ایران رویکرد نگاه به شرق را دنبال می کند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ آقای محسن پاک آیین با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری پنجشنبه شب شبکه یک سیما درباره روابط ایران و تاجیکستان افزود: تاجیکستان، مهم ترین کشور در منطقه اسیای مرکزی برای جمهوری اسلامی ایران است چون یک کشور فارسی زبان می باشد و همچنین ما اشتراک های بسیار زیادی را در حوزه فرهنگی با این کشور داریم.
وی ادامه داد: ایران جزو اولین کشورهایی بود که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و اولین سفارت در دوشنبه، سفارت ایران بود که افتتاح شد.
آقای پاک آیین با بیان اینکه در حوزه های مختلف فرهنگی و اقتصادی روابط خوبی را با تاجیکستان داشتیم گفت: در حوزه های اقتصادی و تامین نیروگاه ها همکاری خوبی را با تاجیکستان داشتیم البته شروع سفرهای مرتبط با سیاست خارجی بسیار مهم و دارای پیام است؛ سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق و سوریه و سفر رئیس جمهور به تاجیکستان نشان دهنده این است که ما به دنبال تغییر نگاه هستیم و رویکرد نگاه به شرق و همکاری با همسایگان دور و نزدیک را با دقت و انگیزه قوی دنبال می کنیم.

نقش مهم سازمان شانگهای در تعاملات بین المللی و تحولات امنیتی

کارشناس مسائل شرق آسیا گفت: در همین اجلاس شانگهای که در حال برگزاری است کشورهایی مثل امارات و عربستان که به شکل سنتی جزو متحدان آمریکا و غرب هستند به عنوان مهمان حضور دارند و این نشان می دهد که شانگهای چقدر در فضای تعاملات امروز بین الملل مهم است و چقدر می تواند در تحولات امنیتی آینده تاثیر گذار باشد.
آقای شعیب بهمن در ادامه برنامه گفتگوي ويژه خبري افزود: گرچه در آغاز شاهد یک شروع خوب در روابط بین ایران و تاجیکستان بودیم ولی در سال های اخیر به ویژه حدود هفت تا هشت سال اخیر این روابط با افت چشمگیری مواجه شد که البته هم مسائل داخلی در تاجیکستان و هم نفوذ و تاثیر گذاری برخی از بازیگران در برهه هایی از زمان موجب این تاثیر گذاری شد البته در حوزه های اقتصادی هم به رغم تمام تلاش ها و سرمایه گذاری هایی که ایران در زیرساخت های تاجیکستان انجام داد ولی گلایه هایی بین طرف ها در این خصوص وجود داشته است.
وی ادامه داد: در سال اخیر روابط خوبی بین دو کشور نبوده و شایسته است روابط تهران و دوشنبه بیش از این توسعه پیدا کند و امیدواریم با در پیش گرفتن سیاست همسایگی و توسعه روابط با همسایگان در دولت جدید این اتفاق رخ دهد.
آقای بهمن گفت: سازمان شانگهای در حوزه های امنیتی چند دستور کار مشخص مثل مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مبارزه با قاچاق انسان طی سال های گذشته پیگیری کرده و تا حد بسیار زیادی هم موفق بوده است.
وی افزود: این سازمان در سال های گذشته مانورهای نظامی و امنیتی متعددی در کشورهای عضو انجام داد و توانست خودش را در سطح مناسبی در حوزه تعاملات امنیتی حفظ کند.
این کارشناس مسائل شرق آسیا خاطر نشان کرد:​ از این سازمان تعابیر مختلفی مانند ناتوی شرق هم نام برده می شود یعنی اهمیت این سازمان در فضای امروز بین الملل زیاد است و کشورهای غربی تلاش می کنند یک همانند سازی با سازمان ناتو انجام دهند.
آقای بهمن گفت: در حال حاضر ظرفیت های کشورهای عضو در سازمان شانگهای فرصت های مناسبی را برای تقویت همکاری ها و توسعه مناسبات دو جانبه و چند جانبه در مورد مسائل امنیتی به وجود آورده است به ویژه منطقه ای که کشورهای عضو شانگهای در آن قرار دارند منطقه ای بوده که به دلایل مختلف همیشه در آنجا تنش های امنیتی وجود داشته بنابراین تقویت همکاری ها بسیار مهم بوده است.
این کارشناس مسائل شرق آسیا تصریح کرد:​ در حالی که بسیاری از پیمان ها و اتحادیه های بزرگ مثل اتحادیه اروپا در دنیا به نوعی به سمت واگرایی می روند ولی سازمان شانگهای کاملا در نقطه معکوس قرار دارد حتی کشورهایی مثل ترکیه که عضو ناتو هستند در سال های اخیر ابراز تمایل کردند تا در چارچوب شانگهای کار کنند.

