اطلاعات مفید درباره فقر آهن کودکان

 

 

آهن، یک ماده مغذی است که نقش حیاتی در رشد و نمو کودک ما دارد، اما برخی از کودکان به‌دلایل مختلف و اندازه کافی، به این ماده حیاتی دسترسی ندارند. این‌جا درباره عوامل ایجاد فقر آهن در کودکان، روش تشخیص کمبود و همچنین چگونگی پیشگیری از آن خواهیم خواند.

 

 

 

آهن، انتقال اکسیژن از ریه‌ها به نقاط مختلف بدن را آسان و به عضلات کمک می‌کند که اکسیژن را ذخیره و مصرف کنند. اگر میزان کافی آهن در برنامه غذایی فرزند ما وجود نداشته باشد، کودک دچار فقر آهن خواهد شد؛ اما خوب است بدانیم که فقر آهن در کودکان شایع است.

 

فقر آهن ممکن است در سطوح مختلف ایجاد شود که از یک کمبود آهن کاملا خفیف تا یک کم‌خونی، فقر آهن جدی (که در آن بدن به اندازه کافی گلبول قرمز سالم تولید نمی‌کند) شامل خواهد شد. در صورت درمان نکردن، فقر آهن می‌تواند رشد و نمو کودک را تحت تأثیر قرار دهد.

 

 

 

نوزادان با مقداری آهن ذخیره شده در بدن متولد می‌شوند، اما کودک برای رشد و نمو طبیعی، نیاز به مصرف مقدار مشخصی آهن در روز دارد. این‌جا به میزان مورد نیاز آهن اشاره شده است:

 

 

گروه سنی                  میزان روزانه توصیه‌شده آهن

 

۷-۱۲ ماه                                 ۱۱ میلی‌گرم

 

۱-۳ سال                                 ۷ میلی‌گرم

 

۴-۸ سال                                ۱۰ میلی‌گرم

 

۹-۱۳ سال                               ۸ میلی‌گرم

 

۱۴-۱۸ سال                     در دختران ۱۵ میلی‌گرم و در پسران ۱۱ میلی‌گرم

 

 

 

 

 نوزادانی که به صورت نارس یا با وزن کم متولد می‌شوند.

 

 نوزادانی که تا قبل از سن یک سالگی با شیر گاو و شیر بز تغذیه می‌شوند.

 

 نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، اما پس از ۶ ماهگی غذای کمکی استفاده نمی‌کنند.

 

 نوزادانی که از شیر خشکی استفاده می‌کنند که با آهن، غنی‌سازی نشده است.

 

 کودکان یک تا ۵ سال که در روز بیش از ۷۱۰ سی‌سی شیرگاو، شیر بز یا شیر سویا مصرف می‌کنند.

 

 کودکانی که مشکلات خاصی مانند بیماری‌های مزمن یا محدودیت‌های غذایی دارند.

 

 کودکانی که در معرض سرب قرار گرفته‌اند.

 

 کودکانی که به اندازه کافی، غذا‌های حاوی آهن مصرف نمی‌کنند.

 

 کودکانی که افزایش وزن دارند یا چاق هستند.

 

 دختران نوجوان که به علت آغاز عادت ماهیانه، در معرض خطر بالای ابتلا به فقر آهن هستند.

 

 

 

اغلب نشانه‌های فقر آهن در کودکان تا هنگام بروز کم‌خونی ناشی از آن، ظاهر نمی‌شوند. اگر کودک ما یک یا چند عامل خطر ایجاد فقر آهن را دارد، لازم است حتما با پزشک خود مشورت کنیم. نشانه‌های کم‌خونی فقر آهن، عبارت‌اند از:

 

 پوست رنگ‌پریده

 

 خستگی

 

 دست و پای سرد

 

 کندی در رشد و نمو

 

 کم‌اشتهایی

 

 تنفس سریع غیر طبیعی

 

 مشکلات رفتاری

 

 عفونت‌های مکرر

 

 ولع غیر طبیعی موادی مثل خاک و یخ خوردن 

 

 

 

در صورتی که ما کودک خود را با شیر خشک غنی‌شده با آهن تغذیه کنیم، کودک ما میزان مورد نیاز آهن را دریافت می‌کند. اگر کودک ما از شیر مادر تغذیه می‌کند، با پزشک اطفال درباره مکمل‌های آهن صحبت کنیم. مکمل آهن می‌تواند به‌صورت قطره آهن یا مکمل‌های ویتامینی حاوی آهن باشد.

 

 

 

برای نوزادانی که در زمان طبیعی متولد شده‌اند، از سن ۴ ماهگی اقدام به استفاده از مکمل‌های آهن کنیم. مکمل آهن را تا هنگامی که کودک ما ۲ تا ۳ وعده در روز، غذای غنی از آهن مانند سرلاک غنی‌شده با آهن یا پوره گوشت مصرف می‌کند، ادامه دهیم.

