور حکمرانی نمود. وی در این دوران، با حذف پست نخست‏ وزیری، کل اختیارات کشور را در دست گرفت و با در پیش گرفتن روش خودکامگی و استبداد، هرگونه مخالفتی را سرکوب نمود. موبوتو در ۲۷ اکتبر ۱۹۷۱، نام رسمی کشور را از جمهوری دموکراتیک کنگو به جمهوری زئیر تغییر داد و به تقلید از رهبران چین، دست به انقلاب به اصطلاح فرهنگی زد. دوران به ظاهر آرام حکومت موبوتو از اوایل دهه ۱۹۹۰ م به اغتشاش و ناآرامی کشیده شد و حکومت وی مورد اعتراض شدید مردم قرار گرفت. در این میان تلاش‏‌های موبوتو برای کنترل اوضاع به ثمر نرسید و شورشیان به رهبری لوران کابیلا به جنگ با حکومت مرکزی پرداختند. در نهایتْ علی‏رغم انجام مذاکرات و میانجی‏گری ‏های بین ‏المللی، نتیجه مطلوب حاصل نشد و موبوتو سه ‏سه‏ سکو پس از شکست از شورشیان، پس از ۳۷ سال زمام‏داری، در ۱۶ مه ۱۹۹۷ م از کشور گریخت.

استقلال سورینام
۴۶ سال پیش در چنین روزی، بیست و پنجم نوامبر سال ۱۹۷۵ میلادی کشور سورینام ـ در آمریکای جنوبی - استقلال کامل خود را از هلند اعلام کرد. سورینام از اوایل قرن شانزدهم میلادی زیر سلطه انگلیس بود، اما انگلیس در یک معامله استعماری در اوایل قرن هفدهم، سورینام را به هلند واگذار کرد و در مقابل، برخی مستعمرات هلند را در آمریکای شمالی، تحت کنترل خود درآورد. در سال ۱۹۵۴ سورینام به خودمختاری داخلی دست یافت، ولی استقلال کامل این کشور، دراین روز و درسال ۱۹۷۵ به دست آمد. سورینام با حکومت جمهوری، در همسایگی کشور‌های برزیل، گویان و گویان فرانسه قرار دارد و در سواحل اقیانوس اطلس واقع شده است.

کشف عامل بیماری مالاریا
۱۴۱ سال پیش در چنین روزی، بیست و پنجم نوامبر سال ۱۸۸۰ میلادی عامل مولد بیماری مالاریا توسط یک پزشک فرانسوی به نام «شارل لاوران» (Charles Laveran) کشف شد. دکتر لاوران با کشف عامل این بیماری، راه را برای ریشه کن کردن آن هموار کرد. دکتر لاوران به پاس تحقیقاتش در علم پزشکی در سال ۱۹۰۷ موفق به کسب جایزه نوبل در این رشته شد.