افزایش اهمیت ایران برای سازمان شانگهای با تکمیل راه آهن رشت آستارا

سفیر اسبق ایران در ازبکستان گفت:ایران پل ارتباطی آسیا با آفریقا و اروپاست و به همین دلیل مسئله حمل و نقل و ترانزیت از این مسیر برای کشورهای عضو پیمان شانگهای بسیار مهم است به خصوص اگر خط راه آهن رشت - آستارا که حدود 165 کیلومتر می باشد تکمیل شود، اهمیت ایران برای کشورهای شانگهای افزایش پیدا می کند.
آقای پاک آیین در ادامه برنامه گفتگوي ويژه خبري درباره جایگاه سازمان شانگهای نسبت به سازمان های دیگر گفت: سازمان شانگهای بسیار مهم است چون دو کشور عضو دائم شورای امنیت یعنی چین و روسیه در این سازمان عضویت دارند و همچنین چهار کشور اتمی یعنی هند،​ پاکستان به اضافه چین و روسیه در این سازمان هستند.
وی افزود: قرار گرفتن این سازمان در حوزه اوراسیا بسیار مهم است؛ اوراسیا منطقه ای است که آینده اقتصاد دنیا را رقم می زند؛ کارشناسان غربی از اوراسیا به عنوان یک قاره یاد می کنند که در درون این قاره یک سازمان بسیار امنیتی به نام شانگهای وجود دارد که به تدریج دو سال بعد از تاسیس رویکردهای جدی اقتصادی را هم اتخاذ کرده است.
آقای پاک آیین خاطر نشان کرد: یک چهارم خشکی های جهان متعلق به اعضای سازمان شانگهای است و بیش از 40 درصد جمعیت جهان هم در این منطقه هستند و ذخایر نفت و گاز در این منطقه وجود دارد و درحوزه های تجارت و ترانزیت از لحاظ حمل و نقل و همچنین داد و ستد کشورهای بسیار مهمی هستند؛ به نظر می رسد در حوزه امنیتی اعم از مقابله با تروریسم، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و مبارزه با قاچاق انسان و همچنین در حوزه های اقتصادی مثل تجارت، ترانزیت و انرژی دارای جایگاهی باشد که می تواند در آینده یکی از شرکای ایران باشد.
سفیر اسبق ایران در ازبکستان گفت: ایران چه به صورت عضو دائم یا عضو ناظر در سازمان شانگهای باشد منافع متقابلی داریم که باید مورد توجه قرار دهیم.
وی افزود: کشورهای عضو شانگهای مثل چین و هند وارد کننده نفت هستند و ایران یکی از کشورهای صادرکننده نفت به این کشورهاست، تاسال 2025 نیاز کشورهایی مثل چین به واردات نفت حدود 10 برابر افزایش پیدا می کند.
سفیر سابق ایران در ازبکستان خاطر نشان کرد: امروز حمل و نقل بسیار مهم شده است و بسیاری از کشورهایی که درصدد مقاوم سازی اقتصاد هستند در موضوع حمل و نقل و ترانزیت و ساختن جاده های زمینی و ریلی و تقویت راه های دریایی سرمایه گذاری کرده اند ایران هم به عنوان یک پل این ظرفیت را دارد به خصوص اگر خط راه آهن رشت - آستارا که حدود 165 کیلومتر می باشد تکمیل شود به طور طبیعی کریدور شمال به جنوب متصل می شود و اهمیت ایران برای کشورهای شانگهای افزایش پیدا می کند.
وی افزود: در موضوع تجارت ما هم می توانیم صادرکننده و بازار برای کشورهای شانگهای باشیم و هم خودمان می توانیم از بازار آنها استفاده کنیم.
آقای پاک آیین خاطر نشان کرد: یکی از اشتراک های بایدن و ترامپ علی رغم اختلافات فراوان مطرح کردن چین به عنوان یک خطر راهبردی برای منافع آمریکا می باشد.
سفیر اسبق ایران در ازبکستان گفت: چین از یک قدرت شرقی و دریایی به یک قدرت آسیایی و زمینی تبدیل شده است و همچنین قدرتی که می تواند در برابر یک جانبه گرایی آمریکا ائتلاف ایجاد کند و بایستد.
وی اضافه کرد: همان طور که ما سیاست نگاه به شرق داریم چین هم سیاست نگاه به غرب دارد؛ یعنی به لحاظ جغرافیایی به غرب آسیا نگاه می کند بنابراین چین خودش را در شرق محدود نمی کند.