 

اگر فرزند ما از شیر مادر تغذیه می‌کند و به او شیر خشک غنی‌شده با آهن نیز می‌دهیم، چنان‌چه بیشتر غذای کودک از این نوع شیر خشک تأمین می‌شود، نیازی به استفاده از مکمل آهن نیست.

 

از غذا‌های سرشار از آهن برای کودکان استفاده کنیم. از سن ۴ تا ۶ ماهگی، کودک خود را با سرلاک‌های غنی‌شده با آهن یا گوشت و حبوبات پوره‌شده تغذیه کنیم. موادغذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، گوشت مرغ، ماهی، حبوبات و اسفناج، منابع آهن مناسب برای کودکان هستند.

 

از مصرف بیش از حد شیر، خودداری کنیم. مصرف بیش از ۷۱۰ سی‌سی شیر در روز، برای کودکان یک تا ۵ سال توصیه نمی‌شود.

 

جذب آهن را تقویت کنیم. ویتامین سی، باعث تقویت جذب آهن در بدن می‌شود. شما می‌توانید جذب آهن در کودک خود را با مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین سی تقویت کنید. این غذا‌ها شامل میوه‌هایی مانند لیمو، پرتقال، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی و گوجه‌فرنگی هستند.

 

 

 

 

فقر آهن و کم‌خونی فقر آهن معمولا از راه آزمایش خون تشخیص داده می‌شوند. آکادمی کودکان آمریکا توصیه می‌کند که همه کودکان در سن بین ۹ تا ۱۲ ماه، یک‌بار برای فقر آهن آزمایش شوند و این آزمایش برای کودکانی که دارای عوامل خطر هستند، بسته به نتیجه آزمایش ابتدایی، لازم است که تکرار شود.

 

بر اساس نتیجه آزمایش غربالگری، پزشک ما ممکن است توصیه به مصرف مکمل‌های آهن خوراکی یا ویتامین‌ها کند یا درخواست آزمایش‌های تکمیلی دهد.

 

فقر آهن در کودکان، قابل پیشگیری است. برای این‌که رشد و نمو کودک خود را در مسیر طبیعی نگه داریم، به کودکمان غذای غنی شده از آهن بدهیم و از پزشک او درباره نیاز به غربالگری و مکمل‌های آهن، سؤال کنیم.

 

 

 

درمان فقر آهن در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

 

تغییر در برنامه غذایی: منظور از تغییر برنامه غذایی، افزایش استفاده از غذا‌هایی است که میزان بالا از ذخیره آهن در آن‌ها وجود دارد.

 

مکمل‌های آهن: شامل قرص، شربت یا قطره‌ای است که استفاده از آن‌ها به سن کودک بستگی دارد. استفاده از این مکمل‌ها باید حتما تحت نظر پزشک انجام گیرد.

 

درمان به‌موقع عفونت‌ها: عفونت‌ها می‌توانند در مواردی باعث بروز آنمی‌های خفیف در کودکان شوند.

 

 

 

نوزادان، کودکان و نوجوانان، عموماً در معرض خطر فقر آهن قرار دارند، به این دلیل که این گروه سنی نیاز بالا به آهن برای رشد و نمو دارند و این میزان بالای آهن، به‌طور معمول در غذا‌های روزانه به میزان کافی وجود ندارد.

 

لازم است مکمل‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه داریم؛ زیرا مصرف بیش از اندازه مکمل‌های آهن در کودکان می‌تواند سبب مشکلات جدی شود و حتی خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.

 

 

 

پس از ۶ ماهگی می‌توانیم کودک خود را با غذای جامد تغذیه کنیم. برای اطمینان از این‌که غذا‌های انتخابی ما میزان کافی آهن را دارا هستند، با پزشک مشورت کنیم.

 

آهن در غذا به دو شکل Heme و غیر Heme وجود دارد.

 

آهن Heme اغلب در محصولات حیوانی مثل گوشت قرمز، غذا‌های دریایی و گوشت و تخم پرندگان وجود دارد. این نوع از آهن به سادگی در بدن جذب می‌شود. منابع این نوع آهن، عبارت‌اند از:

 

 گوشت قرمز، مثل گوشت گوساله، گوسفند، بز

 

 ماهی‌های چرب

 

 پرندگان مثل جوجه یا بوقلمون

 

 تخم پرندگان

 

 

آهن غیر Heme نیز در گیاهان و محصولات غنی‌شده با آهن، پیدا می‌شود. این نوع از آهن به سادگی در بدن جذب نمی‌شود و به همین دلیل، برای جذب کافی آهن در کودک خود از این راه، باید برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم. منابع این نوع آهن، عبارت‌اند از:

 

 سرلاک‌های غنی شده با آهن

 

 حبوبات، به‌خصوص انواع عدس

 

 سبزیجات دارای برگ سبز تیره، مانند اسفناج

 

 توفو (ماده غذایی که با شیر سویای غلیظ‌شده، تهیه می‌شود)