درگذشت فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا
۵ سال پیش در چنین روزی، ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶ فیدل کاسترو با نام کامل فیدِل آلخاندرو کاسترو روث (Fidel Alejandro Castro Ruz)، رهبر انقلاب کوبا درگذشت. وی در ۱۳ اوت سال ۱۹۲۶ در شهر بیران متولد شد و تحصیلات خود را در دانشکده حقوق دانشگاه هاوانا به اتمام رساند. کاسترو در سال ۱۹۴۷ و در همان دوران دانشجویى به یک فعال سیاسى تبدیل شد.. در سال ۱۹۵۱ فیدل به عضویت حزب اصلاح طلب ارتدوکس درآمد و از طرف حزب خود وارد انتخابات براى حضور در مجلس عوام شد و درست پیش از انتخابات، ژنرال "فولجنیکو باتیستا"، طی یک کودتای خونین قدرت را در دست گرفت. بسیاری از گروه‌های سیاسی کوبا برای مخالفت و براندازی دیکتاتوری باتیستا بسیج شدند که در این میان فیدل رهبری ۱۶۰ شورشی را بر عهده داشت. محاسبات کاسترو در این شورش درست از کار درنیامد. فیدل و یارانش دستگیر و به جرم اقدام براندازانه علیه حکومت کوبا محاکمه شدند؛ و به ۱۵ سال زندان محکوم و سپس به مکزیک تبعید شد. دو سال بعد، باتیستا، دستور عفو عمومی داد و زندانیان سیاسی از جمله فیدل کاسترو از زندان آزاد شدند. کاسترو به همراه برادرش "رائول" به مکزیک رفتند و جنبش ۲۶ جولای را به راه انداختند و به همراه "ارنستو چه گوارا" انقلابی آرژانتینی، ارتش انقلاب را سازماندهی و شروع به عضوگیری کردند. کاسترو سرانجام در ۱۹۵۹ توانست نظام فالگنسیو باتیستا را شکست دهد و حکومت در کوبا را در دست گیرد. وی علاوه بر رهبری انقلاب کوبا، از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۶ به عنوان نخست وزیر کوبا و سپس به عنوان رئیس جمهور این کشور از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۸ مشغول فعالیت بود.
کاسترو یکی از نماد‌های انقلاب کمونیستی در آمریکای لاتین به شمار می‌رفت. در دوران زمامداری وی در کوبا صنایع و تجارت ملی‌سازی شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه به اجرا درآمد. کاسترو هم‌چنین دو دوره دبیر کل جنبش عدم تعهد بود. کاسترو صبح روز شنبه ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶ در اثر بیماری و کهولت سن در ۹۰ سالگی درگذشت.

روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان
۲۵ نوامبر، روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان است. مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۹۹ میلادی روز ۲۵ نوامبر را بعنوان روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان تعیین کرد. در روز ۲۵ نوامبر سال ۱۹۶۰ سه خواهر اهل جمهوری دومینیکن، با نام خواهران میرابل، پس از ماه‌ها شکنجه، سرانجام توسط سازمان امنیت ارتش این کشور به قتل رسیدند. جرم این سه خواهر شرکت در فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم دیکتاتوری حاکم بر دومینیکن بود.
۲۱ سال بعد، یعنی در سال ۱۹۸۱، در همایشی که در بوگوتا، پایتخت کلمبیا، با شرکت مدافعان حقوق زنان در آمریکای لاتین و منطقه کارائیب تشکیل شد، پیشنهاد اختصاص دادن روز قتل خواهران میرابل به روز نهی خشونت علیه زنان مطرح گردید. هدف از این پیشنهاد آن بود که هم به تلاش و جسارت این خواهران ادای احترام شود و هم افکار عمومی بیش از پیش به سوی نهی خشونت علیه زنان سوق یابد. سال ۱۹۹۹ سازمان ملل نیز ۲۵ نوامبر را به عنوان روز جهانی نهی خشونت علیه زنان به رسمیت شناخت.

مرگ مارادونا
یک سال پیش در چنین روزی، ۲۵ نوامبر ۲۰۲۰ دیگو آرماندو مارادونا (Diego Armando Maradona) سرمربی و بازیکن فوتبال آرژانتینی درگذشت. مارادونا یکی از بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال به‌شمار می‌رفت و همواره شماری از بازیکنان و مربیان سرشناس، کارشناسان، مجلات تخصصی فوتبال و نیز هواداران این رشته ورزشی، او را برترین بازیکن تمام ادوار فوتبال می‌دانند. مارادونا که متولد اکتبر ۱۹۶۰ میلادی بود، تیم ملی آرژانتین را با درخشش خود در جام جهانی ۱۹۸۶ به قهرمانی رساند. استعداد، تکنیک، چابکی، دید قوی، پاس‌های دقیق، مهارت در کنترل توپ و دریبل زنی مهار نشدنی مارادونا باعث شده بود تا با وجود قامت کوتاهی که دارد، در فوتبال سرآمد باشد و به او لقب پسر طلایی را بدهند. دیگو مارادونا در تاریخ ۲۵ نوامبر ۲۰۲۰، بر اثر حمله قلبی درگذشت.