آقای پاک آیین ادامه داد: چین در بندر گواتر سرمایه گذاری می کند و با ایران پیمان 25 ساله راهبردی دارد که نشان دهنده این است که چین توجه به غرب جغرافیایی و غرب سیاسی که همسو با چین هستند دارد.
سفیر سابق ایران در ازبکستان گفت: این طور که تحلیل می شود درگیری بعدی آمریکا و چین در دریا خواهد بود چون آمریکایی ها توانایی اینکه بتوانند در مسیر آسیای مرکزی یا خشکی با چین درگیر شوند ندارند؛ با این شرایط موافقت نامه آمریکا و استرالیا معنا پیدا می کند یعنی آمریکا به دنبال این است که در اقیانوس هند و آرام، چین را محدود کند البته در خلیج فارس و دریای عمان نمی تواند این کار را کند چون مانعی به نام ایران وجود دارد که اعتقاد به امنیت منطقه ای دارد و مخالف حضور کشورهای فرامنطقه ای در خلیج فارس و دریای عمان است و این مزیت برای چین است و چین از این مزیت ثبات سازی ایران در منطقه می تواند بسیار استفاده کند.
وی افزود: هم گرایی کشورهای منطقه و شانگهای بیشتر خواهد شد و ما در آینده بلوک قدرتمندی را در برابر یک جانبه گرایی خواهیم داشت و پیمان شانگهای می تواند در این مسیر نقشی مهمی داشته باشد.
آقای پاک آیین گفت: مسیر همکاری های بین المللی و چند جانبه از مسیر روابط دو جانبه می گذرد یعنی تا زمانی که روابط دو جانبه ما با کشورهای مختلف از جمله همسایگان خوب نباشد نمی توانیم وارد ترتیب های منطقه ای یا بین المللی شویم.
سفیر اسبق ایران در ازبکستان افزود: اگر روابط ما با تاجیکستان، روابط خوبی نباشد چون در سازمان شانگهای با اجماع اعضای جدید را می پذیرند ممکن است تاجیکستان نظر منفی دهد و ما عضو نشویم و همین نگاه را در اکو می توان داشت چرا که اگر ما در اکو با همه کشورها رابطه خوبی نداشته باشیم در ترتیب های اقتصادی اکو هم نمی توانیم حرف خودمان را به کرسی بنشانیم.
وی ادامه داد: ما باید به دنبال این باشیم که روابط دو جانبه خودمان را با کشورهای همسایه و فراهمسایه بهتر کنیم و از این مسیر به سوی همکاری های بین المللی و چند جانبه برویم.
آقای پاک آیین خاطر نشان کرد: در دوره گذشته، مذاکرات هسته ای انرژی زیادی از سیاست خارجی گرفت و کمتر به روابط دو جانبه پرداختیم و متاسفانه سه معاونت وزارت خارجه که درحوزه دو جانبه کار می کردند حذف شدند و تنها یک معاونت سیاسی ایجاد شد که یک ایراد ساختاری جدی است.
وی تصریح کرد:سفر رییس جمهور به تاجیکستان نشان دهنده این است که آینده روابط با این کشور روشن است.
آقای امید رحیمی کارشناس مسائل اوراسیا هم درباره ظرفیت های ایران در سازمان شانگهای گفت: سازمان همکاری های شانگهای با اعضای کنونی بر اساس آمارهای بانک جهانی حدود 19/2 دهم تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی دارد که یک حجم بسیار بالایی است و همچنین حجم 5/8 دهم تریلیون دلاری تجارت خارجی این کشورها است که واردات آن به تنهایی 2/4 دهم تریلیون دلار می باشد که بازار فوق العاده بزرگی است.
وی با اشاره به اینکه چنین بازاری می تواند ظرفیت های بسیار بزرگی را به همراه داشته باشد افزود: فقط در حوزه انرژی یک ظرفیت عظیمی وجود دارد و در این کشورها هم کشورهای صادر کننده نفت و گاز وجود دارند و هم کشورهای عمده وارد کننده.
آقای رحیمی گفت: واردات کشورهای شانگهای در حوزه نفت و گاز و مواد پتروشیمی بر اساس پایگاه های بین المللی در سال 2019، 409 میلیارد دلار بوده که رقم بسیار بالایی است و همچنین صادرات کشورهای عضو مانند روسیه، قزاقستان و کشورهایی که منابع انرژی غنی دارند 119/5 میلیارد دلار است یعنی بیش از 200 میلیارد دلار ظرفیت واردات انرژی در خود سازمان همچنان وجود دارد که از بیرون انجام می شود.
این کارشناس مسائل اوراسیا خاطر نشان کرد: تجارت داخلی سازمان شانگهای هم 293 میلیارد دلار است که چنین بازار بزرگی می تواند برای کشورهای جدیدی مثل ایران که عضو این سازمان می شوند تسهیلات زیادی را به همراه داشته باشند.
وی گفت: دو نوع تحریم وجود دارد اول تحریم های شورای امنیت سازمان ملل است که شانگهای هم شرایط خاصی را در قبال آن دارد ولی مشکل اصلی تحریم هایی است که به صورت یک جانبه از سمت آمریکا و کشورهای غربی اعمال می شود و از سال 2014 روسیه شدیداً درگیر این تحریم ها شده و چین هم طی سال های اخیر قربانی این تحریم ها شده است و این یکجانبه گرایی و تحریم هایی که به عنوان یک اهرم سیاسی از آنها استفاده می شود تمام کشورهای شانگهای را هم درگیر کرده است و پتانسیلی قوی برای مقابله از نظر اقتصاد سیاسی وجود دارد.

آقای رحیمی ادامه داد: شانگهای یک اتحادیه اقتصادی نیست که در مکانیزم های اقتصادی بتواند با تحریم ها مقابله کند اما در حوزه اقتصاد سیاسی مي تواند ایمنی در مقابل تحریم های یکجانبه ايجاد کند.
وی خاطر نشان کرد: سازمان همکاری شانگهای از سال 2007 اسناد متعددی در حوزه اقتصادی تصویب کرده است و یک روند در حال تکامل اقتصادی را طی می کند که این همگرایی اقتصاد سیاسی می تواند مقاوم سازی در برابر تحریم ايجاد کند.
آقای بهمن گفت: در حال حاضر در سطح نظام بین الملل سه تحول عمده را شاهد هستیم تحول اول افول هژمونی آمریکا در سطح نظام بین الملل می باشد که فرار شتاب زده آمریکایی ها از افغانستان یک نمونه واضح از شدت گرفتن روند افول آمریکا به شمار می آید، تحول دوم قدرت گرفتن کشورهای آسیایی و شرقی مثل چین است و تحول سوم هم شکل گیری و تقویت ساز و کارهای منطقه ای و بین المللی است که می تواند در آینده جایگزین ترتیب هایی باشد که بعد از جنگ جهانی دوم آمریکایی و غربی ها به آن شکل دادند مثل سازمان شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و گروه بریکس.
وی افزود: نگاه به شرق یک نگاه بلند مدت است که قطعاً​ تامین کننده منافع ملی ایران است؛ نگاه به شرق،​توسعه تعاملات با تمام کشورهایی در دنیاست که دارای استقلال عمل در حوزه سیاست خارجی خودشان هستند.
آقای بهمن خاطر نشان کرد:​ تحول اساسی باید در کشور خودمان به ویژه در رویکردهایی که ما نسبت به سیاست خارجی داریم رخ دهد؛ طی سال های گذشته بیشتر رویکردهای سیاسی، حاکم بر سیاست خارجی ما بوده است به همین دلیل حتی به رغم اینکه در دوران آقای ظریف درساختار وزارت امور خارجه تحول صورت گرفت و معاونت اقتصادی به این وزارتخانه اضافه شد ولی عملاً شاهد تحرک و اتفاق خاصی نبودیم چون نگاه سیاسی حاکم بر نگاه اقتصادی بود.
این کارشناس مسائل شرق آسیا گفت: ما ظرفیت های قابل توجهی را که در حوزه های همسایگی داریم نادیده گرفتیم و بیشتر نگاهمان به سمت کشورهای غربی بود و این شرایط موجب شد امروز سطح مناسبات اقتصادی ما با کشورهای همسایه بسیار پایین باشد یعنی ما از مجموع مناسبات اقتصادی که کشورهای همسایه دارند حدود 2/2 دهم درصد این سهم را به خودمان اختصاص دادیم که رقم بسیار پایینی است در حالی که همه کشورها اول به همسایه خودشان نگاه می کنند چون همکاری اقتصادی با همسایگان بسیار ساده است و همچنین وابستگی های متقابل اقتصادی موجب ایجاد امنیت منطقه ای می شود.
وی افزود: ما اگر بتوانیم تعاملات اقتصادی را با همسایگان فقط دو برابر رقم فعلی کنیم کمبود ارز در داخل کشور حل خواهد شد، اشتغال بیشتری ایجاد می شود و تولید هم رونق پیدا می کند و ما شاهد تحول اقتصادی در داخل کشور خواهیم بود.
آقای بهمن ادامه داد:​ امروز کل تعاملات تجاری ما با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا حدود چهار میلیارد دلار می باشد در حالی که وقتی 500 قلم کالا را تعرفه صفر دادیم می بایستی حداقل در بین این 500 قلم کالا مزیت تولیدی ایجاد کنیم.